بورس در کف تاریخی

بازار سرمایه ایران در نیمه دوم سال ۱۴۰۴ در حالی وارد فاز صعودی شده که شاخص کل بورس دوباره به قله ۲.۷ میلیون واحدی بازگشته است.

یعنی در دو هفته کذشته ببش از ۲۰۰ هزار واحد رشد کرد. البته بازار در دو روز پایانی هفته جاری با افت همراه شد که بخشی از این رشد، پس گرفته شد.

شاخص کل هم‌وزن نیز که معیار دقیق‌تری از وضعیت کلی شرکت‌هاست، در همین مدت حدود ۳۰ درصد رشد داشته است.

این اعداد نشان می‌دهد نه‌فقط سهام دلاری بلکه سهام کوچک و متوسط نیز در کف تاریخی خود قرار گرفته‌اند.

ریسک‌های سیستماتیک پیش‌خور شده‌اند

تحریم‌های خارجی، جنگ منطقه‌ای، سیاست‌های قیمت‌گذاری دستوری، فشارهای وزارتخانه‌های غیراقتصادی و نرخ بهره ۳۶ درصدی، مجموعه‌ای از ریسک‌هایی هستند که در سال گذشته و در نیمه اول سال جاری بارها بر بازار سرمایه سایه انداختند.

با این حال، تحلیل نسبت P/E فوروارد بازار (میانگین ۵.۲ واحد) نشان می‌دهد این ریسک‌ها تا حد زیادی در قیمت‌ها منعکس شده‌اند.

مقایسه تاریخی نشان می‌دهد بورس اکنون در یکی از پایین‌ترین سطوح ارزش‌گذاری ۱۵ سال اخیر خود قرار دارد.

قفل شدن سهام شناور

طبق داده‌های کدال و گزارش‌های معاملاتی، طی شش ماه گذشته بیش از ۵۰ هزار میلیارد تومان از ارزش سهام شناور آزاد عملاً از گردش معاملات خارج شده است.

بخش عمده‌ای از این قفل‌شدگی ناشی از افت اعتماد سرمایه‌گذاران حقیقی و مهاجرت نقدینگی به بازارهای موازی نظیر طلا و دلار بوده است.

این پدیده عمق بازار را کاهش داده و نوسان‌پذیری را افزایش داده است؛ چراکه حجم عرضه و تقاضا به‌شدت محدود شده است.

گره ارزی و نرخ نیما

یکی از اصلی‌ترین چالش‌ها برای شرکت‌های صادرات‌محور، فاصله میان نرخ ارز نیما (میانگین ۷۰ هزار تومان) و نرخ بازار آزاد (حوالی ۱۱۰ هزار تومان) است.

این شکاف حدود ۳۵ درصدی موجب شده سودآوری شرکت‌ها به‌ویژه در صنایع فولاد، پتروشیمی و معدنی به‌طور مصنوعی کاهش یابد.

در عمل، بسیاری از شرکت‌های کوچک مجبورند بخشی از فروش‌های ارزی خود را با نرخ‌های توافقی نزدیک‌تر به دلار آزاد انجام دهند، اما ثبت مالی در سامانه نیما، سودآوری اسمی آنها را کمتر از واقعیت نشان می‌دهد.

آینده نامطمئن، ولی فرصت‌های بالقوه

با وجود تمام این ملاحظات، پیش‌بینی قطعی از مسیر آتی بازار دشوار است.

تجربه نشان می‌دهد در دوره‌هایی که نسبت ارزش بازار به نقدینگی (Market Cap/M2) به سطوح حداقلی می‌رسد، بورس در میان‌مدت پتانسیل رشد سریع را پیدا می‌کند.

اکنون این نسبت کمتر از ۲۰ درصد است که در مقایسه با میانگین تاریخی (۲۷ تا ۳۰ درصد) سطح پایینی محسوب می‌شود.

بنابراین، اگر سیاست‌گذار به بازنگری جدی در سیاست‌های خود اقدام کند، می‌توان انتظار داشت بخشی از اعتماد از دست رفته بازگردد و بازار از کف قیمتی فاصله بگیرد.

جذابیت بورس برای افراد صبور

حمید گنج‌خانی، تحلیلگر ارشد بازار سرمایه در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس گفت: با توجه به افت اخیر شاخص‌ها، بورس همچنان جذاب است. افت‌های اخیر باعث شده بسیاری از سهم‌ها به کمترین سطح ارزش‌گذاری ۱۵ سال گذشته برسند. میانگین نسبت P/E بازار حدود ۵ واحد است؛ این یعنی سرمایه‌گذار می‌تواند در کمتر از ۵ سال اصل سرمایه خود را از سود عملیاتی شرکت‌ها بازپس گیرد، حتی اگر هیچ رشدی هم در سودآوری رخ ندهد.

این کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: ولی ریسک‌های سیاسی و اقتصادی همچنان پابرجاست. بخش عمده‌ای از این ریسک‌ها «پیش‌خور» شده‌اند. تحریم‌ها، جنگ منطقه‌ای، نرخ بهره بالا و سیاست‌های دستوری همه در قیمت‌ها منعکس شده‌اند. بازار جایی جذاب می‌شود که همه چیز بد به نظر می‌رسد؛ چون دقیقاً آن زمان است که سهم‌ها زیر ارزش ذاتی معامله می‌شوند.

وی افزود: صنایعی که ارتباط مستقیم با دلار و صادرات دارند، مثل فولاد، پتروشیمی و معادن بیشترین پتانسیل رشد را دارند. همه می‌دانیم به زودی بورس شکاف بازدهی با سایر بازارها را پر خواهد کرد.

گنج‌خانی تاکید کرد: نقدینگی از بازار خارج شده؛ بخشی از این نقدینگی در طلا و دلار پارک شده است. اگر روند نزولی در سایر بازارها شروع و ادامه پیدا کند، پول وارد بورس خواهد شد. تجربه تاریخی نشان می‌دهد هر زمان دلار تثبیت شده، بورس بهترین عملکرد را در میان دارایی‌ها داشته است.

این تحلیلگر بورس تصریح کرد: سرمایه‌گذاران خرد نباید به دنبال سودهای سریع باشند. الان وقت تشکیل پرتفوی بلندمدت با تمرکز بر سهام بنیادی و تقسیم‌بندی سرمایه در چند صنعت کلیدی است. بازار این روزها بیشتر برای کسانی جذاب است که صبر و دیدگاه بلندمدت دارند.

کلید اصلی تداوم رشد بورس

بورس تهران در هفته های اخیر در موقعیتی ایستاده که از یک‌سو به دلیل انباشت ریسک‌های سیستماتیک و خروج نقدینگی، به کف تاریخی رسیده و از سوی دیگر، ارزش‌گذاری پایین سهام و نسبت‌های جذاب بنیادی می‌تواند فرصت بازگشت ایجاد کند.

کلید اصلی این بازگشت، در دستان سیاست‌گذار است. تغییر در رویه‌ها می تواند این رشد را سریعتر و مطمین‌تر کند.