پزشکیان حسابی ترس به جان غربی ها انداخت

رئیس‌جمهور ،مسعود پزشکیان، قرار است نهم و دهم شهریورماه برای شرکت در اجلاس سران سازمان همکاری‌های شانگهای به چین سفر کند؛ این سفر برای غرب یک دیدار دیپلماتیک معمولی نیست بلکه در متن یک الگوی بزرگ‌تر ژئوپلتیکی معنا پیدا می‌کند.

عمق این نگرانی را می‌توان در تحلیل ستون‌نویس نشریه فارین پالسی استیون کوک دید که نوشته است، گزارش‌های متعددی از تلاش‌های پکن برای کمک به ایران و بازسازی توان نظامی‌اش منتشر شده که اگر درست باشد، نشانگر تغییری مهم در بی‌طرفی رسمی چین در منازعات خاورمیانه است.

کوک، رویکرد چین در قبال ایران را با واکنش و اقدامات پکن در قبال سایر کشورها کاملا متفاوت می‌داند چراکه معتقد است پکن واقعا به ایران نیاز دارد.

به نوشته این تحلیلگر سیاست خارجی، دولت چین می‌تواند بدون حوثی‌ها یا انتقاد از اسرائیل سر کند اما به راحتی نمی‌تواند، حدود ۱۳ درصد از نفتی را که از تهران وارد می‌کند جایگزین کند؛ این موضوع برای بزرگ‌ترین واردکننده نفت خام جهان (۱۱.۱ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۲۴) اهمیت زیادی دارد و دلیلش آن است که چین در ثبات ایران سرمایه‌گذاری کرده است.

وزرای خارجه ایران و چین در سال ۲۰۲۱، توافق جامع همکاری‌ ۲۵ ساله امضا کردند که نیویورک‌تایمز پیش‌نویسی از آن منتشر کرد؛ بر اساس آن، پکن در ازای تامین نفت از سوی ایران، ۴۰۰ میلیارد دلار در  کشور سرمایه‌گذاری می‌کند و این سرمایه‌گذاری شامل پروژه‌های زیربنایی و همکاری‌های امنیتی و دفاعی نیز هست.

از طرفی کوک معتقد است که یک ایران ضعیف شده هم از لحاظ اقتصادی و هم راهبردی به ضرر چین است؛ اگرچه پکن به طرز هوشمندانه‌ای نفت ذخیره می‌کند اما اگر این جریان به طور‌ موقت هم قطع شود، احتمالا اثر منفی بر اقتصاد این کشور بگذارد، بنابراین کاملا منطقی‌ست که چین برای تقویت ایران دست به‌کار شود.

از اینرو می‌توان نگرانی غرب از این سفر از در سه محور اصلی بررسی کرد.

عمق راهبردی رابطه تهران و پکن

سهم بالای نفت ایران در تامین انرژی چین و توافق‌های بلندمدت اقتصادی و نظامی میان دو کشور، تهران را به یک شریک استراژیک برای پکن تبدیل کرده است و سفر پزشکیان می‌تواند به معنای احیای عملی توافق ۲۵ ساله و شتاب گرفتن سرمایه‌گذاری‌های پکن در انرژی، زیرساخت و حتی حوزه‌های دفاعی باشد.

ابعاد امنیتی و نظامی همکاری

اگر در سفر رئیس‌جمهور به این کشور، توافق‌هایی در زمینه پدافند هوایی یا موشکی نهایی شوند، این یعنی چین به بازی امنیتی خاورمیانه وارد شده، همان چیزی که واشنگتن سال‌ها از آن هراس داشت.

پیامدهای رقابت ابرقدرت‌ها در خاورمیانه

آمریکا تلاش کرده تا با نمایش قدرت (مانند عملیات مشترک علیه تاسیسات هسته‌ای ایران) نظم آمریکامحور منطقه را بازسازی کند اما سفر پزشکیان به پکن می‌تواند نقطه مقابل این روند باشد؛ چین نشان می‌دهد حاضر است برخلاف بی‌طرفی سنتی، هزینه بدهد و تهران را تقویت کند.