«هویت ملی» قربانی «اقتصاد توجه»

باشگاه خبرنگاران جوان– اخیراً ویدئویی از یک کمدین در شبکه‌های اجتماعی فراگیر شده که با ادبیات و کمدی سخیف به تمسخر فردوسی بزرگ و شاهنامه می‌پردازد.

این ویدئو از کسی که پیش‌تر هم سابقهٔ تمسخر زنان مذهبی، اعتقادات اسلامی و بعضی سیاسیون از جمله شهید رئیسی را داشته است، باعث اعتراض و انتقاد بسیاری از کاربران شد.

جلب توجه به قیمت فحش شنیدن

دکتر «بهنود صدر» پژوهشگر حوزهٔ نوروساینس با اشاره به موضوع اقتصاد توجه و تب دیده شدن در فضای مجازی می‌گوید «البته این گونه افراد سایکوز هستند. یعنی به دنبال توجه انتخابی هستند. این خانم می‌داند که این اتفاق باعث حواشی برایش می‌شود و این حواشی هم برای او درآمدزا نیستند. به این رفتار می‌گویند تغذیهٔ روانی از التهاب جامعه.»

او در ادامه زباله‌گردی را مثال می‌زند که برای پوشاندن چهره‌اش ماسک نمی‌زند. چون دیگر برایش عادی شده است. او برای بقا می‌جنگد، نه هویتش. در واقع، دیگر چیزی برای از دست دادن ندارد و وضعیت را پذیرفته است.

صدر با این مثال توضیح می‌دهد «این خانم هم پذیرفته است که فحش بشنود و با همین فحش، دوپامین در مغزش ترشح می‌شود و مغزش را تغذیه می‌کند. یعنی الزاماً این‌طور نیست که موضوع از دستش خارج شده، متوجه نبوده یا قصدش فقط کمدی بوده باشد. اینها کمدی‌های سیاه و کثیف هستند و خودِ فرد دقیقاً می‌داند چه می‌کند.»‌

می‌خواهم در دید بمانم!

به اعتقاد صدر افرادی مثل این خانم به دنبال دیده شدن نیستند. بلکه به دنبال حفظ یک رفتارند. چون قبلاً دیده شده‌اند؛ می‌خواهند همچنان در دید بمانند. حتی هزینه می‌کنند که در معرض دید بمانند.

مثلاً یک کشتی‌گیر هزینه می‌کند و به باشگاه می‌رود تا عضلاتش حفظ شود. یک پزشک هزینه می‌کند و به سمینار می‌رود تا علمش حفظ و به‌روز شود. یک کمدین هم هزینه می‌کند تا در دید باقی بماند. رفتار این خانم را هم می‌توان از همین زاویه تحلیل کرد. اما ورزشکار هزینه می‌کند و مثلاً ممکن است حین تمرین تاندون دستش پاره شود، دیگری آبروی خودش را می‌برد.

حملهٔ زیرپوستی به ایران امروز

هر کودک و نوجوانی قبح تمسخر اسطوره‌های فرهنگی و ملی را درک می‌کند و افراد سالم به این رفتار نزدیک هم نمی‌شوند. اما فارغ از مباحث روانی و فرهنگی، نکتهٔ قابل توجه دیگر هم‌زمانی این رفتار با فضای امروز جامعه است که بسیار مشکوک به نظر می‌رسد. چون تاختن به هویت ملی محسوب می‌شود، در حالی که در این شرایط همه از اهمیت حفظ حریم «ایران» و «هویت ایرانی» آگاهیم.

رهبر انقلاب به «محمود کریمی» مداح اهل‌بیت (ع) می‌فرمایند «ای ایران بخوان». این بارقه‌ای شفاف از ایران‌دوستی رهبر انقلاب است که اخیراً در رسانه‌ها فراگیر شد. فردوسی هم با شاهنامه‌ای مطرح می‌شود که به شدت ایرانی است و اساساً برای زنده نگه داشتن زبان فارسی سروده شده است. او شاعری به شدت ملی و تماماً ایرانی است. به طوری که برخلاف مولانا، حافظ و… هیچ کشوری نمی‌تواند در مورد آن ادعایی داشته باشد.

ضمن اینکه فردوسی عده‌ای طرفدار خاص و عمیقاً ایران‌دوست دارد. بار‌ها دیده‌ایم وقتی کسی حافظ را اشتباه می‌خواند، به‌شدت به او انتقاد و حتی حمله می‌شود. پس چطور کسی جرأت می‌کند به شاعری این‌چنین ملی و ایرانی توهین مستقیم کند؟ آن هم به این شکل که محتوای فاخری مثل شاهنامه را با نگاهی مزخرف، زرد و کثیف به باد تمسخر بگیرد و با الفاظ رکیک و جنسی به آن برچسب بزند؛ بنابراین با کنار هم گذاشتن دو گزاره می‌توان نتیجه گرفت که هدف چیست. گزارهٔ اول؛ «ای ایران بخوان» که نماد ملی‌گرایی است. گزارهٔ دوم «فردوسی و شاهنامه» که باز هم نماد ملی‌گرایی هستند. وقتی کسی به این نماد‌های تماماً ایرانی اهانت می‌کند، یعنی تنها بخشی از هدفش دیده‌شدن است. بخش دیگر دقیقاً ضربه به هویت ملی است.

لزوم برخورد با امپراطور‌های قبح‌شکن فضای مجازی

تمسخر آگاهانه و هدفمند نماد‌های ملی و فرهنگی، تنها تلاشی برای جلب توجه در فضای مجازی نیست. بلکه به عنوان ضربه‌ای زیرپوستی به هویت و انسجام اجتماعی ایرانیان در شرایط حساس کنونی قابل ارزیابی است. این رفتار‌ها با هدف تخریب ریشه‌های فرهنگی، تضعیف وحدت ملی و ایجاد تفرقه در جامعهٔ ایرانی صورت می‌گیرد و فراتر از یک شوخی یا کمدی ساده است.

اگرچه دستگاه قضایی علیه فرد خاطی اعلام جرم کرده و صفحهٔ اینستاگرام او مسدود شده، برای پیشگیری از تکرار چنین اقدامات مخربی، لازم است برخورد‌های بازدارنده و قاطع‌تری انجام شود تا هیچ‌کس جرأت توهین به هویت و نماد‌های ملی را نداشته باشد.

در نهایت، مقابله با این‌گونه رفتار‌ها مستلزم هوشیاری، حساسیت فرهنگی و واکنش مسئولانهٔ تمامی نهاد‌ها و افراد جامعه است تا احترام و ارزش‌های ملی حفظ و پاسداری شود.

منبع: فارس