بدن بیمار، سوژهٔ تولید محتوای پزشکان اینستاگرامی

بدن بیمار یا ابزار برندینگ؟

پزشکی با «اعتماد» معنا پیدا می‌کند. بیمار بدنش را به پزشک می‌سپارد، چون باور دارد که در امنیت است. اما وقتی تصویر بدن بیمار در گوشی پزشک باقی می‌ماند، یا در فضای مجازی دست‌به‌دست می‌شود، اعتماد فرو می‌ریزد.نگهداری تصویر اندام بیماران، به ویژه اندام‌های خصوصی، حتی اگر برای «نمونه کار» باشد، نقض صریح محرمانگی و تجاوز به حریم شخصی است. هیچ ضرورتی، نه اخلاقی و نه علمی، وجود ندارد چنین تصاویری در گوشی شخصی پزشک ذخیره شود. این تصاویر، هر لحظه در معرض افشا، هک، یا سوءاستفاده قرار دارند. و حتی اگر هرگز منتشر نشوند، صرف نگهداری آنها، حرمت انسانی و شرعی بدن بیمار را زیر پا می‌گذارد.

فریب آموزش و القای ذهنی مخاطب

برخی پزشکان در واکنش به انتقادات می‌گویند «ما چیزی را صریح نشان نمی‌دهیم.» اما مسئله فقط «دیدن» نیست؛ القا کردن هم می‌تواند همان تأثیر را داشته باشد.در بسیاری از ویدیوها و پست‌ها، توصیف‌های دقیق از شکل بدن، روش جراحی یا جزئیات ظاهری داده می‌شود، در حالی که تصویر اصلی حذف شده است. اما همین توصیف‌ها، با زبان طنز، با لحن جذاب یا همراه با ژست‌های نمایشی، باعث تصویرسازی ذهنی در ذهن مخاطب می‌شود.دقیقاً همانند برخی صحنه‌ها در سریال‌ها یا فیلم‌ها که چیزی مستقیماً نشان داده نمی‌شود، اما تخیل مخاطب فعال می‌شود و تصویر را خودش در ذهن می‌سازد. از نظر روانی و شرعی، این نوع تحریک غیرمستقیم هم آسیب‌زا و غیرقابل توجیه است.اسلام، نه فقط نمایش، بلکه گفتار، توصیف یا رفتاری را که ذهن را به سمت گناه یا بی‌حیایی ببرد، نیز نهی کرده است. بنابراین، محتوایی که به ظاهر آموزشی و خالی از تصویر غیرشرعی است، اما در باطن تحریک‌آمیز یا کنجکاوی‌برانگیز است، از نظر اخلاقی و شرعی تفاوتی با نمایش آشکار ندارد.

فاجعه‌ای پنهان زیر روپوش سفید

در آموزه‌های اسلامی، بدن انسان حرمت دارد؛ حتی بدن فرد مرده هم محترم است، چه رسد به بدن زنده!قرآن کریم در آیهٔ ۳۰ سورهٔ نور به صراحت به حفظ نگاه و پوشاندن بدن از نامحرم توصیه می‌کند. فقهای شیعه هم تصریح کرده‌اند که نگاه یا لمس عورت دیگران حتی برای درمان فقط در حالت ضرورت جایز است، آن هم به مقدار ضرورت.فیلم‌برداری، ذخیره یا انتشار چنین تصاویر و توصیف‌هایی، نه تنها خارج از این ضرورت است، بلکه نوعی افشای راز بیمار محسوب می‌شود.پیامبر اکرم (ص) فرمودند «هر که عیب و راز مسلمانی را بپوشاند، خداوند در دنیا و آخرت او را عیب‌پوشی خواهد کرد.»بنابراین، پزشکی که به جای پوشاندن، بدن مراجعه‌کننده‌اش را به نمایش می‌گذارد یا حتی به شکل غیرمستقیم به تخیل مخاطب القا می‌کند، از نگاه شرع مرتکب گناهی بزرگ شده است.

شکست اخلاق پزشکی در رقابت با الگوریتم‌ها

پلتفرم‌ها محتواهای بصری و هیجانی را ترویج می‌دهند، و بسیاری از پزشکان برای دیده شدن به سمت تولید محتوای تندتر و جذاب‌تر می‌روند. در این میان، اخلاق و حیا قربانی الگوریتم می‌شوند.سکوت نظام پزشکی نیز به این بی‌اخلاقی‌ها مشروعیت ضمنی بخشیده است.در حالی که در کشورهای پیشرفته، انتشار حتی بخشی از بدن بیمار بدون رضایت رسمی جرم حرفه‌ای است، در کشور ما چنین مواردی گاه با افتخار و تبلیغ بیشتر همراه می‌شوند.

وقتی حرمت بدن از بین می‌رود

نمایش بدن، چه مستقیم و چه غیرمستقیم، اثرات عمیق فرهنگی دارد. با تکرار چنین محتواهایی، ذهن جامعه به تدریج نسبت به حرمت بدن بی‌اعتنا می‌شود.ضمناً حیا، که سرمایهٔ اخلاقی جامعه است، در اثر تماشای مداوم این محتواها فرسوده می‌شود.در نتیجه، رفتارهایی که روزی زشت و ممنوع شمرده می‌شدند، امروز در پوشش علم و آموزش، عادی جلوه می‌کنند.