چرا اقدام بلاگر « وکیل نما» جرم است؟

در فضای مجازی کم نیستند، وکیل بلاگرهایی که به مردم مشاوره‌های حقوقی غلط می‌دهند. بسیاری از این افراد وکیل نیستند، همان‌طور که بسیاری از پزشکان فضای مجازی هم پزشک نیستند. برخی از این افراد حتی تا به حال دادگاه را ندیده‌اند و بدون داشتن پروانه وکالت، به تولید محتواهایی خلاف قانون و اخلاق می‌پردازند. 

محمدرضاقنبری مستشار قضایی و مدیرکل برنامه‌ریزی و مطالعات معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه با بیان اینکه مشورت گرفتن و مشورت دادن امری اختیاری است،می‌گوید: «چون مشاوره دادن به دیگران امری اختیاری است، نمی‌توانیم از باب حاکمیتی به آن ورود پیدا کنیم و به کسی بگوییم شما نمی‌توانید مشورت بدهید یا به مردم بگوییم شما نمی‌توانید از مشورت این افراد استفاده کنید. اما اگر کسی ادعا کند وکیل است در حالی که وکیل نیست، بر اساس ماده ۵۵ قانون وکالت، دخالت در امر وکالت محسوب می‌شود و مرتکب جرم شده است.» 

این مستشار قضایی توضیح می‌دهد: «در بخشی که شخصی خود را به عنوان وکیل معرف می‌کند، در حالی‌که وکیل نیست، عنوان مجرمانه وجود دارد و متولی رسیدگی به آن کانون وکلای دادگستری و مرکز مشاوران و وکلای قوه قضائیه است. آن‌ها با اعلام شکایت موضوع را به جریان می‌اندازند تا پرونده در دادسرا تشکیل و به اتهامات رسیدگی شود.» قنبری معتقد است اگر کسی از مشورت غلط این افراد خسارت ببیند، می‌تواند از باب قاعده «تسبیب» در مسئولیت مدنی مطالبه خسارت خود را داشته باشد.

براساس تسبیب، اگر شخصی با واسطه سبب ورود خسارت به دیگری شود، باید جبران خسارت کند. یعنی بر اساس قانون مسئولیت مدنی اگر کسی مشورت غلطی در فضای مجازی داد و به افرادی از این مشورت خسارت وارد شد، آن‌ها می‌توانند خسارت‌شان را مطالبه کنند. او می‌گوید: «دو نهاد کانون وکلای دادگستری و مرکز مشاوران قوه قضائیه وظیفه نظارتی بر عهده دارند تا نظارت بر کار وکلا به نحو مطلوبی انجام شود. یک بحث تخلف و یک بحث جرم داریم. تخلفات انتظامی وکلا را خود مراجع مربوطه رسیدگی می‌کنند. یعنی در کانون وکلا دادسرای انتظامی وکلا داریم و در مرکز مشاوران قوه هم دادسرای انتظامی به تخلفات وکلا رسیدگی می‌کند، مثلاً بر اساس قوانین خودشان، وکیل دادگستری حق ندارد در فضای مجازی تبلیغ کند، اگر این تخلف انجام شد، آن‌ها موظف به پیگیری هستند. بخشی از این موضوع هم به افرادی بر می‌گردد که اصلاً جزو جامعه وکلا نیستند، اسم آن‌ها را وکیل نما می‌گذاریم، آن‌ها از باب عمومی اگر جرمی انجام دهند، حتی ورودشان به این حرفه جرم است و مرتکب خطا شده‌اند و با آن‌ها برخورد قانونی می‌شود.»

مدیرکل برنامه‌ریزی و مطالعات معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه با هشدار به کسانی که در فضای مجازی از عنوان مشاغل مختلف مثل وکلا و پزشکان و… سوء استفاده می‌کنند، می‌گوید: «فضای مجازی در بستر اینترنت، کنترلش در اختیار کسی نیست، مثلاً اگر کسی در اینستاگرام پستی بگذارد، ما نمی‌توانیم اقدامی انجام دهیم، یا به اینستاگرام نامه بنویسیم که پست این افراد را بارگذاری نکند. بنابراین بهترین اقدام هوشیاری مردم و ارتقای آگاهی آن‌ها در فضای مجازی است. در این حوزه اقدامات مختلفی انجام می‌دهیم تا مردم به هر کسی اعتماد نکنند. در معاونت اجتماعی، برنامه‌هایی داریم تا از طریق ارسال پیامک، هشدارهایی به مردم داده شود. همچنین با بهره‌گیری از ابزار رسانه و از طریق ساخت کلیپ‌ها و برنامه‌های تلویزیونی برای ارتقای آگاهی‌های عمومی تلاش می‌کنیم.» 

وکیل نیستند و تظاهر به وکالت می‌کنند

تظاهر به وکیل بودن جرم انگاری شده است. بابک جعفری وکیل دادگستری و عضو هیأت مدیره کانون وکلای دادگستری مرکز دراین مورد می‌گوید: «بسیاری از این افراد که در فضای مجازی مشورت‌های حقوقی ارائه می‌دهند، وکیل دادگستری نیستند و فقط تظاهر به وکالت می‌کنند. براساس ماده ۵۵ قانون وکالت مصوب ۱۳۱۵، کانون وکلای دادگستری وظیفه تعقیب این افراد را دارد. کسی که اصلاً وکیل نیست و در فضای مجازی خود را وکیل معرفی می‌کند یا رفتاری می‌کند که در عامه مردم این تلقی ایجاد می‌شود که او وکیل دادگستری است فقط بلاگری تحت عنوان وکیل است. طبق قانون در حال تعقیب آن‌ها از طریق اداره حقوقی هستیم.»

عضو هیأت مدیره کانون وکلای دادگستری مرکز با تأکید بر اینکه همکاران شریف ما رفتارهایی از این دست مرتکب نمی‌شوند، می‌گوید: «تعدادی از همکاران هستند که یا از سر غفلت یا خدای ناکرده با سوء نیت اقدام به چنین رفتارهایی در فضای مجازی می‌کنند. در این موارد کانون وکلا آموزش‌هایی را در ارتباط با شغل و شأن وکالت و رفتار مناسب وکلا به کارآموزان ارائه می‌دهد. ابعاد آموزشی جزو وظایف کانون است که حتماً باید در این حوزه خودمان را تقویت کنیم. اما صرف‌نظر از ابعاد آموزشی، فرض این است، کسی که وکیل دادگستری می‌شود اعم از کارآموز یا وکیل، برخی از رفتارها و برخی از مشاوره‌ها را نمی‌تواند ارائه بدهد و باید به سوگندنامه‌ای که خورده است، وفادار باشد.

یعنی اگر فرد جرم عمومی هم مرتکب نشده باشد که بخواهیم پرونده او را به دادسرا ارجاع بدهیم، احضار و توبیخ می‌شود. در موارد بعدی حتی ممکن است پروانه وکالت فرد تعلیق شود. البته در مورد این کلیپ بلافاصله بررسی کردیم و متوجه شدیم این فرد وکیل دادگستری نیست، اما مؤسسه‌ای که برای آن بلاگری می‌کند زیر نظر یک وکیل دادگستری کانون فعالیت می‌کند. در حال حاضر پرونده تشکیل داده‌ایم و براساس آن اقدام می‌کنیم.» 

لطفا به پروانه فعالیت وکلا دقت کنید

جعفری می‌گوید: «توقع داریم همکاران ما در فضای مجازی خودشان را با شماره پروانه معرفی کنند، یعنی شماره پروانه خود را بنویسند. اگر همه این کار را انجام بدهند مردم می‌توانند بلافاصله شماره پروانه افراد را تطبیق بدهند. اولین تقاضایی که از مردم داریم این است که حتی در مراجعات حضوری به وکلا، مشخصات فرد را بگیرند و بلافاصله نام او را جست‌وجو کنند چون مشخصات همه افراد در کانون موجود است. با یک جست‌وجو متوجه می‌شوند فرد وکیل هست یا نه و اگر وکیل است پروانه معتبری برای فعالیت دارد یا نه.»

اما اگر مردم با موردی مواجه شدند که وکیل نیست و خود را وکیل معرفی کرده و پروانه هم ندارد، چه اقدامی باید انجام بدهند، این وکیل دادگستری در پاسخ به این سؤال می‌گوید: «در چنین شرایطی مردم باید با مکاتبه با اداره نظارت کانون موضوع را اطلاع بدهند و مطمئن باشند که ما رسیدگی خواهیم کرد.» عضو هیأت مدیره کانون وکلا معتقد است با اینکه هنوز آماری از رفتارهای خلاف شأن وکالت جمع‌آوری نشده است، اما کمتر از سه درصد جامعه وکلا ممکن است دست به چنین رفتارهایی بزنند. او می‌گوید: «جامعه وکلای کشورمان شرافتمندانه و موافق اصول رفتار می‌کنند. برای همین اولین واکنش تحریک‌آمیز نسبت به چنین مسائلی از ناحیه خود وکلاست. ما مشمول قوانین منع تبلیغ هستیم، همیشه به وکلا توصیه می‌کنیم اگر در فضای مجازی فعالیت می‌کنند مراقب باشند اطلاعاتی که می‌خواهند در این فضا به اشتراک بگذارند تبلیغ تلقی نشود.»

جعفری با بیان اینکه شعب دادگستری مانند دستگاه «ای‌تی ام» نیستند که برای موضوعات رأی‌های واحدی صادر کنند، توضیح می‌دهد: «بلاگرهایی از این دست روی موضوعاتی مثل مهریه، خیانت، طلاق و… که جامعه روی آن‌ها حساسیت دارد، دست می‌گذارند و مانور می‌دهند تا بخشی از جامعه را با خودشان همراه و از آن طریق کسب درآمد کنند. شعب دادگستری دستگاه‌های‌ای تی‌ام نیستند که بگوییم هر کسی که رفت و مطالبه مهریه کرد رأی او این است، مورد به مورد و پرونده به پرونده با هم متفاوت است و بررسی‌های متفاوتی هم دارد.»

بسیاری از مردم مراجعه به وکیل را کالایی لوکس و هزینه بر تلقی می‌کنند و گران بودن حق‌المشاوره وکلا را بهانه‌ای برای مراجعه به وکیل‌نماها و وکلای مجازی می‌دانند، موضوعی که این وکیل دادگستری در مورد آن معتقد است: «کانون وکلا در راستای خدمت به مردم در تمام مجتمع‌های قضایی تهران و در دادگستری شهرها اداره معاضدت دارد. هر فردی با مراجعه به آنجا می‌تواند خدمات رایگان دریافت کند. من می‌گویم فرض کنیم اداره معاضدتی نیست و یا به فرض محال براساس وظایفش عمل نمی‌کند، تقریباً بیش از ۹۰ درصد وکلای ما گرفتن حق‌المشاوره را دون شأن خود می‌دانند.

همواره در آموزش به همکاران جوان‌تر می‌گوییم، وقتی مشاوره می‌دهید فرض کنید نمی‌خواهید پرونده را قبول کنید و فقط باید مشورت بدهید، اگر مراجعه کننده خواست به شما حق‌المشاوره می‌دهد. ما هیچ وقت مردم را برای گرفتن حق‌المشاوره در فشار قرار نمی‌دهیم. اگر مراجعه کننده خواست و وارد قرارداد مالی با وکیل شد که تابع بحث دیگری است.» جعفری با تأکید بر اینکه مشورت را باید از منبع درست دریافت کنید، می‌گوید: «هر جایی که کالای رایگان ارائه می‌شود باید در انگیزه‌های کالای رایگان تشکیک کنید. فردی که پرونده وکالت ندارد، مشورت رایگان که هیچ حتی اگر پولی هم به شما بدهد، باز ضرر کرده‌اید.» 

اگر در فضای مجازی با واژه‌هایی از قبیل وکالت تضمینی مواجه شده‌اید، باید بدانید که شغل وکالت تضمینی نیست و همین عبارت تضمینی به معنای تخلف در امر وکالت محسوب می‌شود. بر اساس مشاهدات فضای مجازی برخی از وکیل بلاگرها با استفاده از واژه‌هایی تحت عنوان وکیل در منزل شما مدعی اعزام وکیل برای مشاوره‌های حقوقی به در منازل هستند که این موضوع هم تخلف در امر وکالت تلقی می‌شود. بسیاری از وکیل نماها با بیان ترفندهایی برای فرار از به نام زدن سند و ملک و اصطلاحاً با آموزش راه‌هایی، دور زدن قانون را به مراجعه کنندگان خود آموزش می‌دهند. موضوع‌هایی از قبیل مهریه و نفقه، طلاق و خیانت، روش‌هایی برای پرداخت نکردن مطالبات و فرار از دیون از جمله موارد پربازدیدی است که این افراد برای جلب‌نظر مردم از آن‌ها بهره می‌برند.

منبع: ایران