نگاهی به روندهای فناوری در سال ۲۰۲۵؛ چشم‌انداز دگرگونی‌ها زیرسایه روندهای فناوری

فناوری‌های نوپدید با شتاب فزاینده هر لحظه محیط زندگی و الگوی زیست ما را دگرگون می‌کنند و هر روز مسیرها و دریچه‌ها نوینی را به دنیای ناشناخته‌ها می‌گشایند.

در این نوشتار با بررسی گزارش‌های سالانه موسسات شناخته شده‌ای چون مکنزی و گارتنر و ‌همچنین نشریات علمی و همایش‌های تخصصی برگزار شده همچون کنفرانس بین‌المللی بازنمایی‌های یادگیری (ICLR) ، کنفرانس بین المللی یادگیری ماشین (ICML) و کنفرانس و کارگاه سیستم‌های پردازش اطلاعات عصبی (NeurIPS)، همچنین وبلاگ‌‌ها و خبرنامه‌‌های تخصصی مانند The Information، MIT Technology Review و Wired، فهرست ۱۰ روند فناوری زیر که بیش از همه مورد توجه هستند، به‌دست آمده است:

هوش مصنوعی مولد

هوش مصنوعی مولد یا Generative AI نوعی فناوری هوش مصنوعی است که می‌تواند انواع مختلفی از محتوا از جمله متن، تصویر، صدا و داده‌های مصنوعی تولید کند. مدل‌‌های مولد هوشمند شده باید قابلیت توضیح (Explainability) و پاسخگویی داشته باشند، به دیگر سخن تولید محتوا، ابزارهای کمکی خلاقیت و خودکارسازی تصمیم‌گیری‌ها با استفاده از این فناوری، در یک  چارچوب‌های اخلاقی و حقوقی امکان‌پذیر می‌شود. پیشرفت معماری‌های بزرگ، دسترسی بیشتر به داده و محاسبات، فشار قانونی و نیاز کسب‌‌وکارها به شفافیت از دلایل مهم این روند هستند.

مدل‌های کوچک و توزیع‌شده

کاربرد مدل‌های کوچک و توزیع شده در مدل‌های سبک شده یادگیری ماشین است که روی دستگاه‌های لبه اجرا می‌شوند، همچنین این مدل برای پردازش محلی با حفظ حریم خصوصی کاربرد ویژه‌ای دارد. با استفاده از این مدل می‌توانیم از هوش مصنوعی، با هزینه و تاخیر کمتر در چارچوب ملاحظات حریم خصوصی و مقررات داده، بیشترین بهره‌ را ببریم. از دیگر دستاوردهای آن استفاده از اپلیکیشن‌‌های آفلاین‌‌تر، کاهش وابستگی به داده ابری، بهبود کارایی در ابزار‌های موبایل و اینترنت اشیا است.

هوش مصنوعی حاکمیتی و رگولاری

با استفاده از این فناوری امکان پیاده‌سازی قوانین ملی و بین‌‌المللی، استانداردها و چارچوب‌های حاکمیت برای استفاده اخلاقی و ایمن از هوش مصنوعی به بهترین روش در کل جامعه فراهم می‌شود. به دلیل مخاطرات امنیتی و اجتماعی، نگرانی‌های سوگیری و سواستفاده‌های غیرقابل پیشبینی از فناوری‌های نوین، این مطلب مورد توجه کاربران و دولتمردان قرار گرفته است. بنابراین برای آسودگی خیال کاربران در استفاده از انواع فناوری، از این راه الزام شرکت‌ها به ممیزی مدل‌ها، ثبت اثرات و شفافیت در داده‌ها و تصمیم‌ها را پیوسته ارزیابی می‌شود.

ربات‌های همکار و خودکارسازی پیشرفته

برای نخستین بار هوش مصنوعی با واژه «ربات» شناخته شد و تا سال‌ها، هر شخص با شنیدن کلمه هوش مصنوعی، ربات را درذهن خود به یاد می‌آورد. ربات‌ها هنوز هم مورد توجه هستند، بویژه ربات‌هایی که در کنار انسان‌‌ها و در محیط‌‌های مشترک فعالیت می‌کنند. با استفاده از ربات‌ها می‌توانیم تحولی در خطوط تولید، خدمات مدیریت زنجیره تامین و مراقبت‌های بهداشتی ایجاد و از چالش‌های آموزشی نیروی کار بی نیاز شویم. به هرحال باید توجه داشته باشیم بعلت کمبود نیروی کار در شرایط سخت و همچنین نیاز به تولید انعطاف‌‌پذیر و تلاش برای کاهش هزینه‌‌ها، ربات‌ها همیشه گزینه جایگزین نیروی انسانی هستند.

 محاسبات کوانتومی

یکی از مهمترین تکنیک‌هایی که هر روز، کاربرد آن گسترده‌تر می شود، محاسبات کوانتومی است که تاثیری مستقیمی در پیشرفت کیوبیت‌ها، الگوریتم‌‌ها و حل مسائل خاص مانند شبیه‌‌سازی مولکولی و بهینه‌‌سازی دارد. از مهمترین هواداران این تکنیک، سرمایه‌گذاران دولتی و خصوصی و همچنان پژوهشگران هستند که مستقیم روی سخت‌‌افزارها و الگوریتم‌های خاص کار می‌کنند. این موضوع حتی یکی از مزایای نهفته در صنعت داروسازی و تولید مواد جدید شناخته شده است.

رمزنگاری پساکوانتومی و امنیت سایبری بهینه ‌شده

 با توجه به تهدیدهای آینده کوانتومی به رمزنگاری کنونی و افزایش حملات سایبری پیشرفته، رمزنگاری پساکوانتومی و امنیت سایبری بهینه ‌شده، بسیار مورد توجه متخصصان امنیت داده قرار گرفته است که شامل الگوریتم‌ها و پروتکل‌هایی است که در برابر حملات کوانتومی مقاوم هستند و یکی از بهترین کاربردهای آن در استفاده از هوش مصنوعی در زمینه دفاع و تشخیص تهدید است. از این رو بتازگی شاهد مهاجرت روزافزون به پروتکل‌های جدید و اتکا به هوش مصنوعی در امنیت داده هستیم.

واقعیت ترکیبی (Mixed Reality — AR/VR/XR) و کار از راه دور پیشرفته

بدلیل بهبود سخت‌‌افزارها و همچنین نیاز به مدل‌های کاری جدید برای کم شدن هزینه‌ها، ترکیب واقعیت افزوده (AR) و واقعیت مجازی (VR) با کاربرد همکاری، آموزش، طراحی و سرگرمی، بسیار مورد توجه متخصصان قرار گرفته است. بکارگیری این فناوری محیط‌‌های آموزشی تعاملی، جلسات کاری غنی‌تر و بازارهای جدید محتوا را در پی دارد.

اینترنت اشیا هوشمند و شهرهای هوشمند

فناوری اینترنت اشیا رفته‌رفته به‌سوی هوشمندشدن حرکت می‌کند تا بتوانند از راه حس‌گرها و دستگاه‌های متصل، افزون بر جمع‌آوری و تحلیل داده، خدمات شهری و صنعتی بهینه شده را ارایه کند که مهمترین دستاوردهای آن کاهش هزینه‌های سخت‌افزار، پیشرفت در تحلیل داده و کارآمدی خدمات شهری است. با استفاده از اینترنت اشیا هوشمند، جوامع می‌توانند مدیریت ترافیک و انرژی هوشمند بهتری را تجربه کنند. هرچند لازم است که با استفاده از این تجهیزات، خطرات امنیتی و حریم خصوصی را بهتر مدیریت کنند.

زیست فناوری محاسباتی و طراحی مولکولی با  هوش مصنوعی

موفقیت‌های اخیر در شبیه‌سازی پروتئین و طراحی مولکولی با استفاده از هوش مصنوعی در طراحی دارو، بیوانفورماتیک و مهندسی ژنتیک باعث شده است که گرایش وافری نسبت به این موضوع در علم پدیدار شود که دستاورد آن شتاب‌بخشی در کشف داروهای جدید و تولید محصولات زیستی نوآورانه است، هرچند نباید از بحث‌های اخلاقی دراین زمینه غافل باشیم.

انرژی پاک و فناوری‌های شبکه هوشمند

عواملی چون فشار تغییرات اقلیمی، مقررات‌های سختگیرانه‌تر زیست ‌محیطی و همچنین لزوم سرمایه‌گذاری کلان برای جبران کمبود ناترازی انرژی، سبب شده‌اند که درخواست برای انرژی‌های پاک بیشتر شود که یکی از مهمترین راهکارهای آن استفاده از فناوری‌های به‌روز شده بوده که در اثر آن، باتری‌هایی با کارایی بالاتر، ذخیره‌‌سازی ارزان‌‌تر و مدیریت شبکه با کمک هوش مصنوعی رواج پیدا کرده است. با این روش، دوران گذار سریع‌تر به انرژی‌های تجدیدپذیر و فرصت‌های صنعتی جدید در جامعه پدید می‌آیند.