چرا فال حافظ می گیرند؟

به گزارش رکنا، «تفال به دیوان حافظ » از رسم‌های دیرینه و جذاب در فرهنگ ایرانی‌هاست که جایگاه ویژه‌ی خود را دارد. اما آیا تاکنون اندیشیده‌اید چرا مردم ایران به دیوان حافظ برای تفال روی می‌آورند؟

  حافظ با اشعار پر رمز و راز خود نه تنها در دل ایرانی‌ها جای گرفته، بلکه به عنوان یکی از برجسته‌ترین نمادهای فرهنگی ایران، شهرت جهانی یافته است. دیوان حافظ با زیبایی‌های ادبی خاص خود، فراتر از یک مجموعه شعر، تبدیل به یک نماد فرهنگی با کاربردهای گوناگون شده است.

دلایل رجوع به دیوان حافظ برای فال

یکی از ویژگی‌های حافظ، کسب لقب «لسان‌الغیب» است؛ به معنای کسی که سخن از غیب می‌گوید و زبان او نماینده‌ی اسرار ناشناخته است. این ویژگی باعث شده تا مردم به دیوان حافظ به چشم یک راهنمای معنوی نگاه کنند. اما علت دیگر این شهرت چیست؟ چرا حافظ این جایگاه منحصربه‌فرد را به خود اختصاص داده است؟

اشعار حافظ به‌خاطر پیچیدگی‌ها، ایهام‌ها و لایه‌های معنایی خود، امکان برداشت‌های متفاوت و گوناگونی دارند. در حالی که بسیاری از شاعران دیگر تنها یک لایه معنایی محدود در اشعار خود دارند، حافظ با خلق اشعار چندوجهی این امکان را فراهم کرده است که هر فرد با هر میزان تجربه‌ی ادبی بتواند برداشتی متفاوت و شخصی از اشعار او داشته باشد. همین امر، بستری مناسب برای تفسیر و تعبیر فراهم می‌کند.

اگرچه علم امروز باور به فال را رد کرده، اما تفال به دیوان حافظ به مرور زمان به یک عادتی دلپذیر تبدیل شده است؛ سنتی که حتی اگر به فال نیز باور نداشته باشیم، صرف خواندن اشعار زیبا از دیوان حافظ، برای بسیاری جذاب است. محمدعلی اسلامی ندوشن در این مورد عقیده دارد که: «هیچ‌یک از شاعران ایرانی نتوانسته‌اند همچون حافظ در استفاده از زبان کنایه و دوپهلو موفق باشند. غزلیات حافظ حاوی معانی متفاوتی هستند که امکان برداشت‌های مختلفی را فراهم می‌کنند. این نوع از ایهام و برداشت‌های گوناگون به افراد کمک می‌کند تا خودشان تفسیری شخصی از اشعار داشته باشند و فضای ذهنی خود را از زبان شعر بیان کنند.»

همین جذابیت و چندگانگی معنایی باعث شده است که تفال به دیوان حافظ در زندگی ایرانی‌ها جایگاهی شاخص پیدا کند. آنها با استفاده از اشعار چندلایه‌ی حافظ، سعی می‌کنند پاسخ‌هایی متناسب با حال و هوای خود پیدا کنند و در این مسیر از خواندن اشعار زیبای او نیز بهره‌مند شوند. به مرور، شعر جایگاه ویژه‌ای در زندگی مردم ایران پیدا کرده است، طوری که حتی کسانی که اهل شعرخوانی نیستند نیز به گونه‌ای متاثر از این هنر هستند.

سیر تاریخی تفال به دیوان حافظ

هرچند تفال در فرهنگ ایرانی سابقه‌ی طولانی دارد، اما با ظهور حافظ و قدرت معنوی اشعارش، مردم به دیوان او به عنوان منبعی مناسب برای تفال روی آوردند. این تغییر باعث شد تا دیوان حافظ جایگزین بسیاری از کتب دیگر شود که پیشتر به‌عنوان ابزار تفال در دست مردم بوده‌اند. محمدعلی اسلامی ندوشن در این باره معتقد است: «تمام ویژگی‌های حافظ به گونه‌ای پیرامون مسئله‌ی تفال گره خورده است. نکته قابل توجه این است که تنها دیوان حافظ چنین نقشی را ایفا کرده است و هیچ کتاب دیگری، نه تنها در زبان فارسی بلکه در زبان‌های دیگر، این ماموریت را پیدا نکرده است تا چنین پیوندی معنایی با مردم برقرار کند.»