مرز باریک میان طنز و توهین؛ آزادی بیان یا بی‌اخلاقی؟

حتما برای شما هم پیش آمده است که با کسی شوخی کرده باشید و او رنجیده باشد یا برعکس، کسی با شما شوخی کرده باشد و شما رنجیده باشید. در چنین مواقعی، عموما این توجیه آورده می‌شود که «شوخی کردم» اما شوخی، اگر واقعا شوخی باشد، قاعدتا باید لبخند به لب بیاورد، نه آن‌که رنجشی در دل ایجاد کند.

بخشی از این ماجرا به تعریف شوخی برمی‌گردد که ممکن است برای هر کس متفاوت باشد اما معمولا هر فرهنگ، تعریف نسبتا واحدی از شوخی و مرزهای آن با توهین و رنجاندن دارد.

«شوخ»  در گذشته و در زبان فارسی، به معنای «چرک» و «پلیدی» به کار می‌رفت و چه‌بسا واژه شوخی هم از همان‌جا آمده باشد، یعنی کلامی که با اشاره به زشتی‌ها و پلیدی‌ها، قصد اصلاح آن را دارد اما ظاهرا عده‌ای هم معتقدند «شوخی» از ریشه «شوخ»، به این معناست که یک مسئله را به شیوه‌ای چرک‌آلود و پلید، مطرح کند!

از آنجا که من هم گاهی طنز می نویسم، در شبکه‌های اجتماعی همیشه در گروه‌هایی با حضور دوستان طنزپرداز عضو بوده و هستم که این موضوع، همواره یکی از موضوعات موردبحث در آن‌هاست.

برخی از طنزنویسان، معتقدند با هر چیزی می‌شود شوخی کرد و نمونه‌های خارجی را مثال می‌آورند اما برخی دیگر معتقدند شوخی با هر چیزی روا نیست و اگر هم بشود با همه‌چیز شوخی کرد، هنر بسیار زیادی می‌خواهد که بتوانی زمان و مکان و فضا و شکل شوخی را درست انتخاب کنی و از کار دربیاوری، وگرنه به جای ساختن طنزی که دیگران را به خنده یا تفکر وادارد، صرفا محتوای زننده‌ای تولید خواهد شد که ضرر و زیانش خیلی بیشتر از خنده‌ای است که امکان دارد از گروهی از مخاطبان آن گرفته شود. 

خوشمزه اینجاست که گاهی فردی که اعتقاد دارد برای دفاع از آزادی بیان، باید اجازه شوخی با هرچیزی را داد، خودش تاب تحمل کوچک‌ترین شوخی و نقد و نظری را ندارد و به اصطلاح، آن‌چنان جوش می‌آورد که هرچه از دهانش درمی‌آید، نثار طرف مقابل خود می‌کند‍!

این بحث، همیشه و همچنان  در میان طنزنویسان وجود داشته و دارد و قطعا برای مخاطبان طنز و مردمان دیگر هم سؤال ایجاد می‌کند که مرز میان طنز و توهین کجاست؟ آیا با هر چیزی می‌توان شوخی کرد؟ اخلاق در این میان، چه جایگاهی دارد و آیا اصولا طنز و اخلاق  می‌توانند با یکدیگر سازگار باشند؟ 

منبع: اطلاعات آنلاین