آیا ثروتمندان خودخواه‌ترند؟

باشگاه خبرنگاران جوان – تصویر غالب ثروتمندان در فرهنگ عامه اغلب آن‌ها را افرادی خودخواه و بدطینت نشان می‌دهد. اما آیا این کلیشه حقیقت دارد؟ پژوهش‌های روان‌شناختی نشان می‌دهند که بین ثروت و رفتار غیراخلاقی ارتباط روشنی وجود دارد. اما چرا؟ آیا ثروت انسان را خودخواه می‌کند یا افراد خودخواه به سوی ثروت کشیده می‌شوند؟

ثروت و رفتار غیراخلاقی

مطالعات متعدد تأیید می‌کنند که افراد ثروتمند بیشتر احتمال دارد رفتارهای خودخواهانه از خود نشان دهند. پژوهشی نشان داد که افراد متمول از طبقات بالای اجتماعی، تمرکز بیشتری بر منافع شخصی دارند و کمتر به رنج دیگران اهمیت می‌دهند. در مقابل، افراد از طبقات پایین‌تر، همدلی بیشتری با دیگران نشان می‌دهند. حتی در خیابان‌ها، رانندگان خودروهای گران‌قیمت کمتر به عابران پیاده راه می‌دهند یا به دیگر رانندگان اجازه ورود به مسیر را می‌دهند. یک مطالعه نشان داد که با هر ۱۰۰۰ دلار افزایش قیمت خودرو، احتمال توقف راننده برای عابر پیاده ۳ درصد کاهش می‌یابد.

پژوهشگران فنلاندی نیز دریافتند که مالکان خودروهای لوکس ویژگی‌های منفی مانند بی‌توجهی، لجاجت و کمبود همدلی را بیشتر بروز می‌دهند. این رفتارها نشان‌دهنده تمایل کمتر به نوع‌دوستی در میان ثروتمندان است.

ریشه در روان‌شناسی: سه‌گانه تاریک

استیو تیلور، روان‌شناس و نویسنده کتاب «سقوط»، معتقد است که پاسخ در «سه‌گانه تاریک» نهفته است: ویژگی‌های روان‌پریشی، خودشیفتگی و ماکیاولیسم (رفتار غیراخلاقی برای کسب قدرت). این ویژگی‌ها، که همگی با خودخواهی و کمبود همدلی همراه‌اند، در افرادی که به دنبال ثروت و جایگاه اجتماعی‌اند، پررنگ‌تر است. مطالعه‌ای ۱۵ ساله نشان داد که افراد با این ویژگی‌ها به سمت مناصب بالای سازمانی و ثروت بیشتر گرایش دارند. حتی در میان اعضای هیئت‌مدیره شرکت‌ها، میزان روان‌پریشی بالینی سه برابر بیشتر از جمعیت عمومی است.

تیلور توضیح می‌دهد که برخی افراد دچار «جدایی روان‌شناختی» شدیدی هستند که آن‌ها را از دیگران و جهان جدا می‌کند. این حس انفصال، احساس کمبود درونی ایجاد می‌کند و افراد را به سوی انباشت ثروت و قدرت سوق می‌دهد تا این خلأ را پر کنند. فقدان همدلی نیز این مسیر را آسان‌تر می‌کند، زیرا این افراد می‌توانند بدون نگرانی از آسیب به دیگران، با بی‌رحمی به اهدافشان برسند.

ثروت و شادی: افسانه‌ای که فرو می‌ریزد

آیا ثروت شادی می‌آورد؟ پژوهش‌ها نشان می‌دهند که ارتباط بین ثروت و خوشبختی محدود است. مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۰ توسط دانیل کانمن، برنده نوبل، نشان داد که شادی با افزایش درآمد تا حدود ۱۱۰,۰۰۰ دلار در سال (به ارزش ۲۰۲۵) بیشتر می‌شود، اما پس از آن، ثروت بیشتر تأثیر چندانی ندارد. مطالعه‌ای دیگر در ۲۰۲۲ نشان داد که در جوامع با نابرابری بیشتر، آستانه شادی بالاتر است، اما برای افرادی که شیفته موفقیت مالی‌اند، رضایت از زندگی با افزایش درآمد کاهش می‌یابد.

به سوی نوع‌دوستی

این یافته‌ها نشان می‌دهند که ثروت نمی‌تواند حس کمبود درونی را برطرف کند و حتی ممکن است خودخواهی را تقویت کند. در مقابل، پژوهش‌ها ارتباط قوی بین نوع‌دوستی و خوشبختی را تأیید می‌کنند. تیلور پیشنهاد می‌دهد که به جای تمرکز بر ثروت، باید بر مهربانی متمرکز شویم. شاید راز زندگی بهتر نه در انباشت ثروت، بلکه در گسترش همدلی باشد.

منبع: دیروزبان