اهمیت بهداشت خواب دانش‌آموزان در آستانه سال تحصیلی

باشگاه خبرنگاران جوان – حانیه راجی، فوق تخصص ریه، فلوشیپ خواب و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز به برهم‌خوردن نظم خواب دانش‌آموزان در طول تابستان اشاره کرد و گفت: با توجه به اینکه دانش‌آموزان در سنین رشد و یادگیری قرار دارند، تأمین خواب کافی برایشان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ خواب باکیفیت به طور مستقیم بر تمرکز، یادگیری، رفتار و حتی رشد جسمی آنها تأثیر می‌گذارد.

این فوق تخصص ریه و فلوشیپ خواب با بیان اینکه نیاز به خواب در دانش‌آموزان نسبت به بزرگسالان بیشتر است، اظهار داشت: یک دانش‌آموز دبستانی ممکن است به ۹ تا ۱۱ ساعت و یک نوجوان به حدود ۹ ساعت خواب شبانه نیاز داشته باشد و کمبود یا کیفیت پایین خواب می‌تواند منجر به بروز اختلالاتی مانند پرخاشگری، بی‌قراری، اختلال در تمرکز، افت تحصیلی و حتی مشکلات خلقی نظیر اضطراب و افسردگی در فرد شود.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز در خصوص راهکار‌های تنظیم خواب قبل از آغاز سال تحصیلی تصریح کرد: تنظیم ساعت خواب باید تدریجی و از هم‌اکنون آغاز شود. خانواده‌ها باید به‌تدریج هر شب زمان خواب کودک را نیم ساعت زودتر تنظیم کنند تا به ساعت مطلوب برسند. بهترین زمان خواب برای کودکان قبل از ساعت ۱۲ شب است؛ زیرا هورمون‌های مهم بدن از جمله هورمون رشد در ساعات اولیه شب ترشح می‌شوند.

راجی در مورد محدود کردن استفاده از وسایل الکترونیکی، توضیح داد: استفاده از تبلت، موبایل و تلویزیون به‌خصوص در ساعات پایانی شب، خواب را به تأخیر می‌اندازد. نور آبی این وسایل باعث اختلال در چرخه خواب و بیداری افراد می‌شود، بنابراین بهتر است استفاده از این وسایل حداقل دو ساعت پیش از خواب متوقف شود.

وی ایجاد محیط مناسب برای خواب را بسیار حائز اهمیت برشمرد و گفت: اتاق خواب باید تاریک، آرام و با دمای مناسب باشد. استفاده از نور زرد به جای نور آبی در محیط خانه نیز می‌تواند به بهبود کیفیت خواب کمک کند.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز، توجه به رژیم غذایی را یکی دیگر از موارد موثر بر خواب عنوان کرد و افزود: شام باید سبک و حداقل ۲ تا ۳ ساعت قبل از خواب میل شود. غذا‌های سنگین، فست‌فود و نوشیدنی‌های کافئین‌دار مانند چای، قهوه و نوشابه‌های انرژی‌زا باعث اختلال در خواب می‌شوند. در مقابل، برخی مواد غذایی مانند شیر، ماست، موز و آجیل‌ها به دلیل داشتن تریپتوفان و منیزیم می‌توانند به داشتن خوابی آرام‌تر کمک کنند.

راجی تنظیم زمان فعالیت بدنی و ورزش را در کیفیت خواب افراد تاثیرگذار دانست و تاکید کرد: بهترین زمان برای فعالیت‌های ورزشی پیش از ساعت ۵ عصر است. همچنین ورزش‌های سنگین نباید در ساعات پایانی شب انجام شوند؛ چرا که باعث افزایش انرژی و هشیاری شده و به خواب رفتن را سخت‌تر می‌کنند.

این فوق‌تخصص ریه و فلوشیپ خواب در ادامه به انواع اختلالات خواب مانند بی‌خوابی، پرخوابی و اختلالات تنفسی اشاره کرد و گفت: بی‌خوابی تنها زمانی یک اختلال تلقی می‌شود که بیش از سه ماه و در هفته بیش از سه شب تکرار شود.

وی ادامه داد: دارو‌ها و مکمل‌های خواب باید تنها با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شوند. در اکثر موارد، درمان اصلی بی‌خوابی با رعایت بهداشت خواب و اصلاح رفتار‌های مرتبط با آن امکان‌پذیر است. 

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز استرس و اضطراب ناشی از امتحانات را یکی دیگر از دلایل شایع بی‌خوابی موقت در دانش‌آموزان دانست و گفت: این دسته از اختلالات خواب با برنامه‌ریزی منظم درسی و کاهش حساسیت‌ها از سوی خانواده‌ها قابل کنترل است.

راجی در پایان با تأکید بر اهمیت خواب در سلامت عمومی افراد، اظهار کرد: خانواده‌ها با رعایت این نکات، می‌توانند زمینه را برای موفقیت تحصیلی و رشد سالم فرزندانشان فراهم آورند.

منبع: وزارت بهداشت