فرمول تعیین نرخ شمش طلای بانک مرکزی

به گزارش سایت طلا،موضوع قیمت طلا در حراج‌های بانک مرکزی موضوعی است که هر چند وقت یک بار بر سر زبان‌ها می‌افتد. اخیرا نیز با داغ شدن ادعای فروش طلا به مردم به قیمت لحظه ‌ای و جهانی از سوی بابک زنجانی بار دیگر قیمت‌ طلا در حراج‌های بانک مرکزی مورد توجه قرار گرفته است. در همین خصوص گفت ‌و گویی با اصغر بالسینی، سخنگوی مرکز مبادله ارز و طلا داشتیم.

بالسینی می‌گوید که شمش‌هایی که در این مرکز عرضه می‌شوند، عمدتاً توسط صادرکنندگانی وارد کشور می‌شوند که برای رفع تعهدات ارزی خود اقدام به واردات طلا کرده‌اند. اصالت شمش‌ها ابتدا در بانک کارگشایی تأیید و سپس وارد جلسات حراج می‌شوند.

شیوه معاملات، حراج هلندی است؛ به این معنا که عرضه‌کنندگان قیمت پیشنهادی خود را اعلام کرده و روند فروش از پایین‌ترین قیمت آغاز می‌شود. در این حراج، خریداران که اغلب اصناف و بنکداران معتبر هستند، وارد رقابت می‌شوند و قیمت نهایی بر اساس توافق میان فروشنده و خریدار تعیین می‌گردد. هیچ قیمت پایه‌ای وجود ندارد و توافق بر اساس شرایط لحظه‌ای بازار انجام می‌شود.

به گفته سخنگوی مرکز مبادله قیمت شمش طلا در ایران تحت تأثیر دو عامل اصلی است: قیمت جهانی اونس طلا و نرخ دلار داخلی.

از آنجا که هر دو عامل لحظه‌ای تغییر می‌کنند، قیمت در جلسات حراج نیز می‌تواند در طول همان روز نوسان داشته باشد. در نتیجه ممکن است فروشنده یا خریدار بسته به زمان ورود یا خروج از حراج، سود یا زیان بیشتری متحمل شود.

بالسینی تأکید می‌کند که این شیوه هیچ تفاوتی با رویه‌های جهانی ندارد و صرفاً تسویه حساب بر اساس پول ملی هر کشور انجام می‌شود. در ایران نیز مبادلات به ریال صورت می‌گیرد، هرچند نرخ‌ دلار در کشور بر ذهنیت و برآورد خریداران و فروشندگان تأثیر می‌گذارد.

طبق آمار، سال گذشته 18 تن شمش طلا در مرکز مبادله معامله شده و امسال نیز تاکنون نزدیک به ۲ تن عرضه گردیده است. این سیاست موجب ورود حجم بالایی طلا به کشور، کاهش هزینه‌های جانبی فعالان صنعت طلا و افزایش شفافیت و کارایی بازار شده است. در مجموع مرکز مبادله نقش مهمی در ساماندهی بازار طلا و ایجاد شفافیت در قیمت‌گذاری ایفا کرده است.

مشروح این گفت‌وگو به شرح زیر است:

در خصوص مکانیسم قیمت‌گذاری شمش طلا در حراج‌ها توضیح می‌دهید اینکه چگونه قیمت تعیین می‌شود؟

بالسینی: شمش طلایی که در مرکز مبادله معامله می‌شود در اصل متعلق به صادرکنندگانی است که برای رفع تعهد ارزی خود، شمش وارد کشور می‌کنند. پس از ورود شمش‌ها، اصالت آن‌ها از طریق بانک کارگشایی بررسی و تأیید می‌شود. سپس در جلسات عرضه، شمش‌ها وارد فرایند حراج می‌شوند. این جلسات به ‌طور رسمی حراج نام دارند و در این جلسات پیشنهاد قیمت توسط فروشندگان اعلام می‌شود.

در این حراج، صادرکننده‌ای که دارنده شمش طلا است، قیمت پیشنهادی خود را اعلام می‌کند. متقاضیان که عمدتاً اصناف، بنکداران طلا، خرده‌فروشان که دارندگان تأییدیه اتحادیه هستند، وارد فرایند خرید می‌شوند. آن‌ها بر اساس قیمت‌های اعلام‌شده توسط عرضه‌کنندگان، برآوردی از ارزش طلا به دست می‌آورند و سپس در فرایند حراج، اقدام به قیمت‌گذاری می‌کنند.

در این نظام، قیمت پایه‌ای وجود ندارد. عرضه‌کنندگان نیز قیمت پایه تعیین نمی‌کنند، بلکه هرکدام پیشنهاد خود را ارائه می‌دهند. این شیوه به «حراج هلندی» معروف است. فرض کنید ۳۰ عرضه‌کننده وجود داشته باشند این ۳۰ عرضه کننده هر کدام قیمت پیشنهادی خود را اعلام می‌کند. ما در جلسه حراج قیمتهای پیشنهادی این افراد را از پایین ترین قیمت مرتب میکنیم و فرایند حراج بر اساس این قیمت‌ها آغاز می‌شود.

عرضه‌کننده‌ای که کمترین قیمت را ارائه داده است، اولین فردی خواهد بود که وارد حراج می‌شود و قیمت پیشنهادی او اصطلاحا شروع به چوب خوردن می‌کند. در یک قیمتی فروشنده و خریدار به توافق می‌رسند و اولین متقاضی معامله خود را به پایان می‌رساند و از حراج خارج می‌شود.

آیا احتمال اینکه عرضه کننده‌ای که پایین‌ترین قیمت را داده است سریعتر شمش خود را بفروشد وجود دارد؟

بالسینی: عرضه‌کننده‌ای که پایین ترین قیمت را داده باشد اول وارد جلسه حراج می‌شود اما اینطور نیست که شمش عرضه‌کننده‌ای باقی بماند چون تقاضا وجود دارد. پس از خروج نخستین فروشنده نوبت به عرضه‌کننده بعدی می‌رسد. این روند ادامه پیدا می‌کند تا شمشهای عرضه‌کنندگان دیگر نیز به فروش برسند. اگر فروشنده‌ای نتواند در یک جلسه شمش خود را بفروشد می‌تواند در جلسه بعدی شرکت کند.

فارس: با توجه به توضیحات شما خریداران می‌دانند نفرات بعدی که قرار است شمش خود را عرضه کنند قیمت بالاتری را پیشنهاد داده‌اند آیا اینجا به نفع خریداران نیست که شمش خود را سریعتر و از فروشندگان ابتدایی بخرند؟

بالسینی: نه اینطور نیست. بازار طلا بازاری لحظه‌ای است، ممکن است عرضه‌کننده ای در ابتدای جلسه قیمت پایین تری به شما داده باشد اما بازار جهانی و داخلی در آن روز ریزشی باشد و قیمتی که مثلا 2 ساعت بعد در جلسه حراج شکل می‌گیرد پایین‌تر باشد.

یعنی قیمت طلا در جلسات حراج هم لحظه‌ای تغییر می‌کند؟

بالسینی: فردی که در ابتدای جلسه با قیمت پایین‌تری فروش داشته، ممکن است در مقایسه با شرایط انتهای جلسه سود بیشتری برده باشد یا بالعکس. اگر بازار جهانی یا داخلی در حال ریزش باشد، کسانی که دیرتر وارد حراج می‌شوند، احتمالاً شمش‌های خود را با قیمت پایین‌تری به فروش خواهند رساند.

اساسا قیمت ریالی طلا در بازار داخلی به دو عامل کلیدی بستگی دارد اول قیمت جهانی اونس طلا که لحظه به لحظه تغییر می‌کند و دوم نرخ دلار در بازار داخلی. اما چون مکانیسم آن حراج هلندی است از پایین‌ترین قیمت شروع میکنیم و به تدریج تا بالاترین قیمت ادامه می‌یابد.

تغییرات این دو عامل می‌تواند به‌طور مستقیم قیمت نهایی شمش در جلسه حراج را تحت تأثیر قرار دهد و باعث نوسان در روند معاملات شود. آنچه در پایان اهمیت دارد، میانگین موزون نرخ فروش شمش طلا در جلسه حراج است.

در این فرآیند، همه عرضه‌کنندگان حضور دارند و متقاضیان نیز در تعداد زیاد شرکت می‌کنند. رقابت بر سر قیمت بین آن‌ها شکل می‌گیرد که این همان مکانیسم کشف قیمت در بازار شمش طلا است.

شما درباره قیمت لحظه‌ای اونس جهانی توضیح دادید. اونس جهانی بر اساس دلار است و نرخ دلار هم در کشور ما متعدد است الان اگر خریدار بخواهد معادل ریالی شمش را به فروشنده بدهد بر اساس چه نرخی از دلار این کار را انجام می‌دهد؟

بالسینی: شمش طلا یک کالایی است که دارای بازار خاص خودش است. یک اشکالی که الان وجود دارد این است که برخی می‌گویند شمش طلا امروز چقدر معامله شده بعد ضرب و تقسیم می‌کنند و قیمت دلار را محاسبه می‌کنند.

اینگونه نیست این بازار عرضه و تقاضای خاص خودش را دارد و خریداران و فروشندگان هر عددی را برای شمش طلا توافق کردند آن عدد به حساب فروشنده واریز می‌شود.

الان فرض کنید خریدار یک کیلو شمش خریده اونس جهانی هم لحظه‌ای تغییر می‌کند حالا فرد بر اساس چه قیمتی از دلار اونس را حساب می‌کند؟ این فرآیند را خریدار و فروشنده در ذهن خود انجام می‌دهند و یک عددی را برای ارزش طلا در آن روز در نظر میگیرند مثلا می‌گویند امروز یک کیلو طلا 9.5 میلیارد تومان ارزش دارد خریداری؟ ریالی با هم توافق می‌کنند.

پس خود عرضه کننده‌ها یک برآوردی از قیمت اونس جهانی دارند؟

بالسینی: بله اساسا هر کسی که وارد بازار طلا می‌شود یک برآوردی از قیمت اونس جهانی دارد. ممکن است یک فروشنده‌ای که در ازای صادراتش طلا وارد کرده است در جلسه حراج وارد شد و یک خبری به او رسید که پیش‌بینی کرد هفته بعد اونس جهانی افزایش خواهد یافت، از جلسه حراج ما انصراف می‌دهد و هفته بعد دوباره در حراج شرکت میکند. چون فروشنده دنبال فروش با بالاترین قیمت و خریدار به دنبال خرید به پایین ترین قیمت است.

شیوه حراج ما چه تفاوتی با روش معاملات شمش در بازارهای جهانی دارد؟

بالسینی: روش ما هیچ تفاوتی با دیگر نقاط جهان ندارد. این شیوه حراج هلندی است که در همه‌ جای جهان همین روش اجرا می‌شود. در هر جایی که شما شمش را معامله کنید باید با یک واحد پولی آن را تسویه کنید در ایران باشید با ریال در چین با یوآن تسویه می‌کنید. طبیعتا وقتی در چین معامله میکنید چون اونس جهانی با دلار است یوآن را باید تبدیل به یوآن کنید ما هم ریال را تبدیل میکنیم.

فارس: بله درسته اما اینجا دلار چند نرخی است با چه نرخ دلاری آن را تبدیل میکنیم؟ چون این افرادی که طلای خود را در مرکز مبادله می‌فروشند صادرکننده‌هایی هستند که طلا وارد می‌کنند برخی هم هستند که ارز می‌آورند و در بازار توافقی می‌فروشند وقتی صادرکنندگانی با قیمت دلار آزاد طلای خود را بفروشند طبیعتا با گروهی که با دلار بازار توافقی ارز خود را میفروشند متفاوت‌اند.

بالسینی: بله، اما این گروه صادرکنندگان گروهی هستند که سیاستگذار و دستگاه‌های متولی از آنها حمایت میکنند در این مقطع حمایت به این شیوه انجام میشود. این گروه از صادرکنندگان گروه‌هایی هستند که سیاست گذار به آنها اجازه داده رفع تعهد صادراتی خودرا با طلا انجام دهند.

طبیعی است که سیاستگذار از آن‌ها حمایت کند. همین مسئله باعث شد که حجم قابل توجهی شمش طلا وارد کشور بشود. سال گذشته ما بیش از ۱۸ تن شمش طلا در مرکز مبادله معامله کردیم و امسال هم در همین چند ماه نزدیک به ۲ تن شمش معامله کرده‌ایم. این سیاست باعث شده هزینه‌های جانبی کسانی که در حوزه مصنوعات طلا کار میکنند و یا در حوزه شمش کار می‌کنند کاهش پیدا کند.

قیمتی که الان در مرکز مبادله کشف می‌شود کمی پایین تر از بازار شمش طلا است که به صورت روزانه در آن شمش معامله می‌شود. بازار شمش یک بازار گسترده است افرادی که از مرکز مبادله خرید می‌کنند افرادی هستند که کارخانه‌ی تولید مصنوعات طلا دارند و در حوزه‌ی مصنوعات فعال هستند که مجوز آنها تایید شده است یا کار آن‌ها عمده فروسی شمش است.

گروهی دیگری که از این بازار شمش می‌خرند کسانی هستند که در حوضه طلای آب شده کار می کنند. بنابراین این طلا مستقیما وارد بازار مصرف می‌شود و بیشترین طلایی که وارد چرخه مصرف می‌شود همین طلایی است که در مرکز مبادله معامله می‌شود. بازار شمش طلای مرکز مبادله به دلیل ساختارمندی و شفافیت و کارایی بالایی که دارد از زمان راه اندازی تاکنون نقش ویژه ای در ساماندهی بازار طلای کشور داشته است.