توافق تاریخی ایران و آمریکا نزدیک است؟

این دعوت معنادار از سوی گروه هفت، در شرایطی مطرح شده که تحرکات اخیر ارتش ایالات متحده در منطقه خلیج فارس و اعزام هواپیماهای سوخت‌رسان، فضای سیاسی و امنیتی را بیش از پیش متشنج کرده است. بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که این تحولات نمی‌تواند بی‌ارتباط با پرونده ایران و مسائل مرتبط با رژیم صهیونیستی باشد. از سوی دیگر، ایران تأکید دارد که هرگونه مذاکره باید بر پایه رفع کامل تحریم‌ها و بازگرداندن حقوق انرژی خود باشد.

در چنین بستری، بحث اصلی این است که آیا وساطت گروه هفت می‌تواند مسیر تازه‌ای برای حل و فصل منازعات باز کند یا خیر؟ به‌ویژه در موضوعی به اهمیت فروش نفت ایران و آزادسازی منابع بلوکه‌شده در بانک‌های خارجی، این پرسش حیاتی‌تر جلوه می‌کند.

گروه هفت (G۷) مجمعی متشکل از هفت اقتصاد بزرگ جهان است که در دهه ۱۹۷۰ میلادی شکل گرفت. این گروه ابتدا با شش کشور آغاز شد و سپس کانادا به آن پیوست. اتحادیه اروپا نیز در نشست‌ها حضور دارد. G۷ امروز علاوه بر موضوعات اقتصادی، درباره تغییرات اقلیمی، امنیت انرژی، بحران‌های جهانی و تحریم‌ها تصمیم‌سازی می‌کند و حدود ۴۰ درصد اقتصاد جهان را در اختیار دارد.

آخرین تلاش گروه هفت برای وقوع معامله تاریخی

یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های ایران و آمریکا در دو دهه اخیر، موضوع صادرات نفت و چگونگی دسترسی تهران به درآمدهای حاصل از فروش آن بوده است. تحریم‌های سختگیرانه مانع از دسترسی ایران به بخش بزرگی از دارایی‌های نفتی‌اش در کشورهای مختلف شده است. این دارایی‌ها که ارزش آنها به ده‌ها میلیارد دلار می‌رسد، هم‌اکنون به‌عنوان اهرمی برای فشار بر اقتصاد ایران عمل می‌کنند.

وساطت گروه هفت می‌تواند در این نقطه نقشی کلیدی ایفا کند. اگرچه اعضای این گروه در کنار آمریکا قرار دارند، اما به دلیل وابستگی شدید به امنیت انرژی و بازار نفت جهانی، آنها نیز از ادامه بحران و محدودیت عرضه متضرر می‌شوند. بنابراین، امکان دارد فشارهای درونی در این کشورها، آنها را به سمت راه‌حل میانه‌روانه‌تر سوق دهد.

ایران بارها تأکید کرده که در صورت بازگشت به بازار جهانی نفت، می‌تواند به‌طور پایدار بخشی از نیاز انرژی جهان را تأمین کند. تحقق چنین شرایطی اما مشروط به رفع تحریم‌ها و فراهم شدن بستر قانونی برای نقل‌وانتقال پول‌های بلوکه‌شده خواهد بود.

چالش اعتماد و بی‌اعتمادی

با وجود تلاش‌های گروه هفت، یک مانع بزرگ همچنان پابرجاست: بی‌اعتمادی عمیق میان ایران و آمریکا. مقام معظم رهبری در آخرین سخنرانی خود، به صراحت بر غیرقابل اعتماد بودن دولت واشنگتن تأکید کرد و مذاکره را ابزاری برای اعمال زور و افزایش فشار دانست. این موضع ریشه در تجربه توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ دارد که خروج ناگهانی آمریکا از آن، نمونه بارز نقض تعهدات تلقی شد.

از سوی دیگر، دولت آمریکا نیز تاکنون هیچ نشانه‌ای از انعطاف جدی در پرونده ایران نشان نداده است. بخشی از تحلیلگران داخلی بر این باورند که ترامپ بیشتر به دنبال بازگرداندن تهران به میز مذاکره از موضع ضعف است، در حالی که ایران تنها در شرایط برد-برد حاضر به گفتگو خواهد بود. همین اختلاف در برداشت‌ها سبب شده هرگونه تلاش میانجی‌گرانه به آسانی به شکست بیانجامد.

با این حال، گروه هفت می‌تواند نقش تسهیل‌گر را ایفا کند؛ یعنی به‌جای تحمیل دستورکار آمریکایی، راه‌حلی متوازن میان حقوق انرژی ایران و نگرانی‌های غربی پیشنهاد دهد.

نفت در برابر امنیت منطقه‌ای؟

یکی از سناریوهای محتمل در صورت آغاز مذاکرات، مبادله نفت در برابر تعهدات منطقه‌ای است. آمریکا و متحدانش به‌ویژه اسرائیل، نگرانی‌های شدیدی از نقش ایران در خاورمیانه دارند. در مقابل، ایران تأکید دارد که سیاست‌های منطقه‌ای‌اش قابل مذاکره نیست و تنها مسئله اصلی، رفع تحریم‌های ظالمانه است.

اگر گروه هفت بتواند دو طرف را به نقطه‌ای برساند که نفت و مسائل انرژی محور اصلی گفتگو باشد، امکان دستیابی به توافقی محدود وجود دارد. این توافق می‌تواند شامل آزادسازی بخشی از منابع بلوکه‌شده ایران در ازای کاهش برخی تنش‌ها یا ارائه تضمین‌های فنی در حوزه هسته‌ای باشد.

البته، چنین سناریویی نیازمند پذیرش واقعیت‌های سیاسی از سوی آمریکا و همراهی متحدان اروپایی است. در غیر این صورت، مذاکرات احتمالی نیز سرنوشتی مشابه تلاش‌های گذشته خواهد داشت.

چشم‌انداز پیش رو

با توجه به شرایط موجود، نقش گروه هفت در آینده منازعه ایران و آمریکا می‌تواند تعیین‌کننده باشد، اما نه به‌عنوان داور بی‌طرف بلکه به‌عنوان میانجی‌ای که منافع خود را نیز در نظر می‌گیرد. این کشورها بیش از هر چیز به ثبات بازار انرژی و جلوگیری از افزایش بهای نفت نیاز دارند.

برای ایران، فرصت ناشی از این وساطت آن است که بخشی از پول‌های بلوکه‌شده‌اش آزاد شود و امکان فروش نفت به‌صورت رسمی و قانونی فراهم گردد. چنین تحولی می‌تواند به بهبود وضعیت اقتصادی کشور و کاهش فشار بر مردم کمک کند.

در نهایت، اینکه آیا گفتگویی واقعی میان ایران و آمریکا شکل می‌گیرد یا نه، به اراده سیاسی دو طرف بستگی دارد. گروه هفت می‌تواند در این مسیر نقش کاتالیزور را ایفا کند، اما تضمینی برای موفقیت وجود ندارد. آنچه قطعی است، این است که مسئله نفت همچنان نقطه ثقل همه اختلافات و همچنین کلید احتمالی هرگونه مصالحه باقی خواهد ماند.