پُک‌های دیجیتال؛ آپدیت جدید اعتیاد | آیا ویپ واقعا کم‌خطرتر از سیگار است؟

همشهری‌آنلاین – پروانه بندپی: بیش از نیمی از افراد سیگاری می‌گویند که می‌خواهند سیگار را ترک کنند و خیلی از آنها برای این کار سراغ سیگارهای الکترونیک یا وِیپ‌ها (Vape) می‌روند؛ سیگارهایی با ظاهر لوکس و زیبا که با باتری کار می‌کنند، محفظه‌ای پر از نیکوتین و اسانس دارند و مثل سیگارهای سنتی دود، خاکستر و بوی بد تولید نمی‌کنند. همین ظاهر شیک و بی‌دود باعث می‌شود فرد هنگام مصرف احساس خوبی داشته باشد. اما کارشناسان هشدار می‌دهند فریب ظاهر فریبنده‌ی ویپ‌ها را نخوریم و درباره مضرات آنها بیشتر بدانیم؛ مضراتی که شاید از سیگارهای دخانی کمتر نباشد.

سیگاری لاکچری با ظاهر غلط‌انداز

بیشتر از ۱۰۰ میلیون نفر در جهان به جای سیگارهای سنتی، از سیگارهای الکترونیک یا «ویپ» استفاده می‌کنند؛ آماری که سازمان جهانی بهداشت (WHO) اعلام کرده است. حدود ۱۵ میلیون نفر از این جمعیت، نوجوانان ۱۳ تا ۱۵ ساله‌اند. در برخی کشورها مصرف ویپ در جوانان تا ۹ برابر بزرگسالان گزارش شده است.

مقررات سختگیرانه برای سیگارهای سنتی، بسیاری از افراد را به سمت ویپ‌ها سوق داده، اما در میان جوانان، ماجرا رنگ دیگری دارد؛ آن‌ها ویپ را یک سیگار مدرن و حتی اکسسوری شیک می‌دانند؛ وسیله‌ای در شکل و اندازه‌های کوچک مثل رژ لب، گردن‌آویز، وسایل الکترونیک مثل فلش، هدفون بی‌سیم یا قلم لمسی که به راحتی قابل پنهان شدن هم هستند. در ایران، نقش شبکه‌های اجتماعی نیز در این گرایش انکارناپذیر است. جامعه‌شناسان می‌گویند اینفلوئنسرها با تبلیغ ویپ به‌ عنوان نماد سبک زندگی مدرن، آن را در ذهن نوجوانان‌، «بی‌خطر و باحال» جلوه می‌دهند.

اما واقعیت این است که ویپ‌ها هم مثل دخانیات حاوی نیکوتین‌اند و طبق هشدار WHO، موج جدیدی از اعتیاد به نیکوتین مخصوصا بین نوجوانان راه انداخته‌اند. به گفته متخصصان، مغز نوجوانان تا حدود ۲۵ سالگی در حال رشد است و نیکوتین می‌تواند به این فرآیند آسیب جدی وارد کند و منجر به مشکلات حافظه و تمرکز در آنها شود. به علاوه، ویپ برای نوجوانان، دروازه‌ای برای شروع سیگار کشیدن است. به گفته متخصصان، غیر از نوجوانان، زنان باردار نیز از گروه‌های پرخطرند؛ نیکوتین با کاهش جریان خون به جفت، رشد جنین را مختل می‌کند و خطر زایمان زودرس و وزن کم نوزاد در زمان تولد را افزایش می‌دهد.

دکتر بابک پورقلیچ، پزشک عمومی و رئیس دفتر تهران انجمن پزشکان عمومی ایران به همشهری‌آنلاین می‌گوید: «تحقیقات بین‌المللی نشان داده که سیگارهای الکترونیک بسیار خطرناک‌تر و حتی اعتیارآورتر از سیگارهای معمولی هستند. به طوری که به ریه و قلب آسیب می‌زنند، سرطان‌زا هستند و همچنین می‌توانند موجب ایجاد یا تشدید مشکلات تنفسی مثل آسم و آلرژی شوند.»

بیشتر بخوانید؛

عوارضی که باید بدانید

اغلب استفاده‌کنندگان از سیگار الکترونیک همزمان از سیگار دخانی هم استفاده می‌کنند. موضوعی که به گفته متخصصان می‌تواند سلامت و حتی جان آنها را به خطر بیندازد. و حتی اگر نسبت به سیگارهای معمولی، مواد سمی کمتری داشته باشد، عوارض طولانی‌مدت آنها هنوز کاملا شناخته نشده است.

بیشتر سیگارهای الکترونیکی مانند سیگار حاوی نیکوتین هستند. نیکوتین، زمانی که به سرعت به مغز می رسد، بسیار اعتیادآور است. هم سیگار و هم سیگار الکترونیکی، نیکوتین را از این طریق به مغز می‌رسانند. تفاوت در این است که احتراق تنباکو با حرارت دادن مایع الکترونیکی مبتنی بر نیکوتین جایگزین می‌شود.

به گفته دکتر پورقلیچ، «سیگارهای الکترونیک، ذرات معلق و برخی سمومِ موجود در سیگارهای معمولی را ندارند، اما حاوی نیکوتین که هستند. نیکوتین در این سیگارها به جای دود، به شکل بخار استنشاق می‌شود و همان عوارضی را دارد که نیکوتینِ سیگارهای سنتی (دخانی) دارد. درضمن، پوک زدن به سیگارهای الکترونیک عمیق‌تر از سیگارهای سنتی است و همین، جذب نیکوتین را بیشتر می‌کند.»

این پزشک درباره عوارض نیکوتین می‌گوید: «نیکوتین اثرات و عوارض خود را روی تمام بدن نشان می‌دهد؛ عوارض قلبی و عروقی، افزایش تپش قلب، افزایش سرعت گردش خون، عوارض مغزی، وابستگی و اعتیاد و حتی آسیب‌های روانی. مصرف نیکوتین در نوجوانی می‌تواند منجر به افزایش اضطراب، افسردگی و مشکلات خواب شود.»

دکتر پورقلیچ می‌گوید: «درکل هر گازی غیر از هوا که وارد ریه‌ها شود، می‌تواند اثرات شیمیایی بر جا بگذارد و باعث تحریک آن شود. به خصوص در کسانی که آسم یا بیماری‌های قلبی دارند. چون این سیگارها اسانس‌ها و طعم‌های مختلف دارند که حاوی ترکیبات آروماتیک (حاوی مواد معطر) هستند و می‌توانند روی ریه‌ها تاثیرات منفی بگذارند.»

البته در بازارهای جهان، ویپ های فاقد نیکوتین هم موجود است، اما این تصور که ویپ‌های بدون نیکوتین بی‌خطر هستند، از نظر کارشناسان کاملا غلط است. چون این محصولات هم حاوی مواد شیمیایی مضری مانند پروپیلن گلیکول و گلیسیرین گیاهی هستند که استنشاق بخار آنها می‌تواند باعث تحریک و خشکی دهان و گلو، و مشکلات تنفسی و ریوی شود. حتی برخی از این مایعات ممکن است حاوی مواد سرطان‌زا باشند.

بیشتر بخوانید؛

ویپ‌ها به ترک سیگار کمک نمی‌کنند

برخی از مطالعات نشان داده‌اند سیگارهای الکترونیکی ممکن است در برخی موارد در کوتاه‌مدت برای کمک به ترک سیگار موثر باشند اما از طرفی هم مصرف‌کنندگان را معتاد به نیکوتین می‌کنند و آنها را در معرض مواد شیمیایی مضر قرار می‌دهند.

هرچند سیگارهای الکترونیکی در کمک به ترک سیگار در افراد سیگاری بسیار مؤثرند و شواهد نشان داده که احتمال موفقیت افراد سیگاری در ترک سیگار با سیگارهای الکترونیکی، بیشتر از چسب‌های سنتی یا آدامس است، اما سازمان غذا و داروی آمریکا، سیگارهای الکترونیکی را به عنوان محصولات دخانی دسته‌بندی می‌کند، نه به عنوان محصولات دارویی و تا امروز هیچ یک از آنها را برای استفاده پزشکی به عنوان ابزاری برای ترک سیگار ارزیابی نکرده است. مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا هم توصیه می‌کنند که سیگاری‌ها از یکی از ۷ داروی مورد تایید FDA برای کمک به ترک سیگار استفاده کنند و ویپ‌ها را همیشه به عنوان آخرین راه‌حل استفاده کنند.

دکتر پورقلیچ هم در این زمینه می‌گوید: «این سیگارها علاوه بر اینکه خطرناکند، راه حل مناسبی برای ترک سیگار نیستند. چون استفاده از آنها همچنان نیکوتین را وارد بدن می‌کند. فقط چون در طعم‌ها و اسانس‌های مختلف وجود دارد، سیگار کشیدن را برای فرد لذت‌بخش‌ می‌کند.»

سازمان جهانی بهداشت، چند سال پیش نیز توصیه اکید کرد که «مصرف‌کنندگان تا زمانی که ایمنی سیگارهای الکترونیک اثبات نشده، از آن استفاده نکنند. چون خطرات آن هنوز معلوم نیست و بخاری که از آن متصاعد می‌شود، هنوز به درستی مورد بررسی قرار نگرفته و هیچ مدرکی هم وجود ندارد که ثابت کند در ترک سیگار مؤثر است و حتی می‌تواند به اعتیاد جوانان کمک کند.»

دکتر پورقلیچ می‌گوید: «موضوعی که باید سیگاری‌ها بدانند، این است که هیچ چیز نمی‌تواند جایگزین ترک سیگارهای سنتی باشد. از سیگارهای الکترونیک هم فقط ۱ تا ۳ هفته می‌توان به عنوان ابزار کمکی برای ترک سیگار استفاده کرد و این که بخواهیم آن را یک جایگزین یا راه حل دائمی بدانیم، در هیچ جای دنیا توصیه نشده است.»