آلودگی هوا چطور کودکان را تهدید می‌کند؟ | ۱۱ توصیه متخصصان به والدین برای روزهای آلوده

همشهری‌آنلاین – پروانه بندپی: امسال پاییز تهران هنوز شبیه یک پاییز واقعی نشده و گرما هنوز در شهر جولان می‌دهد، اما آلودگی هوا طبق قرار هرساله، سروقت از راه رسیده و شهر را درگیر خود کرده است. موضوعی که کودکان و سالمندان را بیشتر از سایر گروه‌ها در معرض خطر و آسیب قرار می‌دهد.

معمولا سالمندان می‌توانند با ماندن در خانه، خود را از خطرات آلاینده‌ها دور نگه دارند اما کودکان باید ۳ تا ۵ روز در هفته به مدرسه یا مهدکودک بروند و همین قرار گرفتن در معرض مستقیم آلودگی می‌تواند آسیب‌های قابل توجهی به آنها بزند.

چرا بچه‌ها دربرابر آلودگی هوا آسیب‌پذیرترند؟

آلودگی هوا می‌تواند رشد، درک و یادگیری کودکان را دچار اختلال کند. علاوه بر این آسم را تشدید و بیماری‌های آلرژیک را تحریک می‌کند. طبق گفته متخصصین، آمار مراجعه کودکان با مشکلات تنفسی به بیمارستان‌ها، هر سال در فصل سرما که با وارونگی دما و آلودگی هوا همراه است، افزایش پیدا می‌کند.

آلودگی هوا چهارمین علت مرگ زودرس در دنیا شناخته می‌شود و طبق آمارهای جهانی، از هر ۱۰ مرگ کودکان، یک مورد مربوط به آلودگی هوا است. دکتر محمدصادق حسنوند، رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه تهران پیش از این به همشهری‌آنلاین گفته بود: «سالانه ۴۵ تا ۵۰ هزار مرگِ منتسب به آلودگی هوا در ایران رخ می‌دهد که حدود ۱۰۰۰ مورد آن مربوط به کودکان زیر ۵ سال است.» او گفته بود که «البته بیشترین تعداد موارد مرگ منتسب به آلودگی هوا مربوط به گروه سنی بالای ۵۰ سال است.»

متخصصان معتقدند راه اصلی ایمن‌ کردن کودکان در برابر آلودگی‌ها اصلاح زیرساخت‌های شهری مثل توسعه حمل و نقل عمومی، سخت‌گیری درباره خودروهای تک‌سرنشین، حذف خودروهای فرسوده و استانداردسازی سوخت است، اما حالا که از همه این موارد فاصله داریم، باید به شدت مراقب ودکان خود باشیم تا خطری سلامت آنها را تهدید نکند.

دکتر سید احمد طباطبایی، فوق تخصص بیماری‌های ریه کودکان در گفت‌وگویی با همشهری‌آنلاین درباره دلایل آسیب‌پذیر بودن کودکان دربرابر آلودگی هوا به موضوع بسیار مهمی اشاره می‌کند که کمتر مطرح شده است: «کودکان به دلیل داشتن قد کوتاه، به سطح زمین نزدیک‌تر هستند و بنابراین هوای آلوده را بیشتر تنفس می‌کنند. موضوع این است که غلظت برخی از آلاینده‌ها مانند ذرات معلق در سطح زمین بیشتر است. این آلودگی برای همه افراد ضرر دارد اما برای کودکان ضرر بیشتری دارد. نکته مهم دیگر درباره رشد ریه آنها است. ریه کودکان در حال رشد است و تماس با عوامل الاینده می‌تواند رشد و سلامت ریه آنها را مختل کند.»

این فوق تخصص بیماری‌های ریه کودکان توضیح بیشتری می‌دهد و می‌گوید: «کودکان به دلیل داشتن قد کوتاه، وزن کمتر، تعداد تنفس‌های بیشتر و سریع‌تر و داشتن فعالیت بدنی و جنب‌وجوش بیشتر در فضای باز، میزان تماس‌شان با آلاینده‌ها و آلرژن‌های محیطی بیشتر است. به همین دلیل بیشتر از بزرگسالان در معرض آسیب‌ها و عوارض ناشی از آلودگی هوا هستند.»

چه خطراتی کودکان را تهدید می‌کند؟

تقریبا همه کشورها با مساله آلودگی هوا به خصوص در هوای سرد مواجه‌اند. در تهران هم در فصل‌هایی که هوا سرد می‌شود، با توجه به این که پدیده اینوِرژن یا وارونگی دما یا هوا تقویت می‌شود، ممکن است افرادی که بیماری‌های تنفسی دارند، علائم‌شان تشدید شود.

دکتر طباطبایی در توضیح پدیده اینورژن (Inversion) می‌گوید: «اگر شرایط به گونه‌ای باشد که هوای مجاور سطح زمین سردتر از سطوح بالایی باشد، آلودگی‌هایی که به صورت ذراتِ استنشاقی در هوا وجود دارند، نمی‌توانند متصاعد شوند و به سمت بالا بروند و نزدیک سطح زمین حبس می‌شوند. این آلودگی‌ها برای همه ضرر دارد و برای کودکان که قد کوتاه و وزن کمتر و سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند، ضرر بیشتری دارد.»

این فوق تخصص بیماری‌های ریه کودکان درباره آسیب‌های آلودگی هوا برای کودکان این طور توضیح می‌دهد: «آلاینده‌های متعددی در هوا وجود دارند و فعالند؛ ذرات معلق ۲.۵ میکرون، ترکیباتی مثل اُزُن (Ozone)، O، N۲، S۲، CO و SO۲ همگی جزو مواد آلاینده به شمار می روند که می‌توانند جذب چشم‌های کودک شوند و حساسیت چشمی ایجاد کنند ، جذب سیستم اعصاب شوند و یادگیری را مختل کنند، منجر به خستگی مفرط کودک شوند. ناتوانی، بی‌حالی و عدم تمایل کودک به ورزش و بازی از نتایج وجود این ترکیبات در هوا هستند. همچنین یکی از مواردی که می‌تواند آلرژی را در افرادی که زمینه‌ آن را دارند تشدید ‌کند، همین آلودگی هوا است. از طرف دیگر، ارگان‌هایی مثل ریه، قلب و مغز در کودکان همچنان در حال رشد هستند و رشد این ارگان‌ها تسط عوامل مختلف ازجمله آلودگی هوا می‌تواند متاثر یا مختل شود.»

دکتر طباطبایی تاکید می‌کند که «آلودگی هوا برای همه کودکان ضرر دارد. نه فقط برای کودکانی که آسم و تنگی نفس و آلرژی دارند.»

۱۱ توصیه برای مراقبت از کودکان

متخصصان، توصیه‌های زیادی برای مراقبت از کودکان در روزهای آلوده دارند که در این گزارش ۱۱ توصیه و راهکار را مطرح می‌کنیم.

۱. قبل از خروج از خانه، شاخص کیفیت هوا را بررسی کنید. اگر در وضعیت خطرناک (بالاتر از ۱۵۰) است، کودک را بیرون نبرید مگر در موارد ضروری.

۲. برای مراجعه به مطب پزشک، دندانپزشک یا تزریق واکسن، تا حد امکان ساعات بعدازظهر را انتخاب کنید و صبح‌ها نوبت نگیرید. چون صبح‌ها آلودگی بیشتر است.

۳. خرید و کارهای بیرون از خانه را به ساعات گرم‌تر روز موکول کنید یا کودک را همراه‌تان نبرید.

۴. زمان حضور کودک در فضای باز را به حداقل برسانید و سریع به خانه برگردید.

۵. کودکان زیر ۲ سال را در روزهای آلوده اصلاً بیرون نبرید، حتی با کالسکه یا در آغوش.

۶. فعالیت بدنی و بازی کودکان در مدرسه در ساعات ابتدایی صبح کاهش یابد و ترجیحاً در ساعات دیرتر یا فضای سربسته انجام شود.

۷. انتخاب مدرسه نزدیک به خانه می‌تواند میزان تماس کودک با آلاینده‌ها را کاهش دهد.

۸. بردن کودک با موتورسیکلت یا در مسیرهای پرترافیک توصیه نمی‌شود. اگر اجبار است، از ماسک مناسب استفاده کنید و مسیر کم‌ترافیک انتخاب کنید.

۹. همیشه یک بطری آب همراه کودک باشد و او را تشویق کنید در طول روز آب کافی بنوشد تا دفع سموم و اثرات آلاینده‌ها در بدنش کاهش پیدا کند.

۱۰ هوای داخل خانه و مدرسه را جدی بگیرید؛ حتی در فضای بسته آلاینده‌ها می‌توانند بالا باشند. استفاده از فیلترهای هوا (HEPA) و تهویه مناسب، از سلامت ریه و سیستم ایمنی کودک محافظت می‌کند.

۱۱. چند سالی است که خرید دستگاه تصفیه هوا برای خانه‌ها در بین خیلی از ایرانی‌ها رایج و متداول شده است. دستگاه‌هایی که ادعا می‌کنند در پاکسازی هوای خانه بسیار موثرند، اما متخصصان ریه و آلرژی می‌گویند این دستگاه‌ها هیچ تاثیری در تمیز کردن هوای خانه ندارند.

بیشتر بخوانید؛

یادتان باشد آلودگی هوا صبح زود و شب‌ها بیشتر و در ظهر و عصر کمتر است. اگر بخواهیم دقیق‌تر بگوییم، صبح‌ها (ساعت ۶ تا ۹) به علت وارونگی دما و ترافیک صبحگاهی آلودگی هوا زیاد است، ظهر (۱۲ تا ۱۵) به دنبال افزایش دما آلاینده‌ها کمتر می‌شوند و عصر و شب (از ساعت ۱۸ تا ۲۳) آلودگی‌ها مجددا افزایش پیدا می‌کند. اگر ساعت آلودگی‌ها را بدانید، نحوه مراقبت از کودک را هم یاد خواهید گرفت.