واکنش امام(ره) به واقعه ۱۷ شهریور چه بود؟

باشگاه خبرنگاران جوان – از مهم‌ترین حرکت های اعتراضی مردم ایران علیه رژیم شاه باید به حادثه هفده شهریور اشاره کرد. واقعه‌ای که منجر به شهادت عده زیادی از مردم شد اما نقشی مهم در پیشبرد اهداف نهضت امام خمینی داشت و باعث حرکت رو به رشد آن شد. تظاهرات مردم تهران از روز سیزدهم شهریور شروع شد و در روزهای بعد هم ادامه داشت تا روز شانزدهم شهریور که اوج گرفت. رژیم شاه برای پیشگیری از روند رو به رشد اعتراضات در روزهای بعد در برخی از شهرهای بزرگ از جمله تهران حکومت نظامی اعلام کرد. مردم اما بی‌اعتنا به این شیوه حکومت، به خیابان‌ها آمده و راهپیمایی کردند که شعارهایشان با تیرهای نیروهای رژیم شاه پاسخ داده شد و جمع زیادی از آنان زخمی و شهید شدند.  سید حسین موسوی تبریزی در کتاب خاطرات خود علل شدت عمل رژیم پهلوی در روز هفدهم شهریور سال ۵۷ را که به جمعه خونین شهرت دارد، چنین بیان کرده است:

‌از آنجا که دستگاه پهلوی در برابر راهپیمایی بزرگ عید فطر غافلگیر شده و نتوانسته بود‎ ‎‌هیچ‌گونه عکس‌العملی نشان دهد و سخت احساس شکست خوردگی در برابر انقلاب و ‎ ‎‌مردم می‌کرد، درصدد برآمد که ضمن مقابله با مردم در ۱۷ شهریور و زهرچشم گرفتن از‎ ‎‌آن‌ها و جبران شکست خود و ترمیم روحیه طرفدارانش از تکرار چنین راهپیمایی‌های ‎ ‎‌عظیمی جلوگیری کند. رژیم گمان می‌کرد که اگر از همان اول جلوی راهپیمایی مردم را‎  ‎‌نگیرد، دامنه این راهپیمایی‌ها روز به روز گسترش پیدا کرده و در نهایت کنترل اوضاع از‎ ‎‌دستش خارج خواهد شد؛ به همین خاطر در درون سردمداران نظام پهلوی درباره کیفیت ‎ ‎‌مقابله با مردم اختلاف نظر وجود داشت. فرماندهان ارشد به همراه ساواک و دار و دسته‌‎ ‎‌اشرف پهلوی که خواهان برخورد خشونت آمیز و شدت عمل بودند (طبق مدارکی که‌‎ ‎‌بعداً به دست آمد)‌‎ با غلبه بر طیف ضد خشونت که فرح در رأس شان قرار داشت، ‎ ‎‌تصمیم می‌گیرند که تظاهرات مردم را بشدت سرکوب کنند. البته از یک جهت دیگر‎ ‎‌هم، دست رژیم برای اقدام به این جنایت بزرگ باز بود و آن جهت همان طوری که عرض‌‎ ‎‌شد این بود که علما و بزرگان و جامعه روحانیت مبارز تهران از مردم برای راهپیمایی‌‎ ‎‌دعوت نکرده بودند بر همین اساس رژیم گمان می‌کرد که برخورد با راهپیمایان برخورد‎ ‎‌با علما و بزرگان محسوب نخواهد شد و طبعاً آنها واکنش چندانی نشان نخواهند داد.

‌‎ ‎‌‎واکنش حضرت امام در قبال این واقعه

‌کشتار بی سابقه مردم در روز ۱۷ شهریور رعب و وحشت عجیبی را در بین مردم و‎  ‎‌روحانیت ایجاد کرد به طوری که تا دو ـ سه روز بعد از این واقعه هیچ حرکتی در تهران و ‎ ‎‌قم از سوی انقلابیون بروز نکرد. مدرسین و علمای قم نیز با این تصور که اگر‎ ‎‌اقدامی بکنند با عکس العمل شدید رژیم مواجه خواهند شد، از صدور اعلامیه و‎  ‎‌محکوم کردن این جنایت بزرگ خودداری ورزیدند تا اینکه دو روز بعد از این فاجعه، ‎ ‎ اطلاعیه بلند بالای حضرت امام به دست مردم رسید که با گرامی داشت روز‎ ‎‌۱۷ شهریور، حرکت مردم را در آن روز ستود و از حماسه آفرینان آن روز بزرگ به خوبی ‎ ‎‌تجلیل کرد و این عمل وحشیانه دستگاه منفور پهلوی را نشانه اضمحلال و فروپاشی‌‎ ‎ رژیم دانست و از مردم خواست که ضمن بزرگداشت این روز فراموش ناشدنی با‎ ‎‌استقامت بیشتر در صحنه حضور پیدا کنند و برای چندمین بار تمام جنایات را مستقیماً به‌‎ ‎ شاه نسبت داد و به ارتش توصیه کرد که در جنایات شاه سهیم نباشد. با انتشار اعلامیه‌‎ ‎‌امام خمینی (س) در ایران مردم و روحانیت روحیه تازه‌ای گرفتند و این بار برخلاف قیام ‎ ‎‌۱۵خرداد که مردم به خاطر مقابلۀ خشونت بار رژیم، صحنه مبارزه را تا حدودی ترک‌‎ ‎ کرده بودند به جهت آگاهی، رشد، انسجام و تشکلی که در طی مبارزه پیدا کرده بودند، ‎ ‎‌دوباره به صحنه آمدند و موج اعتراضات و راهپیمایی‌ها از میدان شهدا (ژاله) و میدان‌ها و‎ ‎ محله‌های دیگر به سمت بهشت زهرا (س) و آرامگاه شهدای ۱۷ شهریور و سایر‎ ‎‌شهدای انقلاب از سر گرفته شد. مراجع بزرگ قم و علما و روحانیت مهم شهرهای‌‎ ‎‌مختلف نیز با صدور اطلاعیه‌ای عمل ددمنشانه رژیم را محکوم کردند. حضرت امام‌‎  ‎‌دوباره با صدور اطلاعیه‌ای هفتم شهدای ۱۷ شهریور را که روز پنجشنبه یازدهم شوال‌‎ ‎ بود، عزای عمومی اعلام کردند و مردم را به ادامه قیام فرا خواندند.

منبع: جماران