برق رفت، افغانی‌ها هم رفتند

همشهری آنلاین – محمد سرابی: به هم خوردن کسب و کار شهرک‌های صنعتی از ابتدای امسال شروع شد. اول مشکلات اقتصادی سال جدید، بعد اخراج کارگران اتباع غیرمجاز، بعد جنگ ۱۲ روزه و حالا قطعی برق. وقتی کار کلا تعطیل شود، نیازی به کارگر نیست، چه ایرانی و چه افغانستانی.

دوشنبه و پنجشنبه برق نداریم

شهرک صنعتی چهاردانگه در حوالی جاده ساوه، دوشنبه و پنجشنبه برق ندارد. ساعت قطعی برق از ۸ صبح تا ۸ عصر و گاهی تا ۱۲ شب است. قبلا قطعی برق سه روز در هفته بود.

ردیف دکل‌های بزرگ انتقال برق از کنار شهرک می‌گذرد. اول و آخر شهرک بیشتر صنایع چوب و میانه آن صنایع فلزی مانند تراشکاری است. اطراف خیابان ماهر و میدان مرکزی شهرک که درختان زیادی دارد؛ می‌شود چند سوپرمارکت و بنگاه‌ املاک را پیدا کرد. امروز دوشنبه و شهرک زیر آفتاب داغ تابستان، نیمه تعطیل است اما چند نفر در کارگاه‌هایشان را باز کرده‌اند.

روزهای کاری عوض شدند

تعداد کارگرهای افغانی غیرمجاز بعد از طرح اخراج اتباع خیلی کمتر شده‌ است. کارگرهای ایرانی دستمزد بیشتری می‌خواهند و روی مخارج تولید تاثیر گذاشته‌اند. دستمزد نیروی کار در اینجا بسته به تخصص بین ۲۰ تا ۴۰ میلیون تومان است. صاحبان کارگاه‌های کوچک تلاش می‌کنند خودشان را با این شرایط تطبیق دهند. با چند نفر از اهالی شهرک صحبت می‌کنیم.

مهدی که یک کارگاه تراشکاری اجاره‌ای دارد، می‌گوید: «روزهای کاری را عوض کرده‌ایم. جمعه سرکار می‌آییم و پنجشنبه تعطیل هستیم. عذر چند کارگر را هم خواستیم چون به اندازه قبل سفارش نداریم.» کارگاهی که ۸ نیروی کاری و هفته‌ای ۱۵ سفارش داشته الان با ۳ نیرو و هفته‌ای ۵ سفارش به کار ادامه می‌دهد. یک راه حل، خریدن موتور برق است. موتوربرقی که انرژی مورد نیاز یک مغازه یا کارگاه کوچک را تامین کند بین ۸۰ تا ۱۳۰ میلیون تومان قیمت دارد.

پیمان که مغازه فروش رنگ و مواد شیمیایی دارد، می‌گوید: «موتور برق با بنزین کار می‌کند. بنزین را با دبه ۲۰ لیتری از پمپ بنزین می‌گیریم. ولی مثل خودروهای دوگانه سوز می‌شود آن‌ها را سفارشی کرد که با گاز شهری هم کار کنند.».

تلفن همراه آنتن نمی‌دهد

مکان‌یاب جی‌پی‌اس جای دیگری را نشان می‌دهد که این روزها عادی است اما چرا آنتن تلفن همراه ضعیف شده؟ از فروشنده یک مغازه لوازم اداری، سوال می‌کنیم. می‌گوید: «وقتی برق می‌رود تلفن‌های همراه هم دچار اختلال می‌شوند. قبلا دکل مخابرات باتری داشت و چند ساعت قطعی برق را تحمل می‌کرد اما حالا کمی بعد از قطعی برق، آنتن تلفن همراه هم می‌رود.» مشتری مغازه می‌گوید: «مخابرات گفته باتری دکل را دزدیده‌اند.» می‌پرسیم که تلفن‌های ثابت کار می‌کنند؟ می‌گوید: «آن هم قطع شده. می‌گویند چون فیبرنوری دارد قطع می‌شود!»

دردسرهای سهند

شهرک صنفی سهند در کنار جاده روستای جعفرآبادجنگل است. در هر ردیف این شهرک تازه ساز با خیابان‌های پهن، ۶ سوله قرار گرفته است. وارد یکی از واحدهای قطعه ساز خودرو می‌شویم. این سوله ۳۵ کارگر دارد که با دستگاه‌های صنعتی مثل پرس ۲۵۰ تن و ۴۵۰ تن، دستگاه برش سی‌ان‌سی، جوش آرگون و … کار می‌کنند. چطور امروز که برق نیست دستگاه‌ها در حال کار هستند؟

رئوف، صاحب این سوله‌ می‌گوید: «چند سال قبل یک ژنراتور برق بزرگ خریدم که با استفاده از موتور گازوییلی کامیون ولوو کار می‌کند و ۲۵۰ آمپر قدرت دارد. مصرف کارخانه من ۱۲۰ آمپر است. وقتی برق می‌رود به سوله‌های اطراف هم برق می‌رسانیم و به صورت گروهی از یک ژنراتور استفاده می‌کنیم.»

موتوربرق‌های سنگین‌ سه فاز قیمت زیادی دارند و سوخت گازوییل و مراقبت و نگهداری موتور برق هم هزینه بر است. برای استفاده از آن‌ها باید سیم‌کشی جدید و دستگاه «استابلایزر» نصب شود. هرچقدر که بیشتر به موتور فشار بیاید گازوییل بیشتری مصرف می‌کند.

صاحب سوله با اشاره به موضوع کارگران اتباع غیر مجاز می‌گوید: «خیلی از کارفرماها کاری به ایرانی یا افغانی بودن کارگران ندارند فقط می‌خواهند که کارگر ماهر و دلسوز داشته باشند و کار را درست انجام دهد.»

معدود افغانستانی‌هایی که در شهرک تردد می‌کنند «مجاز» هستند و گذرنامه دارند. از یکی از کارگران ایرانی شهرک سهند درباره درآمد و حضور افغانستانی‌ها می‌پرسیم. می‌گوید: «کارخانه‌دارها کارگران افغانستانی را پنهان می‌کنند. بعضی‌هایشان چند ماه است که از کارخانه بیرون نیامده اند تا دستگیر نشوند.» محمد این را هم می‌گوید که ۲۴ میلیون تومان در ماه حقوق می‌گیرد اما اخراج افغانستانی‌ها باعث بهتر شدن شرایط اشتغال نشده چون قطعی برق و اتفاقات دیگر آنقدر کارخانه‌ها را تعطیل کرده که اصلا «کار» وجود ندارد.

شاید اگر شرایط کاری و اقتصادی ثابت می‌ماند و فقط اتباع غیر مجاز اخراج می‌شدند، روابط مالی بین کارگر و کارفرما تغییر می‌کرد اما مجموعه پیچیده‌ای از بحران‌ها، تولید صنعتی را برای همه عوامل درگیر سخت کرده است. قبلا در اول جاده‌های خروجی به سمت شهرک‌های صنعتی اطراف جاده ساوه، کارگران روزمزد انتظار می‌کشیدند ولی الان کسب و کارها از رونق افتاده است. کارخانه‌ها تعطیل شده‌اند و کسی هم در انتظار کار نیست.

آماری از بیکاری ناشی از برق نداریم

احسان سهرابی – فعال کارگری

داده‌های دقیقی از میزان اشتغال و بیکاری کارگران در اثر قطعی برق صنایع نداریم. این آمارها را باید مرکز آمار ایران با بانک مرکزی ارائه دهند اما می‌دانیم که قطعا تابستان امسال در شهرک‌های صنعتی تعدیل کارگران اتفاق افتاده است ولی داده‌های صحیح نداریم که بتوانیم برنامه‌ریزی کنیم.

وقتی کارفرماها بهاری داشتند کارگران سهمی نبردند چه برسد به الان که فصل خزان کار فرا رسیده است. زمانی که تولید روی روال بود کارفرماها در جلسات می‌گفتند که با یک سوم ظرفیت در حال کار هستند. دلیل آن هم ورود بی‌رویه کالاهای چینی اعلام می‌شد. حالا کارفرما چشم‌انداز درآمد خود را ارزیابی می‌کند و می‌بیند که با این قطعی برق توجیه اقتصادی ندارد پس برای حفاظت از سرمایه خود در گام اول نیروی انسانی را اخراج میکند.

ما ۱۱ هزار تشکل کارگری داریم که در وزارت کار ثبت شده است اما این تشکل‌های سامانه‌ای ندارند که اطلاعات اشتغال و بیکاری را به نمایندگان خود بدهند تا اعضای کانون شورای اسلامی کار یا مجمع نمایندگان کارگری استان در جلسات استانی یا ملی مطرح کنند و دنبال چاره‌جویی باشند.