آب‌مروارید یا کابوس؟ چگونه یک جراحی معمولی به بحران ملی در مصر بدل شد

بی‌بی‌سی: «ما تلاش می‌کنیم جلوی میکروب را بگیریم تا مبادا به چشم دیگر یا مغز بیمار سرایت کند و باعث مرگ شود».

در این یک جمله از پزشک بیمارستان خصوصی در مصر وضعیت غم‌انگیز چندین بیمار که ناگهان خود را درگیر نبرد مرگ و زندگی پیش‌بینی‌ناپذیری یافتند، بیان شده است. آلودگی باکتریایی خطرناکی در اتاق عمل بیمارستان باعث مشکلات پیچیده‌ای شد که منجر به نابینایی و حتی خطر مرگ چندین نفر از بیماران شد.

دوران سخت علا‌الدین الفقی ماه اوت گذشته شروع شد، وقتی برای عمل جراحی ساده آب مروارید چشم راستش به بیمارستان دولتی ششم اکتبر در جیزه واقع در غرب قاهره مراجعه کرد. عمل جراحی که فقط بیست دقیقه طول کشید منتهی به سرگردانی در راهرو‌های چندین بیمارستان خصوصی، بررسی‌ و تحقیقات وزارت بهداشت، تعطیلی یک بخش چشم‌پزشکی در بیمارستان و تبدیل امید بهبود برای چندین خانواده به شوک و فاجعه شد.

آغاز ماجرا، عمل جراحی کوتاه‌تر از ۲۰ دقیقه

علا‌الدین، ۷۰ ساله، محقق موسسه پژوهش کشاورزی در مصاحبه با بی‌بی‌سی عربی با لحنی کم‌توان آنچه از سر گذرانده به خاطر می‌آورد: «پزشک چشم راست مرا معاینه کرد و گفت آب مروارید دارم و باید جراحی شود. او ۲۶ ماه اوت قرار عمل گذاشت. جراحی حدود ۲۰ دقیقه طول کشید و به من گفتند موفقیت‌آمیز بوده است».

کمتر از یک هفته پس از جراحی، علاالدین دوباره به بخش چشم‌پزشکی بیمارستان بازگشت تا با پزشک خود ملاقات کند و او پس از معاینه علا‌الدین از او خواست تا بیرون مطب منتظر باشد. پس از چند ساعت انتظار علا‌الدین دریافت که تنها نیست و افراد دیگری با وضعیت مشابه او به متخصصان چشم به دلیل جراحی‌های دیگری مراجعه کرده‌اند.

علا‌الدین می‌گوید پزشکان بیمارستان به طور صریح به آنها اطلاعاتی در مورد مشکل به وجود‌آمده و آلودگی ویروسی وسیله‌ای که عمل جراحی آب مروارید با آن انجام شده بود ندادند اما گزارش مکتوبی در اختیار آنها قرار دادند که در آن ذکر شده بود که لازم است در عمل جراحی دیگری به چشم آنها سیلیکون تزریق شود که بعد دریافتند این کار موفقیت‌آمیز نخواهد بود و به نتیجه‌ای نخواهد رسید.

در همان زمان هبه احمد، دختر متصدی بلیط شبکه حمل‌و‌نقل عمومی قاهره پدرش را در بیمارستان همراهی می‌کرد. او با احساس پشیمانی به بی‌بی‌سی عربی می‌گوید: «در سومین دیدار با پزشک پس از عمل جراحی، آنها از پدر من خواستند تا عمل جراحی دیگری انجام دهد چون چشم او دچار عفونت شدیدی شده بود. من وقتی این موضوع را فهمیدم شوکه شدم و دریافتم که عمل جراحی اول ناموفق بوده است».

هبه خشم خود از آنچه در بیمارستان بر سر پدرش آمده بود را در گفتگو با بی‌بی‌سی عربی این طور بیان کرد: «من درخواست کردم که پدرم به بیمارستان خصوصی منتقل شود و آنها موافقت کردند. زمانی که منتظر کارهای اداری انتقال بودیم دریافتم افراد دیگری هم با همین مشکل به بیمارستان مراجعه می‌کنند و مشکل برخی از آنها هم از اواخر ماه اوت شروع شده است از جمله افرادی که ناچار چشم آنها تخلیه شده بود یا بینایی خود را از دست داده‌ بودند. من متوجه شدم مشکل فقط مربوط به پدر من نیست».

پس از آنکه انتقال با تأخیر رو‌به‌رو شد هبه سراغ مدیر بیمارستان رفت و بر سر او فریاد کشید و نارضایتی خود را اعلام کرد و تهدید کرد که از آنها شکایت خواهد کرد. هبه می‌گوید نگرانی و هراس او از اینکه وضعیت پدرش بدتر شود باعث شد مدیریت بیمارستان جریان انتقال پدرش به بیمارستان خصوصی را تسریع کند.

هبه به وزارت بهداشت مصر شکایت کرد و پزشک معتمد وزارتخانه با او تماس گرفت تا پیگیر وضعیت پدرش شود. او دریافت که چندین بیمار دیگر هم قربانی این ماجرا بوده‌اند و به دادستانی شکایت‌هایی کرده‌اند. هبه می‌گوید با ۲۰ مورد دیگر در تماس بوده است از جمله پنج بیمار که در بیمارستان قصر‌العین ناچار به تخلیه چشم شده‌اند.

تشخیص شوک‌آور؛ «ویروسی که ممکن است به مغز برسد»

در بیمارستان خصوصی که بیماران را به آنجا فرستاده بودند تشخیص شوک‌آور بود. صدمات بیماران فقط بر اثر عفونت نبود بلکه بر اثر ویروس خطرناکی بود که ممکن بود به چشم دیگر و حتی به مغز سرایت کند و باعث مرگ شود.

هدف بیماران دیگر بازیافتن بینایی چشم آسیب‌دیده نبود بلکه نجات یافتن از عفونت و جلوگیری از سرایت آن به چشم دیگر به کمک عمل جراحی بود که علا‌الدین و چندین نفر از بیماران دیگر در بیمارستان خصوصی انجام دادند.

وقتی این بحران به وجود آمد وزارت بهداشت مصر هم وارد عمل شد. هبه می‌گوید از دفتر وزارت بهداشت با او تماس گرفتند تا پیگیر وضعیت پدر او باشند.

علا‌الدین می‌گوید از دفتر وزارت بهداشت با او تماس گرفتند و به او خبر انفصال مدیر بیمارستان ششم اکتبر و تعطیلی بخش چشم‌پزشکی این بیمارستان و ارجاع پزشکان برای تحقیق و بازپرسی را دادند.

علا‌الدین و پدر هبه خوش‌اقبال‌تر از شاذیه، مادر محمد بودند که به ناچار چشم چپ او تخلیه شد.

مادر ۵۷ ساله محمد اول سپتامبر تحت عمل جراحی قرار گرفت اما وضعیت او به سرعت وخیم شد.

محمد به بی‌بی‌سی عربی می‌گوید: «روز بعد از عمل جراحی، چشم چپ مادرم ورم کرد و ملتهب شد که کاملاً غیر‌عادی بود. ما او را به بیمارستان بازگرداندیم و آنجا بود که فریب و نیرنگ شروع شد. پس از سونو‌گرافی پزشک اعلام کرد ویروسی وجود دارد. با وجود این پزشک او را در همان بیمارستان که عامل انتقال ویروس بود برای عمل دیگری بستری کرد».

محمد پسر شاذیه می‌گوید که وضعیت او در طول سه روز بستری شدن در بیمارستان وخیم‌تر شد و پزشکان فقط پاسخ‌های مبهم و طفره‌آمیز می‌دادند.

«آنها پاسخ‌های گمراه‌کننده می‌دادند و می‌گفتند فقط عفونت شدید است و با آنتی‌بیوتیک درمان می‌شود در حالی که چشم‌ها و صورت مادرم به‌شدت ورم کرده بود. وقتی خواستیم که با هزینه خودمان او را به بیمارستان دیگری منتقل کنند آنها سعی کردند با گزارش پزشکی دروغین اعلام کنند دلیل انتقال او آلودگی هوا بوده و وضعیت او پایدار است. پس از بحث و درگیری‌ آنها پذیرفتند که واقعیت وضعیت هولناک مادر مرا در گزارش پزشکی بیاورند».

محمد با ناراحتی می‌گوید: «گزارش پزشکی شوک بزرگی برای خانواده ما بود. این گزارش نشان داد که شبکیه چشم مادرم در اتاق جراحی به میکروب خطرناکی آلوده شده است. در حکم انتقال مادرم به بیمارستان قصر‌العین نوشته بودند که چشم چپ او باید تخلیه شود. من در اداره پلیس شکایتی علیه مسئولان بیمارستان تنظیم کردم و آنها دریافتند که مادر من فقط یکی از ۲۸ مورد دیگر در آن هفته بوده است».

مداخله وزارت بهداشت، تشکیل کمیته‌ تحقیق و دادخواهی خانواده‌ها

با آشکار شدن بحران، وزارت بهداشت مصر به سرعت واکنش نشان داد. حسام‌ عبدالغفار، سخنگوی وزارت بهداشت مصر در تماس تلفنی با بی‌بی‌سی عربی اعلام کرد که پس از دریافت اطلاعاتی درباره تعدادی از بیماران که عمل جراحی آب مروارید در بیمارستان دولتی ششم اکتبر انجام داده بودند خالد عبد‌الغفار، وزیر بهداشت مصر دستور تشکیل چهار کمیته تخصصی تحقیق و بررسی را داد.

سخنگوی وزارت بهداشت مصر به بی‌بی‌سی عربی گفت اولین کمیته شامل استادان چشم‌پزشکی بود تا برای حمایت از بیماران وارد عمل شوند و روند تخصصی و بالینی مراحل عمل جراحی را به دقت بررسی کنند. کمیته دوم گروهی از متخصصان کنترل عفونت و میکروبیو‌لوژی بود تا در مورد ایمنی مراحل قبل و در هنگام عمل جراحی در بیمارستان تحقیقات کافی را انجام دهند.

به گفته سخنگوی وزارت بهداشت، این وزارتخانه همچنین یک کمیته فنی و اجرایی برای بررسی چگونگی اجرای عمل جراحی و همچنین کمیته‌ای برای بازرسی ابزار‌های مورد استفاده در عمل جراحی تعیین کرد.

حسام عبدالغفار، سخنگوی وزارت بهداشت مصر به بی‌بی‌سی عربی گفت گزارش‌ها، عفونت و آلودگی در جریان عمل جراحی را تائید می‌کرد که در نتیجه باعث شد چندین بیمار دچار عفونت‌های باکتریایی چشم شوند.

او در ادامه می‌گوید: «متأسفانه در برخی موارد پزشکان ناچار به تخلیه چشم بیماران شده‌اند که به معنی از دست دادن دائم بینایی چشم است. در موارد دیگر ما توانستیم عفونت را به کمک دارو‌های آنتی‌بیوتیک و روش‌های درمانی دیگر مهار کنیم».

عبدالغفار تائید می‌کند که تعداد بیمارانی که دچار عفونت شده‌اند به ۴۱ نفر رسیده است از جمله پنج بیماری که عمل جراحی تخلیه چشم انجام داده‌اند.

او می‌گوید در مورد افراد مقصر و مسئول در این ماجرا درخواست شدید‌ترین مجازات شده است. او همچنین اشاره می‌کند که وزیر بهداشت به طور مستقیم با پنج نفر از بیماران که مرخص شده‌اند تماس گرفته است و به طور مداوم وضعیت آنها را از طریق دیدار‌های شخصی و تماس تلفنی تحت نظر گرفته است.

علا‌الدین اکنون دیگر نمی‌تواند زندگی پیشین خود را داشته باشد. مردی که خودش رانندگی می‌کرد و امور روزانه زندگی خود را با اعتماد‌به‌نفس انجام می‌داد با اندوه و غم می‌گوید: «تنها آرامش من خوابیدن است. من نمازم را می‌خوانم و می‌خوابم. من خسته‌ام و اگر از خانه بیرون بروم نیاز به کمک پیدا می‌کنم».