تصاویر؛ معرفی جنگنده لاکهید مارتین F-35 لایتنینگ 2

تاریخچه

1. ریشه‌ها و توسعه:
   • F-35 نتیجه برنامه JSF (Joint Strike Fighter) است که در دهه 1990 توسط وزارت دفاع آمریکا برای توسعه یک خانواده از جنگنده‌های چندمنظوره با هزینه کمتر نسبت به طراحی جنگنده‌های جداگانه برای هر شاخه نظامی آغاز شد.
   • هدف برنامه JSF، جایگزینی هواپیماهای قدیمی‌تر مانند اف-16 فالکن، اف/ای-18 هورنت، ای-10 تاندربولت II، و AV-8B Harrier با یک پلتفرم مشترک بود که بتواند ماموریت‌های برتری هوایی، حمله زمینی، و پشتیبانی نزدیک را انجام دهد.
   • در سال 1996، دو تیم رقیب، لاکهید مارتین با طرح X-35 و بوئینگ با طرح X-32، برای رقابت انتخاب شدند. پس از آزمایش‌های پروازی، X-35 در اکتبر 2001 به دلیل عملکرد بهتر و طراحی منعطف‌تر انتخاب شد.
   • اولین پرواز F-35 در 15 دسامبر 2006 انجام شد، و نسخه‌های مختلف آن به تدریج وارد خدمت شدند.
2. تولید و کاربران:
   • اف 35 در سه نسخه اصلی تولید می‌شود:
     • F-35A: نسخه متعارف برای نیروی هوایی (CTOL – Conventional Take-Off and Landing).
     • F-35B: نسخه با قابلیت برخاست کوتاه و فرود عمودی (STOVL) برای تفنگداران دریایی.
     •  F-35C: نسخه ناوپایه برای نیروی دریایی با قابلیت عملیات از روی ناوهای هواپیمابر (CATOBAR).
   • تا سال 2025، بیش از 900 فروند اف-35 تولید شده و در خدمت نیروهای مسلح ایالات متحده و کشورهای متحد مانند بریتانیا، استرالیا، ژاپن، اسرائیل، کره جنوبی، ایتالیا، نروژ، هلند، و دیگران قرار دارد.
   • برنامه اف-35 یکی از گران‌ترین پروژه‌های نظامی تاریخ است، با هزینه کل تخمینی بیش از 400 میلیارد دلار برای توسعه و تولید.
3. وضعیت عملیاتی:
   • اف-35A در سال 2016 به قابلیت عملیاتی اولیه (IOC) در نیروی هوایی آمریکا رسید.
   • اف-35B در سال 2015 برای تفنگداران دریایی و اف-35C در سال 2019 برای نیروی دریایی به IOC رسیدند.
   • این جنگنده در عملیات‌های واقعی در خاورمیانه، از جمله توسط اسرائیل (2018) و ایالات متحده، استفاده شده است.

ویژگی‌ها و عملکرد

1. مشخصات فنی (F-35A):
   • طول: 15.67 متر
   • دهانه بال: 10.7 متر
   • وزن خالی: حدود 13,290 کیلوگرم
   • حداکثر وزن برخاست: حدود 31,800 کیلوگرم
   • موتور: یک موتور توربوفن پرات اند ویتنی F135 با رانش 43,000 پوند (191 کیلونیوتن) با پس‌سوز.
   • سرعت: حداکثر سرعت حدود ماخ 1.6 (حدود 1,960 کیلومتر بر ساعت).
   • برد عملیاتی: حدود 2,200 کیلومتر (F-35A)؛ 1,670 کیلومتر (F-35B)؛ 2,520 کیلومتر (F-35C).
   • سقف پرواز: حدود 15,000 متر (50,000 فوت).
2. مخفی‌کاری (استلث):
   • اف-35 از فناوری مخفی‌کاری پیشرفته بهره می‌برد و سطح مقطع راداری (RCS) بسیار پایینی دارد. این ویژگی به دلیل طراحی بدنه، مواد جاذب امواج رادار، و محفظه‌های تسلیحاتی داخلی امکان‌پذیر است.
   • برخلاف اف-22، اف-35 برای مخفی‌کاری در برابر رادارهای چندفرکانسه بهینه شده است، اما در مقایسه با اف-22 کمی کمتر مخفی است.
3. اویونیک و حسگرها:
   • رادار: رادار AN/APG-81 با فناوری آرایه فازی فعال (AESA) که قابلیت شناسایی، ردیابی، و درگیری با اهداف متعدد را دارد.
   • سیستم الکترواپتیکال (EOTS): حسگر مادون قرمز برای هدف‌گیری دقیق و شناسایی اهداف زمینی و هوایی.
   • سیستم توزیع‌شده اپتیک (DAS): مجموعه‌ای از حسگرهای مادون قرمز که دید 360 درجه به خلبان می‌دهد و تهدیدات مانند موشک‌ها را شناسایی می‌کند.
   • کلاه خلبان پیشرفته (HMD): کلاه خلبان اطلاعات پروازی، حسگرها، و هدف‌گیری را مستقیماً در مقابل چشمان خلبان نمایش می‌دهد.
   • شبکه‌سازی داده‌ها: اف-35 از سیستم MADL (Multifunction Advanced Data Link) برای تبادل اطلاعات امن و بی‌درنگ با سایر واحدها استفاده می‌کند.
4. تسلیحات:
   • توپ: یک توپ 25 میلی‌متری GAU-22/A (در F-35A به‌صورت داخلی؛ در F-35B و C به‌صورت غلاف خارجی).
   • موشک‌های هوا به هوا: موشک‌های AIM-120 AMRAAM و AIM-9X Sidewinder.
   • موشک‌های هوا به زمین: موشک‌های AGM-158 JASSM، بمب‌های هدایت‌شونده JDAM، GBU-12 Paveway، و بمب‌های کوچک SDB.
   • ظرفیت تسلیحاتی: تا 8,160 کیلوگرم (داخلی و خارجی). محفظه‌های داخلی برای حفظ مخفی‌کاری تا 2,500 کیلوگرم تسلیحات حمل می‌کنند.
   • اف-35 توانایی حمل تسلیحات هسته‌ای مانند بمب B61-12 را نیز دارد.
5. قابلیت‌های خاص نسخه‌ها:
   • F-35A: نسخه استاندارد برای نیروی هوایی با تمرکز بر عملیات متعارف.
   • F-35B: قابلیت برخاست کوتاه و فرود عمودی (STOVL) با استفاده از سیستم بالابر (LiftFan) و نازل‌های چرخان موتور. مناسب برای عملیات از ناوهای تهاجمی یا پایگاه‌های کوچک.
   • F-35C: طراحی شده برای عملیات از ناوهای هواپیمابر، با بال‌های بزرگ‌تر، بدنه تقویت‌شده، و دم قلاب‌دار برای فرود روی ناو.

کاربردها

1. نقش‌های اصلی:
   • برتری هوایی: رقابت با جنگنده‌های پیشرفته دشمن مانند سوخو-57 یا J-20 چین.
   • حمله زمینی: انجام حملات دقیق به اهداف زمینی با استفاده از تسلیحات هدایت‌شونده.
   • پشتیبانی نزدیک هوایی (CAS): پشتیبانی از نیروهای زمینی در میدان نبرد.
   • جنگ الکترونیک: استفاده از حسگرها برای شناسایی و مختل کردن سیستم‌های دشمن.
   • جمع‌آوری اطلاعات، نظارت، و شناسایی (ISR): قابلیت جمع‌آوری اطلاعات با حسگرهای پیشرفته.
   • نفوذ عمیق: توانایی نفوذ به فضای دشمن با مخفی‌کاری برای نابودی اهداف حساس.
2. مزیت‌های عملیاتی:
   • ادغام حسگرها: F-35 داده‌های حسگرهای مختلف را ادغام می‌کند تا تصویر کاملی از میدان نبرد ارائه دهد.
   • شبکه‌محوری: توانایی به اشتراک‌گذاری اطلاعات با سایر هواپیماها، کشتی‌ها، و نیروهای زمینی، اف-35 را به یک گره کلیدی در عملیات شبکه‌محور تبدیل کرده است.
   • انعطاف‌پذیری: طراحی چندمنظوره، اف-35 را برای ماموریت‌های متنوع مناسب می‌کند.

عملیات‌های نظامی و تاریخچه عملیاتی

1. استقرار اولیه:
   • F-35 از سال 2015 به تدریج در پایگاه‌های نظامی آمریکا و کشورهای متحدش مستقر شد.
   • نیروی هوایی رژیم اسرائیل اولین کاربر عملیاتی F-35 بود که در سال 2018 از آن  در عملیات علیه اهداف در سوریه استفاده کرد.
2. عملیات رزمی:
   • اف 35 در عملیات‌های متعددی، از جمله علیه داعش در عراق و سوریه، توسط آمریکا و انگلیس   به کار گرفته شد.
   • در سال 2019، نیروی هوایی بریتانیا از F-35B در عملیات علیه داعش در خاورمیانه استفاده کرد.
   • F-35 در ماموریت‌های گشت‌زنی در مناطق پرتنش مانند دریای چین جنوبی و خاورمیانه نیز شرکت داشته است.
3. کاربردهای غیررزمی:
   • F-35 در رزمایش‌های بین‌المللی مانند Red Flag و Pitch Black برای آزمایش قابلیت‌های خود در برابر جنگنده‌های دیگر و شبیه‌سازی سناریوهای جنگی استفاده شده است.
   • این جنگنده به دلیل توانایی‌های ISR، برای نظارت بر فعالیت‌های نظامی کشورهای رقیب مانند چین و روسیه به کار می‌رود.

مزایا و محدودیت‌ها

1. مزایا:
   • مخفی‌کاری پیشرفته: سطح مقطع راداری پایین، F-35 را برای عملیات در محیط‌های پرخطر مناسب می‌کند.
   • ادغام حسگرها: توانایی ترکیب داده‌های حسگرها، آگاهی موقعیتی بی‌نظیری به خلبان می‌دهد.
   • چندمنظوره بودن: قابلیت انجام ماموریت‌های متنوع با یک پلتفرم.
   • شبکه‌سازی: امکان همکاری با سایر سیستم‌های نظامی در عملیات شبکه‌محور.
   • پشتیبانی بین‌المللی: استفاده توسط چندین کشور متحد، هماهنگی و پشتیبانی لجستیکی را تقویت می‌کند.
2. ضعف ها:
   • هزینه بالا: هزینه توسعه و تولید F-35 (بیش از 400 میلیارد دلار) و هزینه هر فروند (حدود 80-110 میلیون دلار بسته به نسخه) انتقادات زیادی به دنبال داشته است.
   • مشکلات اولیه: مشکلات نرم‌افزاری، تأخیر در توسعه و نقص‌های فنی در سال‌های اولیه برنامه JSF چالش‌هایی ایجاد کرد.
   • مانورپذیری محدود: در مقایسه با F-22 یا جنگنده‌های نسل چهارم مانند اف-16 در نبردهای نزدیک مانورپذیری کمتری دارد.
   • وابستگی به فناوری: پیچیدگی سیستم‌ها و نیاز به به‌روزرسانی مداوم نرم‌افزار، نگهداری را پرهزینه و پیچیده می‌کند.

وضعیت کنونی و آینده

• تا اوت 2025 جنگنده  F-35 به ستون فقرات نیروهای هوایی و دریایی آمریکا و متحدانش تبدیل شده است. انتظار می‌رود بیش از 3,000 فروند F-35 تا پایان برنامه تولید (دهه 2030) ساخته شود.
• برنامه‌های ارتقا مانند Block 4 در حال اجرا هستند که شامل بهبود حسگرها، تسلیحات جدید و افزایش توان محاسباتی است.
• اف-35 به تدریج جایگزین جنگنده‌های قدیمی‌تر در ناوگان‌های کشورهای مختلف می‌شود و انتظار می‌رود تا دهه 2050 در خدمت باقی بماند.
• با توسعه جنگنده‌های نسل ششم مانند NGAD، نقش F-35 ممکن است به ماموریت‌های مکمل تغییر کند. اما همچنان به دلیل انعطاف‌پذیری و تعداد زیاد، کلیدی خواهد ماند.