نحوه عیب‌یابی قطعات معیوب روی بردهای الکترونیکی و روش تعویض آن‌ها

 با شرکت در دوره تعمیرات بردهای الکترونیکی در آموزشگاه فنی سازان می توانید این مهارت را به دست آورید و به راحتی وارد بازارکار پر درآمد این رشته شوید. در این مقاله، به صورت کامل با مراحل شناسایی، تست و تعویض قطعات خراب روی بردهای الکترونیکی آشنا می‌شویم.

چرا عیب‌یابی بردهای الکترونیکی مهم است؟

یک برد الکترونیکی از صدها یا حتی هزاران قطعه تشکیل شده است. خرابی هر کدام از این قطعات می‌تواند علائمی مثل:
روشن نشدن دستگاه
ریست شدن مداوم
سوختن فیوز یا ایجاد بوی سوختگی
داغ شدن غیرعادی قطعات
نویز یا عملکرد ناپایدار
را ایجاد کند. با یک عیب‌یابی اصولی می‌توان زمان تعمیر را کاهش داد و هزینه تعویض کامل برد را نیز حذف کرد.

با شرکت در دوره تعمیرات برد الکترونیک آموزشگاه فنی سازان روی عیب یابی و تعمیر انواع بردها مسلط خواهید شد.

مراحل کلی عیب‌یابی قطعات معیوب روی برد

۱. بررسی ظاهری (Visual Inspection)

اولین قدم نگاه دقیق به برد است. بسیاری از خرابی‌ها با چشم قابل مشاهده‌اند:
سوختگی یا تغییر رنگ قطعات
ترک خوردگی یا شکستگی
بادکردن خازن‌های الکترولیتی
قطعاتی که از برد جدا شده یا شل شده‌اند
این مرحله ساده اما بسیار مهم است.

۲. تست تغذیه و ولتاژگیری

اگر قطعه‌ای ظاهراً سالم باشد، باید با ابزار اندازه‌گیری مثل مولتی‌متر یا اسیلوسکوپ وضعیت آن بررسی شود. موارد مهم:
بررسی سلامت مسیر تغذیه
اندازه‌گیری ولتاژ ورودی و خروجی رگولاتورها
تست فیوزها و دیودها برای اطمینان از عدم اتصال کوتاه

۳. تست قطعات منفرد

با استفاده از مولتی‌متر در حالت تست قطعات می‌توان وضعیت المان‌ها را سنجید:
تست دیود و ترانزیستور برای اطمینان از عدم نشتی یا اتصال کوتاه
تست مقاومت‌ها برای بررسی مقدار واقعی با مقدار اسمی
تست خازن‌ها (ظرفیت و ESR) برای تشخیص خرابی
بررسی IC‌ها با توجه به دیتاشیت و ولتاژ پایه‌ها

۴. استفاده از نقشه و دیتاشیت

اگر به نقشه مدار یا دیتاشیت قطعه دسترسی داشته باشید، روند عیب‌یابی بسیار سریع‌تر خواهد شد. دیتاشیت مشخص می‌کند پایه‌ها چه وظیفه‌ای دارند و چه ولتاژ یا سیگنالی باید روی آن‌ها دیده شود.

آموزشگاه تعمیرات برد الکترونیک فنی سازان دوره آموزش تعمیرات برد را به صورت صفر تا صد و کاملا عملی برگزار می کند.

قطعاتی که بیشترین خرابی را دارند

طبق تجربه تعمیرکاران، قطعات زیر بیشترین احتمال خرابی را دارند:
خازن‌های الکترولیتی (به‌ویژه در مدارهای پاور)
دیودها و پل دیود
ترانزیستورهای قدرت و ماسفت‌ها
رگولاتورها و آی‌سی‌های تغذیه
اتصال‌های لحیمی (Cold Solder Joint) که به مرور زمان شل می‌شوند

روش‌های تعویض قطعات معیوب روی برد

۱. آماده‌سازی ابزار

برای تعویض قطعات روی برد نیاز به ابزارهایی مثل:
هویه یا هیتر هوای گرم
قلع‌کش یا سیم قلع‌گیر
فلاکس برای بهبود لحیم‌کاری
پنس و ذره‌بین
دارید.

۲. جداسازی قطعه معیوب

در قطعات DIP (سوراخ‌دار): با هویه و قلع‌کش می‌توان پایه‌ها را آزاد کرد.
در قطعات SMD: هیتر هوای گرم یا نوک هویه باریک استفاده می‌شود.
برای آی‌سی‌های چندپایه (QFN یا BGA): نیاز به هیتر حرفه‌ای و گاهی شابلون Reballing است.

۳. تمیزکاری محل قطعه

بعد از جدا کردن قطعه، حتماً محل لحیم با سیم قلع‌گیر و فلاکس تمیز شود تا باقی‌مانده قلع و آلودگی‌ها برطرف شوند.

۴. نصب قطعه جدید

قطعه سالم و مشابه را جایگزین کنید.
قطبیت قطعاتی مثل دیود و خازن را رعایت کنید.
پایه‌ها باید کاملاً روی پد قرار بگیرند.

۵. تست بعد از تعویض

پس از نصب قطعه جدید، مجدداً ولتاژگیری کنید و از عملکرد صحیح مدار مطمئن شوید.
نکات طلایی در عیب‌یابی و تعویض قطعات
همیشه از ابزار مناسب استفاده کنید تا به برد آسیب نرسد.
قبل از هرگونه تعویض، ابتدا عیب‌یابی کامل انجام دهید.
قطعات با کیفیت و اصل استفاده کنید؛ قطعات تقلبی می‌توانند دوباره خرابی ایجاد کنند.
در کار با بردهای حساس، استفاده از مچ‌بند ضد الکتریسیته ساکن (ESD) ضروری است.
اگر قطعه‌ای پیدا نمی‌شود، می‌توان از معادل آن استفاده کرد (با توجه به دیتاشیت).

جمع‌بندی
تعمیر بردهای الکترونیکی ترکیبی از علم و تجربه است. با یادگیری روش‌های عیب‌یابی اصولی و تسلط بر تعویض صحیح قطعات معیوب می‌توان دستگاه‌های مختلف را به‌سادگی احیا کرد. خازن‌ها، دیودها و قطعات پاور بیشترین خرابی را دارند و با ابزارهایی مانند مولتی‌متر، هیتر و هویه می‌توان به‌صورت دقیق عیب‌یابی و تعمیر را انجام داد.
اگر به دنبال تخصصی‌تر شدن در این حوزه هستید، توصیه می‌شود دوره‌های آموزش تعمیرات برد الکترونیکی را در آموزشگاه فنی سازان شرکت کنید تا علاوه بر دانش تئوری، تجربه عملی کافی نیز به دست آورید.

رپورتاژ