در زندگی ما جایی برای مولانا هست؟

باشگاه خبرنگاران جوان – در ایران، روز ۸ مهر برای بزرگداشت مولانا در تقویم‌ها نامگذاری شده است. این روز، درواقع سالگرد میلاد مولانا به تاریخ شمسی است. این شاعر بزرگ در ۸ مهر ۵۸۶ هجری شمسی مطابق با ۶ ربیع الاول ۶۰۴هجری قمری در بلخ دیده به جهان گشود. در سرزمین ترکیه و شهر قونیه که مزار و مدفن مولانا جلال الدین بلخی است، روز ۱۷ دسامبر (۲۷ آذر) را که مصادف با سالروز وفات اوست “شب عُرس مولانا” می‌نامند و از ۱۰ روز پیش ازاین، مراسمی به یاد این حکیم و عارف بلندآوازه برپا می‌کنند.

ایرانیان به خلاف همسایگان ترک خود، نه سالروز درگذشت بلکه سالروز تولد مولانا را برای بزرگداشت او برگزیده‌اند. هرچند شکوه و جذابیت برنامه‌های بزرگداشت مولانا در ترکیه بسیار بیشتر از ایران است، اما به اقرار تمام پژوهشگران، فضای تحقیقاتی و مولاناپژوهی در ایران پویاتر و پربارتر است. با اینهمه هنوز معلوم نیست که اقدامات گردشگرپسندی مثل شب عرس در ترکیه، و تحقیقات دقیقی مثل پژوهش‌های دانشمندان ایرانی توانسته باشد مولانا را برای مردم عادی به منبعی معرفت بخش و آگاهی آفرین تبدیل کرده باشد. انگار هنوز این شاعر و عارف بلندمرتبه، پشت دیوار‌های ذهن جمعی فارسی زبانان منتظر و معطل مانده و آموزه هایش به سبک زندگی روزمره تبدیل نشده است. به یکی دو نکته در این ماجرا باید اشاره کرد. 

یکم) مولانا در خانه تاریک

 مولانا در فرهنگ بشری یک “واقعیت بزرگ و قدرتمند” است؛ قاره‌ای بکر، نامکشوف و سرشار از ثروت که جویندگان طلا برای یافتن رگه‌های الماس در دشت و درّه و دیواره هایش مسابقه می‌دهند. او نمایشگاه دائمی ظرفیت‌ها و توانمندی‌های خلاقه بشری است و آنچه از قلم چکانده تابلویی سه بعدی از تمامی امکان‌های آدمیزاد است. با اینهمه به نظر می‌رسد که مولانا هنوز موجودی ناشناخته برای انسان است. او همان فیلی است که داستان “فیل در خانه تاریک” در مثنوی، از ناشناخته ماندنش حکایت می‌کند. مولانا به عنوان یک واقعیت بزرگ مثل فیل، زورمند وشاهکار و شکوهمند است.

 هر ادیب و مولاناپژوهی، و نیز هر نهاد فرهنگی باید بکوشد در حد بضاعت خود، این فیل را از خانه تاریک به روشنایی بیاورد یا روشنایی را به درون خانه فیل ببرد. همه مدعیان تملک مولانا، اعم از ایران و افغانستان و تاجیکستان و ترکیه و یونان، باید شمعی باشند تا در پرتو نور آن بتوان فهمید ماهیت این فیل برگ‌تر از درک‌ها و تفسیر‌های محدود و مختصر است. آنگاه است که می‌توان به تمامیت آن واقعیت بزرگ پی برد. این، مستلزم ترکیبی از رویکرد تلسکوپی و میکروسکوپی است؛ تلفیقی از لانگ شات و کلوزآپ که هم نمای کلی این واقعیت بزرگ را منعکس می‌کند و هم اجزاء و جزئیاتش را نشان می‌دهد. مولانا وقتی آموزگار زندگی انسان خواهد شد که چنین تلفیقی شکل بگیرد.

دوم) تاریکی رفت، تاریک اندیشی نه

جهان ما لبالب از واقعیت‌های بزرگ و قدرتمند است. انگار یک فیلستان وسیع است با انبوهی از فیل‌های زورمند و شکوهمند. این فیل‌ها شاید از خانه تاریک بیرون آورده شده باشند، اما اختلاف از میان مردمان هنوز بیرون نرفته است. انگار خلاف گویی‌ها و ضدروایت‌های آن اتاق تاریک، این بار در فضای روشن بازتولید شده است. انگار روشنا آمده، اما گرما هنوز نرسیده است. در جهانی که روشن است، اما گرم و مهربان نیست معلوم است که اختلاف نظر‌ها به سادگی به جدال و جنایت می‌انجامد. در جهان روشن، شاید تاریکی وجود نداشته باشد، اما تاریک اندیشی غوغا می‌کند.

از جنس مولانا در فرهنگ‌های مختلف فراوانند، اما چرا جهان ما هنوز در قارقار واقعیت‌های حقیر گرفتار است؟ شاید به خاطر اینکه روی فیل ها، جهاز جنگی سوار کرده و به میدان جنگ با دیگران فرستاده‌اند. فیل‌های رهیده از تاریکی، نه مستحق یراق آلات جنگی‌اند؛ و نه سزاوار منجوق دوزی برای تفنن یا تفاخر ملی. واقعیت تلخ جهان ما این است که وقتی فیل‌های زورمند و شکوهمندی مثل مولانا را از خانه تاریک به روشنایی می‌آورند به جای آنکه در برابر حقیقت آنها مطیع باشند آنها را به موجوداتی برای برتری جویی یا تفاخر یا سرگرمی و تفنن تبدیل می‌کنند. اینگونه است که جهان ما با داشتن واقعیت پهناوری مثل مولانا جلال الدین، هنوز جهانی گرم و روشن نیست.

منبع: نورنیوز