۶۴ درصد دام سنگین کشور در اختیار دامداری‌های خرد است

بخش کشاورزی یکی از ارکان اصلی اقتصاد و تأمین امنیت غذایی کشور به شمار می‌رود و به همین دلیل نیازمند اطلاعات دقیق و به‌روز برای برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری است. تغییرات مداوم در شرایط اقلیمی، الگو‌های کشت، شیوه‌های دامپروری و حتی نوع فعالیت‌های جانبی مانند زنبورداری و شیلات، ضرورت پایش مستمر این بخش را دوچندان می‌کند.

سرشماری کشاورزی به‌عنوان جامع‌ترین منبع داده در این حوزه، امکان شناسایی دقیق تعداد و ویژگی‌های بهره‌برداران، سطح و نوع اراضی زراعی، ترکیب دام‌ها و طیور، و همچنین فعالیت‌های متنوع کشاورزی را فراهم می‌کند. این اطلاعات مبنای اصلی تصمیم‌گیری‌های کلان برای تخصیص منابع، مدیریت آب و خاک، افزایش بهره‌وری، حمایت هدفمند از کشاورزان و دامداران، و نیز تأمین امنیت غذایی کشور است.

علاوه بر این، نتایج سرشماری می‌تواند در ترسیم نقشه‌های موضوعی و مقایسه استانی نیز مورد استفاده قرار گیرد؛ به گونه‌ای که هر استان با توجه به ظرفیت‌ها و نیاز‌های خود در اولویت‌بندی برنامه‌های توسعه‌ای قرار گیرد. به گفته کارشناسان، بدون داده‌های دقیق و به‌روز امکان برنامه‌ریزی صحیح وجود ندارد و سرشماری کشاورزی می‌تواند این خلأ اطلاعاتی را به‌طور کامل برطرف سازد.

نتایج سرشماری عمومی کشاورزی کشور نشان می‌دهد که پراکنش فعالیت‌های زراعی، باغی، دامپروری و سایر حوزه‌های مرتبط در استان‌های مختلف ایران از تنوع بالایی برخوردار است و هر استان سهم ویژه‌ای در تأمین امنیت غذایی کشور ایفا می‌کند.

بر اساس این آمار، بیش از ۵۱ درصد از بهره‌برداری‌های کشاورزی ایران در استان‌های خراسان رضوی، مازندران، فارس، گیلان، آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی و خوزستان متمرکز شده است.

همچنین ۶۰ درصد اراضی زراعی کشور در استان‌هایی، چون خوزستان، آذربایجان شرقی، خراسان رضوی، کرمانشاه، فارس، کردستان و آذربایجان غربی واقع شده‌اند. در بخش باغ و گلستان نیز ۵۴ درصد باغات کشور در استان‌های کرمان، فارس، خراسان رضوی، آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی و مازندران پراکنده‌اند.

در حوزه دام سنگین، داده‌های سرشماری بیانگر آن است که تعداد گاو‌ها و گوساله‌های کشور به حدود ۵ میلیون و ۱۴۷ هزار رأس رسیده است. همچنین، تعداد گاومیش و بچه‌گاومیش نزدیک به ۱۴۹ هزار رأس و شتر و بچه‌شتر حدود ۱۸۷ هزار نفر برآورد شده است.

همچنین گاو و گوساله‌های اصیل بیش از یک میلیون و ۶۹۵ هزار رأس و گاو و گوساله‌های دو رگ یا نژاد آمیخته حدود ۲ میلیون و ۱۰۱ هزار رأس و نژاد بومی یک میلیون و ۳۵۱ هزار راس را شامل می‌شوند.

نکته قابل توجه اینجاست که ۶۴ درصد از گاو‌ها و گوساله‌های کشور توسط بهره‌بردارانی نگهداری می‌شود که حداقل ۲۰ رأس از این نوع دام را در اختیار دارند؛ موضوعی که سهم بالای دامداری‌های خرد و خانوادگی را در این بخش نشان می‌دهد.

سایر فعالیت‌های کشاورزی نیز تنوع قابل توجهی دارند. طبق نتایج سرشماری، ۳۶ هزار و ۳۰۵ بهره‌بردار در کشور در زمینه کشت گلخانه‌ای فعالیت می‌کنند. در بخش شیلات و پرورش آبزیان، ۱۶ هزار و ۳۸۲ بهره‌بردار مشغول به کار هستند.

۸۱ هزار و ۳۵۲ بهره‌بردار به پرورش زنبور عسل و تولید فرآورده‌های مرتبط اشتغال دارند و یک میلیون و ۱۲۳ هزار بهره‌بردار به پرورش طیور سنتی می‌پردازند. همچنین پرورش کرم ابریشم نیز همچنان در کشور ادامه دارد و ۹ هزار و ۵۶۶ بهره‌بردار به آن مشغول‌اند.

به گفته کارشناسان، نتایج این سرشماری نشان می‌دهد که علی‌رغم سهم بالای فعالیت‌های سنتی و خرد، ظرفیت‌های گسترده‌ای برای توسعه صنعتی و مکانیزه در کشاورزی و دامپروری ایران وجود دارد. تمرکز تولید در برخی استان‌ها می‌تواند فرصت مناسبی برای برنامه‌ریزی‌های هدفمند، افزایش بهره‌وری و تقویت امنیت غذایی کشور باشد.

به گزارش برنا، گزارش سرشماری عمومی کشاورزی تصویری روشن از وضعیت این بخش به‌عنوان یکی از ارکان اصلی اقتصاد و امنیت غذایی کشور ارائه می‌دهد. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که بدون دسترسی به داده‌های دقیق و به‌روز، امکان برنامه‌ریزی صحیح و سیاست‌گذاری هدفمند وجود ندارد و همین امر اهمیت سرشماری را دوچندان می‌کند.

تمرکز بیش از نیمی از بهره‌برداری‌های کشاورزی در استان‌های محدودی همچون خراسان رضوی، فارس، مازندران، گیلان، آذربایجان شرقی و غربی و خوزستان از یک سو فرصت ایجاد قطب‌های کشاورزی را فراهم می‌سازد و از سوی دیگر خطر وابستگی امنیت غذایی به شرایط اقلیمی و زیست‌محیطی این مناطق را افزایش می‌دهد.

در بخش زراعی نیز بیش از ۶۰ درصد اراضی در چند استان اصلی متمرکز است و در حوزه باغداری، استان‌هایی مانند کرمان، فارس و خراسان رضوی نقش برجسته‌ای دارند. این پراکندگی جغرافیایی متنوع، بیانگر ظرفیت‌های بالای تولیدی کشور است، اما در عین حال نشان می‌دهد که مدیریت ریسک و برنامه‌ریزی منطقه‌ای ضرورت دارد.

در بخش دامپروری، ترکیب جمعیتی دام‌ها حاکی از غلبه دامداری‌های خرد و خانوادگی است؛ به‌گونه‌ای که ۶۴ درصد گاو و گوساله‌های کشور در اختیار بهره‌بردارانی است که حداقل ۲۰ رأس دام دارند. این الگو در سایر فعالیت‌ها مانند زنبورداری، پرورش طیور سنتی و حتی کرم ابریشم نیز تکرار می‌شود. چنین ساختاری از یک سو تضمین‌کننده اشتغال گسترده روستایی است، اما از سوی دیگر بهره‌وری پایین و دشواری توسعه مکانیزاسیون را به همراه دارد.

با این حال، داده‌های سرشماری نشان می‌دهد که کشاورزی ایران صرفاً متکی به شیوه‌های سنتی نیست و ظرفیت‌های نوظهوری نیز در حال شکل‌گیری است. رشد فعالیت‌های گلخانه‌ای با بیش از ۳۶ هزار بهره‌بردار، توسعه شیلات و پرورش آبزیان، و افزایش توجه به تنوع تولیدی در حوزه‌های جدید، همگی بیانگر حرکت تدریجی بخش کشاورزی به سمت مدرن‌سازی و تنوع‌بخشی اقتصادی است.

به‌طور کلی، نتایج سرشماری نه تنها تنوع و گستردگی فعالیت‌های کشاورزی در کشور را آشکار می‌کند، بلکه بر ضرورت یک سیاست‌گذاری هوشمندانه تأکید دارد؛ سیاستی که همزمان دو هدف اصلی را دنبال کند: تقویت بهره‌وری و صنعتی‌سازی برای افزایش تولید، و حمایت از بهره‌برداران خرد به‌منظور حفظ معیشت روستایی و جلوگیری از شکاف‌های اجتماعی. اگر این داده‌ها مبنای تصمیم‌گیری قرار گیرد، می‌توان ضمن مدیریت بهتر منابع و کاهش آسیب‌پذیری، مسیر پایدارتری برای امنیت غذایی کشور ترسیم کرد.

انتهای پیام/