قبرهایی با جسد امانی/ این مرده‌ها در ایران دفن نمی‌شوند + تصاویر

خبر را برای من بخوان

قبرهای سپرده‌ای در مناطق کویری اجساد مردمانی را در خود جا داده‌اند که آرزو داشته‌اند در جای دیگری دفن شوند؛ قبرهای که نه زیر زمین، بلکه روی زمین هستند!

قبرهای «سپردنی» یا «اسپردنی» که در گویش کرمانی به آن‌ها «قبرهای سپرده‌ای» هم گفته می‌شود، بخشی کمتر شناخته‌شده از آیین‌های تدفین در مناطق کویری ایران هستند. این نوع قبور، بیش از همه در روستای گردشگری کریت شهرستان طبس شناخته شده‌اند، اما نمونه‌هایی از آن در روستای هودرج (اودرج) شهرستان رفسنجان نیز وجود دارد.

ریشه این سنت به باور و وصیت مردگانی بازمی‌گردد که آرزوی دفن در مکان‌های زیارتی همچون کربلا را داشته‌اند. گاه این افراد در میانه راه یا در روستای خود از دنیا می‌رفتند و بازماندگان ناگزیر بودند پیکر آن‌ها را به‌طور موقت به خاک بسپارند. به همین دلیل به آن قبور سپرده ای یا امانی یا اسپرده ای می گویند.

تفاوت اصلی این قبور با تدفین‌های رایج در این است که معمولاً جسد درون زمین قرار نمی‌گیرد، بلکه روی زمین نهاده می‌شود و طاقی از گل یا خشت روی آن ساخته می‌شود. سال‌ها بعد، زمانی که خانواده توان مالی و امکانات کافی پیدا می‌کرد، باقی‌مانده جسد را بیرون آورده و به محل مورد وصیت آن مرده منتقل می‌کردند.

مهم اینکه این قبور داخل زمین شکافته نمی شدند و از این رو حکم نبش قبر را نداشتند همچنین چون موقتی بودند، طبق وصیت مردگان، بازماندگان اجازه شکافتن قبر را پیدا می کردند. به همین دلیل است که این قبور بالاتر از سطح زمین و بدون سنگ در میان قبرستانها دیده می شوند.

در اودرج یا هودرج رفسنجان، که یکی از روستاهای گردشگری این شهرستان به شمار می‌رود، چهار نمونه از این قبور وجود دارد. به گفته حسن حسینی، رئیس اداره میراث فرهنگی رفسنجان، حدود یکی‌دو سال پیش یکی از این قبرها باز شد و بازماندگان پیکر را برای دفن نهایی به کربلا منتقل کردند. او توضیح می‌دهد: «این افراد وصیت کرده‌اند در مکان‌های مقدس همچون کربلا دفن شوند، بنابراین خانواده‌ها برای عمل به خواسته آن‌ها گاه هزینه‌های سنگینی متحمل می‌شوند. در یک مورد، نزدیک به یک میلیارد تومان صرف بازگشایی قبر، انتقال و دفن استخوان‌ها در کربلا شد.»

برخی از سنگ قبرهای روستای اودرج قدیمی و رها شده‌اند

این سنت خاص، علاوه بر بُعد مذهبی، امروز به‌عنوان بخشی از میراث فرهنگی ناملموس مناطق کویری نیز مورد توجه پژوهشگران و گردشگران قرار گرفته است. قبور سپردنی هودرج و کریت نه تنها بازتابی از باورهای دینی و اجتماعی گذشته‌اند، بلکه جلوه‌ای کم‌نظیر از ترکیب آیین، معماری بومی و مفهوم «امانت‌گذاری» در فرهنگ تدفین ایرانی به شمار می‌روند.

روستای کریت در شهرستان طبس نیز دارای قبور سپردنی است یکی از این قبرها را شیشه زده اند تا گردشگران بیشتر با آنها آشنا شوند. قبرستان این روستا نیز ثبت ملی شده است.