محدودیت اعضای اوپک‌پلاس در تحقق اهداف تولید نفت

منابع و تحلیلگران اعلام کردند که هشت کشور ائتلاف تولیدکنندگان عضو سازمان کشور‌های صادرکننده نفت (اوپک) و متحدانش (اوپک‌پلاس) از زمان آغاز لغو کاهش عرضه داوطلبانه در آوریل، تنها حدود سه‌چهارم از اهداف خود را محقق کرده‌اند و با توجه به محدودیت ظرفیت تولید در بعضی از کشورها، ممکن است این سطح تا پایان سال جاری میلادی نصف شود.

اعضای اوپک‌پلاس که حدود ۵۰ درصدنفت جهان را تولید می‌کنند، در بازه زمانی آوریل تا سپتامبر روزانه حدود ۵۰۰ هزار بشکه کمتر از اهداف تولید خود عمل کرده‌اند؛ کمبودی که معادل ۰.۵ درصد از تقاضای جهانی بوده و برخلاف انتظار بازار از مازاد عرضه، سبب حمایت از قیمت نفت در بازار‌های جهانی شده است.

هشت عضو اوپک‌پلاس که در آوریل و نوامبر ۲۰۲۳ کاهش عرضه داوطلبانه اضافه روزانه ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه‌ای را برای حمایت از بازار اعلام کرده بودند، از آوریل ۲۰۲۵ لغو تدریجی آن را آغاز کردند.

مجموع اقدام‌های اوپک‌پلاس برای حمایت از قیمت و بازار‌های جهانی در قالب کاهش عرضه داوطلبانه (یک میلیون و ۶۵۰ هزار بشکه در روز)، کاهش عرضه داوطلبانه اضافه (۲ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه در روز) و کاهش تولید گروهی (۲ میلیون بشکه در روز) در قالب توافق اوپک‌پلاس، در اوج خود به روزانه ۵ میلیون و ۸۵۰ هزار بشکه رسید.

هشت عضو اوپک‌پلاس شامل عربستان سعودی، روسیه، عراق، امارات متحده عربی، کویت، قزاقستان، الجزایر و عمان تا پایان سپتامبر، کاهش عرضه داوطلبانه اضافه خود را لغو کردند و مجموع لغو کاهش عرضه را به همراه افزایش ۳۰۰ هزار بشکه‌ای امارات، درمجموع به روزانه ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه رساندند.

امارات مدت‌ها از سهمیه تولید پایین خود که حدود ۳ میلیون بشکه در روز بود، انتقاد و استدلال می‌کرد که برای تولید بیش از ۴ میلیون بشکه در روز سرمایه‌گذاری گسترده‌ای انجام داده است.

اوپک‌پلاس در ژوئن ۲۰۲۴ با افزایش ۳۰۰ هزار بشکه‌ای سهمیه امارات موافقت کرد و مقرر شد این کشور به‌تدریج تولید خود را افزایش دهد تا این رشد تا سپتامبر ۲۰۲۵ کامل شود، اما اجرای این تصمیم چند بار معوق شد و تا سپتامبر ۲۰۲۶ عقب افتاد. با این حال از ماه مه روند بازگشت عرضه تسریع شد و امارات در عمل به برنامه اولیه سپتامبر ۲۰۲۵ بازگشت.

هشت عضو اوپک‌پلاس هفتم سپتامبر ۲۰۲۵ (۱۶ شهریور ۱۴۰۴) در تازه‌ترین نشست ماهانه خود تصمیم گرفتند لغو تدریجی کاهش عرضه داوطلبانه روزانه یک میلیون و ۶۵۰ هزار بشکه‌ای را با بازگرداندن ۱۳۷ هزار بشکه از آن در اکتبر ۲۰۲۵ آغاز کنند.

تحقق تنها ۷۵ درصد از اهداف تولید

طبق تحلیل رویترز از داده‌های اوپک‌پلاس، این ائتلاف در بازه زمانی آوریل تا سپتامبر تنها ۷۵ درصد از هدف‌گذاری برای بازگرداندن یک میلیون و ۹۲۰ هزار بشکه‌ای را محقق و حدود روزانه ۵۰۰ هزار بشکه کمتر از هدف تولید کرده است.

داده‌های مربوط به اوت هنوز منتشر نشده‌اند.

ناتوانی اعضای اوپک‌پلاس در تحقق اهداف تولید تعیین‌شده به حفظ قیمت نفت خام شاخص برنت در نزدیکی بالاترین سطح هفت هفته‌ای خود، یعنی ۶۹ دلار برای هر بشکه، کمک کرده است.

تحلیلگران مؤسسه‌های بارکلیز و کپلر اعلام کرده‌اند که محدودیت‌های اعضای اوپک‌پلاس یکی از عوامل اصلی حمایت از قیمت‌های جهانی نفت خام بوده است.

قیمت تحویل فوری نفت خام شاخص برنت طی هفته گذشته ۲ دلار و ۳۹ سنت بالاتر از قیمت‌های آتی ۶ ماهه معامله شد؛ بالاترین رقم از اوایل سپتامبر که نشان‌دهنده محدود بودن عرضه فوری است.

جیووانی استانوو، تحلیلگر مؤسسه یوبی‌اس (UBS) در این باره گفت: منحنی معاملات آتی برخلاف ادعای ناظران مبنی بر وجود مازاد عرضه نشان‌دهنده محدودیت بازار است.

 ظرفیت تولید محدود و کاهش ظرفیت مازاد

الزام بعضی از کشور‌ها مانند عراق و قزاقستان به اجرای برنامه‌های جبرانی تخطی از تولید در گذشته و کاهش ظرفیت تولی مازاد در پی سال‌ها سرمایه‌گذاری ناکافی دو عامل اصلی این محدودیت عرضه به‌شمار می‌آیند.

یکی از نمایندگان اوپک‌پلاس که خواست نامش فاش نشود، اعلام کرد: بیشتر کشور‌های عضو توان بیش از این را ندارند.

آژانس بین‌المللی انرژی ظرفیت مازاد عرضه اوپک‌پلاس را تا سپتامبر ۴ میلیون و ۱۰۰ هزار بشکه در روز اعلام کرده است، اما منابع صنعتی می‌گویند که مجموع این ظرفیت در اختیار عربستان سعودی و امارات متحده عربی است.

ظرفیت مازاد عرضه اوپک‌پلاس و ذخیره‌سازی‌های دولتی نفت در غرب و چین به‌عنوان سپر‌های اصلی در برابر اختلالا‌های عرضه ناشی از جنگ یا بلایای طبیعی عمل می‌کنند، کاهش این ظرفیت اغلب موجب نوسان در بازار‌های جهانی می‌شود، به‌ویژه زمانی که هشت عضو اوپک‌پلاس تصمیم به لغو کاهش عرضه داوطلبانه می‌گیرند.

 افزایش محدود تولید در شهریور و مهر

بر اساس برنامه لغو تدریجی هشت عضو اوپک‌پلاس، قرار است در اوت روزانه ۵۴۷ هزار بشکه از کاهش عرضه داوطلبانه اضافه روزانه ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه‌ای و در اکتبر روزانه ۱۳۷ هزار بشکه دیگر از لایه دوم کاهش عرضه (کاهش عرضه داوطلبانه روزانه یک میلیون و ۶۵۰ هزار بشکه) به بازار‌های جهانی بازگردد، با این حال تحلیلگران معتقدند افزایش واقعی تولید احتمالاً تنها نیمی از این اهداف را پوشش خواهد داد.

همایون فلکشاهی، رئیس تحلیل نفت خام در مؤسسه کپلر، اعلام کرد الجزایر، قزاقستان، عمان و روسیه اکنون نزدیک به ظرفیت کامل تولید خود عرضه می‌کنند.

وی افزود: اگر هشت عضو اوپک‌پلاس تصمیم به لغو کامل دومین لایه کاهش عرضه بگیرد، بازگشت مقدار واقعی تولید به بازار‌های جهانی تنها ۷۰۰ تا ۸۰۰ هزار بشکه در روز خواهد بود.

تحلیلگران مؤسسه آربی‌سی کپیتال (RBC Capital) هم پیش‌بینی کرده‌اند که بازگشت مقدار واقعی تولید از روزانه ۷۰ هزار بشکه فراتر نخواهد رفت.

داده‌های اوپک نشان می‌دهد تولید نفت خام عربستان در سپتامبر ۷۴۷ هزار بشکه در روز بیشتر از مارس بوده است؛ افزایشی که بیش از نیمی از رشد تجمعی تولید اوپک‌پلاس طی بازه زمانی آوریل تا اوت را شامل می‌شود.

بارکلیز پیش‌بینی کرده است که ظرفیت مازاد عرضه اوپک تا سپتامبر ۲۰۲۶ به ۲ میلیون بشکه در روز می‌رسد، اعضای اوپک‌پلاس هنوز سومین لایه کاهش عرضه خود یعنی کاهش عرضه گروهی روزانه ۲ میلیون بشکه‌ای را تا پایان سال ۲۰۲۶ حفظ کرده است.