اداره کشور با ساختار فعلی ممکن نیست/اثر روانی مکانیسم ماشه قابل توجه است

به گزارش خبرنگار شمانیوز از شیراز، دکتر جعفر قادری در یکصد و دهمین نشست از سلسله مباحث «جهاد تبیین» با موضوع فعال‌شدن مکانیسم ماشه و تبعات امنیتی و اقتصادی آن با اشاره به چالش‌های ساختاری اقتصاد ایران، بر ضرورت اصلاحات بنیادین و حرکت به‌سوی اقتصاد دانش‌بنیان، غیرمتمرکز و متنوع تأکید کرد.

وی گفت: اقتصاد ایران دولتی، متمرکز، تک‌محصولی و غیر دانش‌بنیان است که در برابر شوک‌های داخلی و خارجی آسیب‌پذیر شده و نتوانسته ایرادات خود را در طول سال‌های گذشته برطرف کند.

دیگران چه می خوانند:

وی با مقایسه وضعیت اقتصادی پیش از انقلاب با شرایط کنونی افزود: در سال 1356 با صادرات روزانه حدود شش میلیون بشکه نفت و جمعیتی 35 میلیونی، نیازهای کشور تأمین می‌شد. اما امروز با جمعیتی نزدیک به سه برابر، صادرات نفت به کمتر از یک‌سوم کاهش یافته و درآمدهای جایگزین نیز پاسخگو نیستند.

وی با انتقاد از صادرات محصولات خام مانند هندوانه، گفت: صادرات هندوانه هنر نیست؛ این در واقع صادرات آب مجازی است. کشورهایی با منابع آبی بهتر، محصولات کم‌مصرف مانند دانه‌های روغنی تولید می‌کنند و هندوانه را از ما وارد می‌کنند.

او به ضعف در زنجیره‌های تولید نفت و پتروشیمی اشاره کرد و افزود: اگرچه تولید محصولات پتروشیمی از کمتر از 10 میلیون تن به بیش از 100 میلیون تن رسیده، اما زنجیره ارزش کامل نشده و بسیاری از محصولات خام صادر و محصولات نهایی وارد می‌شوند.

وی اظهارداشت: در برخی حوزه‌ها دانش فنی داریم اما آن را بومی نکرده‌ایم. برای واحدهای جدید پتروشیمی همچنان نیازمند خرید لایسنس از خارج هستیم. این وابستگی باعث می‌شود کیفیت محصولات صادراتی ما متغیر باشد و خریداران خارجی اعتماد نکنند.

وی ادامه داد: در بخش معدن و کشاورزی نیز وضعیت مشابهی وجود دارد. صادرات محصولات خام بدون ارزش افزوده ادامه دارد. در حوزه پزشکی، با وجود تخصص بالای پزشکان ایرانی، اگر سالانه حدود پنج میلیارد دلار به بخش بهداشت و درمان تزریق نشود، این بخش دچار بحران خواهد شد.

نماینده مردم شیراز و زرقان در مجلس تأکید کرد: با وجود تولید 98 درصد داروهای مورد نیاز در داخل، همچنان در مواد اولیه و تجهیزات پیشرفته وابسته هستیم. تکمیل زنجیره‌های تولید و بومی‌سازی دانش فنی، کلید کاهش آسیب‌پذیری اقتصاد ایران است.

قادری با اشاره به ضرورت تکمیل زنجیره‌های دانش‌بنیان و اصلاح ساختارهای اقتصادی، گفت: فرمان مقام معظم رهبری برای حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان اقدامی منطقی و راهبردی بود که زمینه جذب نیروهای تخصصی و فنی را در حوزه‌های مختلف فراهم کرده است.

وی افزود: سیستم اداری کشور فربه و ناکارآمد شده و نمی‌تواند پاسخگوی جذب فارغ‌التحصیلان دانشگاهی باشد. باید با چابک‌سازی ساختار اداری، فرصت‌هایی برای متخصصان فراهم کنیم تا فاصله‌های فنی و تکنولوژیک با کشورهای پیشرفته را پر کنند.

او با اشاره به جنگ دوازده‌روزه اخیر گفت: این جنگ، جنگ تکنولوژی بود. اگر در حوزه موشکی حرفی برای گفتن نداشتیم، کشورمان به‌راحتی اشغال و تجزیه می‌شد. همان‌طور که در سوریه و لبنان شاهد ناامنی‌های گسترده هستیم.

نایب رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس ادامه داد: دشمنان از تمام سامانه‌های دفاعی خود استفاده کردند اما نتوانستند جلوی اصابت موشک‌های ما را بگیرند. این نشان‌دهنده برتری علمی و فنی ماست. ورود به حوزه‌های فضایی، ارسال ماهواره و توسعه مکان‌یاب‌های ملی نه‌تنها اولویت‌سنجی نیست، بلکه یک ضرورت است.

قادری با اشاره به تحولات مرتبط با برجام و مکانیزم ماشه گفت: افزایش قیمت ارز، تورم و نقدینگی ناشی از اصلاح‌نشدن سازوکارهای اقتصادی است. ما ظرفیت و توان داریم، اما باورها و نگاه‌های سنتی در ذهن مسئولان و مردم مانع پیشرفت شده‌اند.

وی افزود: نگاه اشتباه به اشتغال باعث شده مردم به‌جای کارآفرینی، به دنبال استخدام در نهادهای دولتی مانند شهرداری یا پتروشیمی باشند؛ در حالی که این نهادها خود با مازاد نیرو مواجه‌اند.

وی به طرح‌های جدید اقتصادی اشاره کرد و گفت: در قانون تأمین مالی تولید و زیرساخت‌ها، بسته‌های سرمایه‌گذاری بی‌نام تعریف شده‌اند. در همین راستا، از 16 وزیر به نمایندگی از کمیسیون حمایت از تولید طرح سؤال کرده‌ایم. در جلسه اخیر کمیسیون اقتصادی نیز وزیر راه اعلام آمادگی برای سرمایه‌گذاری در آزادراه‌ها، بزرگراه‌ها و جاده‌های اصلی داشت.

وی تأکید کرد: هیچ راهی جز توانمند شدن علمی و اقتصادی نداریم. باید با اصلاح ساختارها، بومی‌سازی دانش فنی و حمایت از تولید، مسیر توسعه پایدار را هموار کنیم.

قادری با انتقاد از ذهنیت رایج در برخی دستگاه‌های اجرایی، گفت: مشکل اصلی این است که نگاه ما به سرمایه‌گذاری با ذهنیت برخی مسئولان تفاوت دارد. تصور عمومی این است که دولت باید پول بدهد تا پروژه‌ای اجرا شود، در حالی که سرمایه‌گذار باید خود طرح و منابع مالی را معرفی کند.

وی افزود: در جلسات اخیر مجلس با حضور استانداران فارس و بوشهر، معاونان وزرای راه، نفت و کشور، و مدیران عامل پتروشیمی‌ها و شرکت‌های راه‌سازی، بر ضرورت مشارکت بخش خصوصی در پروژه‌های زیرساختی تأکید شد. در حوزه آزادراه‌ها این مشارکت شکل گرفته، اما در بخش ریلی هنوز ورود جدی صورت نگرفته است.

قادری با اشاره به ظرفیت‌های بالای تولید و صادرات در جنوب کشور بیان کرد: در عسلویه، پارسیان، بوشهر، کنگان و دیر، ظرفیت تخلیه و بارگیری بیش از 120 میلیون تن وجود دارد. اگر تنها 10 درصد از این حجم از طریق ریلی جابه‌جا شود، توجیه اقتصادی بالایی برای احداث خط ریلی شیراز–بوشهر خواهد داشت. اما متأسفانه حمل‌ونقل همچنان با کامیون انجام می‌شود که نه‌تنها ناکارآمد است، بلکه هزینه‌های آن نیز به رانندگان نمی‌رسد و شرکت‌های باربری سهم بالایی دریافت می‌کنند.

وی با اشاره به تجربه موفق حمل‌ونقل شهری از طریق پلتفرم‌هایی مانند اسنپ و تپسی گفت: در حمل‌ونقل شهری، راننده‌ها با صرفه اقتصادی بیشتری فعالیت می‌کنند و مسافر نیز با سهولت جابه‌جا می‌شود. اما در باربری چنین سازوکاری نداریم. شرکت‌های باربری تا 50 درصد از هزینه‌ها را دریافت می‌کنند، در حالی که راننده سهم اندکی دارد.

قادری با انتقاد از عدم استفاده بهینه از ظرفیت‌های موجود گفت: ما از فرصت‌های بندری، ریلی و صنعتی استفاده نکرده‌ایم. حتی در پروژه انتقال آب یزد–اصفهان، نماینده یزد به شوخی گفت که اگر خط لوله ما را بشکنند، ما هم خط آن‌ها را می‌شکنیم. این نشان‌دهنده تنش‌های منطقه‌ای و ضرورت مدیریت منابع به‌صورت عادلانه و کارشناسی‌شده است.

نایب رئیس کمیسیون اقتصادی  مجلس تأکید کرد: برای توسعه زیرساخت‌ها و جذب سرمایه‌گذاری، باید نگاه‌ها را اصلاح کنیم، مطالعات امکان‌سنجی دقیق انجام دهیم و زمینه مشارکت واقعی بخش خصوصی را فراهم کنیم.

او با انتقاد شدید از نحوه مدیریت منابع مالی و طبیعی کشور، به‌ویژه در حوزه آب و انرژی، گفت: با وجود در اختیار داشتن منابع عظیم مانند بودجه فولاد مبارکه، متأسفانه شاهد هدررفت 60 هزار میلیارد تومان از سرمایه مردم هستیم، بدون آنکه حتی یک متر لوله‌گذاری انجام شده باشد.

قادری با اشاره به پروژه‌های انتقال آب بین استان‌ها افزود: در شرایطی که می‌توانستیم با مدیریت صحیح، 160 میلیون متر مکعب آب را در استان اصفهان حفظ کنیم، شاهد جابه‌جایی بی‌منطق آب بین یزد و اصفهان هستیم. در حالی که می‌شد آب را از خلیج فارس به یزد منتقل کرد و همان مقدار را از یزد به اصفهان بازگرداند، بدون نیاز به اجرای خط دوم انتقال.

وی ادامه داد: در آغاز طرح انتقال آب از خلیج فارس، برخی با استناد به هزینه بالا مخالفت کردند، اما ما مدل اقتصادی و قانونی آن را تعریف کردیم. اکنون سرمایه‌گذار می‌تواند بدون لوله‌گذاری جدید، از ظرفیت موجود استفاده کرده و آب را در مسیرهای مختلف مانند پارسیان، بوشهر، کازرون و گچساران جابه‌جا کند.

وی با اشاره به ظرفیت بالای کشور در حوزه انرژی خورشیدی گفت: در کشوری که بیش از 360 روز آفتابی دارد، نباید با بحران برق مواجه باشیم. همچنین کشورهای عربی روزانه 32 میلیون متر مکعب آب از دریا شیرین می‌کنند، در حالی که ما هنوز از این ظرفیت استفاده نکرده‌ایم.

وی با انتقاد از نگاه سنتی به سرمایه‌گذاری گفت: مدیران پتروشیمی باید بدانند که خودشان بهتر از هر کسی می‌دانند کدام بخش از زنجیره تولید ناقص است و نیاز به سرمایه‌گذاری دارد. باید پروژه‌ها را مشخص، مجوزها را اخذ و زمین و دانش فنی را آماده کنند تا از طریق مزایده به سرمایه‌گذار واگذار شود.

وی افزود: در حوزه راه‌سازی نیز باید مردم را به مشارکت دعوت کرد. دولت می‌تواند کف سود تضمین‌شده برای سرمایه‌گذاران در پروژه‌هایی مانند آزادراه شیراز–بوشهر تعیین کند تا مردم به‌جای سپرده‌گذاری در بانک، در پروژه‌های عمرانی مشارکت کنند.

وی با اشاره به رفتارهای اقتصادی مردم گفت: هجوم به بازار ارز و طلا نه‌تنها مشکلی را حل نمی‌کند، بلکه به اقتصاد آمریکا کمک می‌کند. نگهداری ارز در خانه‌ها باعث خروج پول از چرخه اقتصادی کشور و تضعیف اقتصاد ملی می‌شود.

قادری با اشاره به تحریم‌های اخیر و فعال شدن مکانیزم ماشه گفت: اگرچه تحریم‌های سازمان ملل از نظر حجم کمتر از تحریم‌های آمریکا است، اما اثر روانی آن قابل توجه است. برای خنثی‌سازی این اثر، باید نقاط ضعف داخلی را اصلاح کنیم.

وی خاطرنشان کرد: در گذشته نیز با جنگ نفت و کشتی‌ها مواجه بودیم، اما با پاسخ متقابل، طرف مقابل عقب‌نشینی کرد. امروز نیز دشمنان می‌دانند که هرگونه ناامنی برای ما، برای آن‌ها نیز ناامنی به همراه خواهد داشت. برخورد نظامی و قهرآمیز راه‌حل نیست؛ باید با توانمندسازی داخلی، مسیر مقاومت را تقویت کنیم.

رییس کمیسیون ویژه حمایت از تولید و نظارت بر اجرای سیاست‌های کلی اصل 44 قانون اساسی با انتقاد از ساختارهای ناکارآمد مدیریتی و اقتصادی کشور، بر ضرورت تغییر نگاه مسئولان و استفاده از ظرفیت‌های داخلی و خارجی تأکید کرد.

وی با اشاره به تغییرات در مناسبات بین‌المللی گفت: برخلاف گذشته که چین و روسیه در کنار غرب بودند، امروز این کشورها مکانیزم ماشه را به رسمیت نمی‌شناسند و می‌دانند که برخورد با ایران، در آینده به ضرر خودشان تمام خواهد شد. این یک فرصت است که باید از آن استفاده کنیم.

وی افزود: مشکل اصلی این است که برخی مسئولان هنوز نگاهشان به غرب است و تصور می‌کنند آمریکا و اروپا علاقه‌مند به همکاری با ایران هستند، در حالی که تجربه نشان داده برخوردها با ایران از سوی رژیم صهیونیستی با حمایت مستقیم آمریکا انجام شده است.

قادری با اشاره به مشکلات سرمایه‌گذاری در کشور گفت: سرمایه‌گذار خارجی وقتی ارز خود را به ریال تبدیل می‌کند، با کاهش شدید ارزش مواجه می‌شود. باید اجازه دهیم سرمایه‌گذاری ارزی انجام شود، سود منطقی پرداخت کنیم و از همان ارز به‌عنوان وثیقه استفاده کنیم تا تسهیلات ریالی ارائه شود.

وی تأکید کرد: در حوزه آزادراه‌ها و بزرگراه‌ها باید مشارکت مردمی را فعال کنیم و کف سود تضمین‌شده برای سرمایه‌گذاران در نظر بگیریم. حمل‌ونقل عمومی باید رایگان باشد و عوارض از خودروهای لوکس دریافت شود، نه از اقشار کم‌درآمد.

وی با انتقاد از نحوه تخصیص یارانه‌ها گفت: نباید آب تصفیه‌شده با قیمت پایین در اختیار کسانی قرار گیرد که استخر و فضای سبز لوکس دارند. باید نظام مصرف برق، آب و گاز اصلاح شود تا منابع به‌درستی مدیریت شوند.

وی با اشاره به وضعیت تولید گفت: واحدهای تولیدی با قطعی برق و گاز مواجه‌اند و در سال گذشته 153 روز با مشکل تأمین انرژی روبه‌رو بودند. در چنین شرایطی نمی‌توان انتظار پرداخت مالیات داشت. رشد نقدینگی از 20 درصد به 30 درصد رسیده و تورم بین 45 تا 50 درصد است. این روند باید متوقف شود.

رییس کمیسیون ویژه حمایت از تولید و نظارت بر اجرای سیاست‌های کلی اصل 44 قانون اساسی مجلس افزود: سیستم اداری کشور بیش از حد بزرگ شده و هزینه‌های سنگینی به دولت تحمیل می‌کند. افزایش حقوق‌ها بدون منابع پایدار، فشار مالیاتی را بیشتر می‌کند و تولید را تهدید می‌کند.

وی با ابراز تأسف از عدم بهره‌برداری از توان علمی کشور گفت: شرکت‌های دانش‌بنیان و پارک‌های علم و فناوری ظرفیت‌های ارزشمندی دارند، اما به دلیل سیاست‌های غلط، نتوانسته‌ایم از آن‌ها استفاده کنیم. تعداد دانشگاه‌ها و واحدهای صنعتی ما از چین بیشتر است، اما مقیاس تولید بسیار کوچک است و نمی‌توان با غول‌های صنعتی رقابت کرد.

قادری با انتقاد از برخی پروژه‌های ریلی گفت: در برخی مناطق خط ریلی ایجاد شده بدون آنکه بار کافی وجود داشته باشد. این سرمایه‌گذاری‌ها بیشتر جنبه سیاسی داشته‌اند تا اقتصادی.

نماینده مردم شیراز و زرقان در مجلس شورای اسلامی اظهار داشت: اداره کشور با ساختار فعلی ممکن نیست. ما نیازمند تصمیمات سخت و اصلاح نگاه‌های مدیریتی هستیم. مدیران باید از حالت هزینه‌محور خارج شوند و به مدیران درآمدزا تبدیل شوند تا بتوانیم از ظرفیت‌های موجود برای عبور از بحران‌ها استفاده کنیم.

اداره کشور با ساختار فعلی ممکن نیست/اثر روانی مکانیسم ماشه قابل توجه است