داستان زنی که در دنیای بدون اینترنت به کما رفت و در عصر هوش مصنوعی بیدار شد!

زومیت: اگرچه پزشکان امیدی به بهبودی منیره عبدالله نداشتند، پسرش ۲۷ سال کنار او ماند تا شاهد لحظه‌ای باشد که قوانین علم پزشکی را به چالش کشید.

در آوریل ۲۰۱۹، خبر بیدار شدن منیره عبدالله، زن اهل امارات که ۲۷ سال در کما بود، به‌سرعت در صدر اخبار جهان قرار گرفت. رسانه‌ها از «معجزه‌ای نادر» نوشتند و میلیون‌ها نفر در شبکه‌های اجتماعی آن را بازنشر کردند. اما پشت این روایت پرهیجان، واقعیتی پیچیده‌تر قرار دارد؛ واقعیتی که شاید به‌اندازه‌ی تیترها دراماتیک نباشد، اما به همان اندازه تأثیرگذار است: داستان مادری که سال‌ها در سکوت زیست، فرزندی که هیچ‌گاه ناامید نشد و درنهایت علم پزشکی که شگفتی‌های خودش را نشان داد. در مقاله‌ی پیش‌رو، داستان ۲۷ سال از زندگی منیره عبدالله را مرور می‌کنیم.

داستان از سال ۱۹۹۱ در العین امارات آغاز می‌شود. منیره عبدالله، مادر ۳۲ ساله، در حال بازگرداندن پسر چهار ساله‌اش، عمر، از مهدکودک بود که اتوبوس مدرسه‌ای با خودرویشان تصادف کرد. در آن لحظات بحرانی، غریزه‌ی مادرانه‌ی او ماجرایی فداکارانه را رقم زد؛ منیره پسرش را محکم در آغوش گرفت و تمام ضربه را به جان خرید. عمر کوچک تقریباً هیچ آسیبی ندید، اما مغز مادرش به‌شدت آسیب دید و زندگی خانواده را برای همیشه تغییر داد.

پزشکان از همان ابتدا، امیدی به بازگشت منیره به زندگی نداشتند

منیره سریعاً به بیمارستان منتقل شد، اما پزشکان از همان ابتدا می‌دانستند که با توجه به وخامت حالش، نباید امید چندانی به بازگشت او داشت. برای خانواده‌ی عبدالله، این تصادف به‌معنای آغاز فصلی جدید بود: فصلی که با تخت بیمارستان، دستگاه‌های پزشکی و سال‌هایی از انتظار پر شد.

سال‌های سکوت

وقتی خبر بازگشت منیره عبدالله به زندگی پس از ۲۷ در رسانه‌ی دنیا پیچید، همه می‌گفتند: «منیره عبدالله پس از ۲۷ سال از کما بیدار شد» اما اصطلاح دقیق پزشکی وضعیتی که منیره در آن قرار داشت، با کما متفاوت است. کما درواقع حالتی از ناهوشیاری کامل است که بیمار هیچ پاسخی به محرک‌ها نمی‌دهد و معمولاً بیش از چند هفته دوام نمی‌آورد؛ اما منیره در وضعیت حداقل هوشیاری (Minimally Conscious State – MCS) قرار داشت، مرزی مبهم میان تاریکی و نور. در این شرایط بیمار گهگاه علائمی از آگاهی نشان می‌دهد؛ مثل دنبال کردن یک شیء با چشم یا واکنش به صدا. این تشخیص برای عمر، یک کورسوی امید بود؛ نوری که ۲۷ سال تلاش کرد تا آن را روشن نگه دارد.

آنچه پس از آن تصادف برای منیره رخ داد، چیزی شبیه به یک زندگی موازی بود. در ظاهر، منیره در سکوت مطلق به سر می‌برد و هیچ حرکت یا واکنشی از سوی او دیده نمی‌شد؛ اما بدن او زنده بود؛ قلبش می‌تپید، خون در رگ‌هایش جریان داشت و پزشکان با تجهیزات و مراقبت‌های مداوم، تلاش می‌کردند او را پایدار نگه دارند.

پس از تصادف، منیره سال‌ها در بیمارستان‌های مختلف امارات تحت مراقبت بود. تغذیه از طریق لوله، فیزیوتراپی برای جلوگیری از تحلیل عضلات و درمان‌های متناوب پزشکی، بخشی از زندگی روزمره‌ی او شد؛ اما هیچ‌کس تصور نمی‌کرد که منیره برای ۲۷ سال همین‌طور به زندگی ادامه دهد.

امیدی که هرگز خاموش نشد

در کنار تخت منیره، همیشه یک نفر حاضر بود: عمر، پسری که هنگام تصادف تنها چهار سال داشت. او بزرگ شد، به مدرسه رفت، دانشگاه را تمام کرد و به مردی جوان بدل شد؛ اما هر روز به مادرش سر می‌زد، با او حرف می‌زد و مراقب بود که مادرش لحظه‌ای ناامید نشود.

هرگز امیدم را از دست ندادم، چون همیشه این احساس را داشتم که او روزی بیدار خواهد شد؛ حتی اگر همه خلاف آن را می‌گفتند.

– عمر ویبر، پسر منیره عبدالله، در مصاحبه با روزنامه‌ی The National

خانواده‌ی عبدالله در این ۲۷ سال، هزینه‌های سنگینی را برای نگهداری از منیره متحمل شدند. بیمارستان‌ها تغییر می‌کردند، پزشکان گوناگون بالای سرش می‌آمدند و می‌رفتند، اما پیوند مادر و پسر هرگز از هم گسسته نمی‌شد.

جرقه‌های بیداری

در سال ۲۰۱۷، پس از سال‌ها پیگیری، دیوان ولیعهد ابوظبی با تأمین کمک‌هزینه‌ای، فرصتی طلایی برای منیره فراهم کرد: انتقال به یک مرکز فوق تخصصی توانبخشی عصبی در آلمان. این سفر، نقطه‌ی عطفی در داستان او بود. در کلینیک شون در شهر باد آیبلینگ آلمان، منیره تحت یک برنامه‌ی درمانی جامع و چندرشته‌ای قرار گرفت. این برنامه فقط به مراقبت‌های اولیه محدود نمی‌شد، بلکه شامل جراحی برای اصلاح عضلات کوتاه‌شده‌ی دست و پا، فیزیوتراپی بسیار فشرده و تجویز داروهای جدید برای کنترل بهتر صرع و بهبود وضعیت هوشیاری‌اش بود.

پزشکان آلمانی با بازبینی سوابق او، تشخیص «وضعیت حداقل هوشیاری» را تأیید کردند و تمام تلاش خود را روی تحریک مغز و بدن او برای بازیابی عملکردهای ازدست‌رفته متمرکز کردند؛ رویکردی علمی و سیستماتیک که امید داشت جرقه‌های کوچک آگاهی را در ذهن منیره به شعله‌ای پایدارتر تبدیل کند.

اولین صدا پس از ۲۷ سال

ژوئن ۲۰۱۸، یک روز عادی به نظر می‌رسید. عمر در اتاق بیمارستان کنار تخت مادرش مشغول بحث با پزشکان بود؛ زیرا گمان می‌کرد پزشکان وضعیت مادرش را به‌درستی درک نمی‌کنند. در همان لحظات، ناگهان، زمزمه‌ای شنیده شد. صدایی ضعیف، لرزان، اما واقعی. منیره کلمه‌ای بر زبان آورد: «عمر».

منیره در ژوئن سال ۲۰۱۸ با صدا کردن نام پسرش، به زندگی بازگشت

برای پسری که ۲۷ سال تمام هر روز منتظر شنیدن صدای مادرش بود، این لحظه شبیه تولدی دوباره بود. او بعداً گفت: «خواب نمی‌دیدم. مادرم واقعاً صدایم زد!» از آن روز، منیره توانست به محرک‌ها پاسخ دهد، جملات کوتاهی بر زبان بیاورد و حتی همراه با پسرش دعا بخواند.

وقتی خبر در آوریل ۲۰۱۹ منتشر شد، رسانه‌های جهان آن را «معجزه‌ی مدرن» نامیدند و تیترهایی مثل «زن اماراتی پس از ۲۷ سال از کما بیدار شد» رسانه‌ها را پر کرد. در شبکه‌های اجتماعی نیز هزاران کاربر ماجرا را نشانه‌ای از امید دانستند و درباره‌ی قدرت صبر و عشق نوشتند.

تقابل پزشکان و رسانه‌ها؛ چرا نباید ماجرای منیره را اغراق‌آمیز توصیف کرد؟

متخصصان مغز و اعصاب، از جمله پروفسور جنی کیتزینگر که یکی از محققان برجسته در زمینه‌ی اختلالات هوشیاری است، به‌سرعت به ساده‌سازی رسانه‌ای این داستان واکنش نشان دادند. آن‌ها تأکید کردند که «بیداری» منیره، آن‌طور که در رسانه‌ها به تصویر کشیده می‌شود، یک بازگشت کامل به زندگی عادی نبوده است. او هنوز هم به‌شدت ناتوان است و برای تمام امور روزمره به مراقبت کامل نیاز دارد. توانایی او برای برقراری ارتباط محدود است و بیشتر به پاسخ دادن به سؤالات آشنا، مانند تکرار کردن دعاهایی که پسرش می‌خواند، خلاصه می‌شود.

بزرگ‌ترین چالش در پوشش این خبر، استفاده‌ی نادرست از اصطلاحات پزشکی بود. یک متخصص مغز و اعصاب آلمانی در مصاحبه‌ای تأکید کرد: «هیچ بیماری پس از ۲۷ سال به سادگی از کما بیدار نمی‌شود.» بهبودی منیره، نتیجه خروج تدریجی از «وضعیت حداقل هوشیاری» بود؛ فرایندی که اگرچه بسیار نادر است، اما غیرممکن نیست. برخی پزشکان نیز هشدار دادند که رسانه‌ها نباید با روایت‌های افراطی، خانواده‌های بیماران دیگر را با امید واهی دلگرم کنند.