دلایل پیدا و پنهان تنش میان پاکستان و افغانستان

 تحلیل این امر نیازمند نگاه به چند مسأله است: ۱- تاریخچه ۲- بهانه نزاع ۳- پشت صحنه نزاع

 ۱- تاریخچه:

از سال ۱۹۴۷ یعنی سال پیدایش موجودیتی به نام دولت پاکستان تا کنون، هیچگاه هیچ دولتی در افغانستان مرز میان دو کشور را به رسمیت نشناخته است. افغانها معتقدند قرارداد تعیین کننده خط مرزی دو کشور که میان پادشاه افغانستان و حاکمان استعماری هند (بریتانیا) در اواخر قرن نوزدهم  میلادی امضا شد با پایان استعمار انگلستان خود به خود باطل است و باید به مرزهای قبل از تهاجم انگستان برگشت و یا در مورد تعیین مرز مذاکره کرد، امری که طبیعتا با مخالفت پاکستان همراه بوده و هست چرا که بخش زیادی از خاک پاکستان مشمول این مسأله می‌شود. همین نزاع ثابت باعث شد که در طول دهه های طولانی حاکمان اسلام آباد و کابل متمایل و یا لااقل متهم به همکاری با جریانهای معارض دولتهای مرکزی و مستقر در افغانستان و پاکستان شوند.

در سال ۲۰۰۷ تی‌.تی‌.پی یا تحریک طالبان پاکستان در شمال این کشور تأسیس شد و به دلیل زمینه های متعدد سیاسی و اجتماعی این به عنوان معترض و معارض حدی  ارتش پاکستان و دولت پاکستان باقی مانده است و دولتهای مختلف کابل چه جمهوری و چه امارت متهم به حمایت از آن بوده اند.

۲- بهانه نزاع :

ارتش پاکستان بهانه نزاع میان دو کشور را را فعالیتهای تی.تی.پی‌ و داعیه استفاده تی.تی.پی از خاک افغانستان قرار داده است و تمایل به پرهیز از حل‌ مسأله به شکل نرم و سیاسی را نیز در رفتار خود نشان داده است چنانکه وقتی سال گذشته نماینده ویژه پاکستان در امور افغانستان به کابل سفر کرده بود، ارتش پاکستان به بخشی از افغانستان حمله هوایی کرد و به این شیوه کار دیپلماتیک دولت را ابتر گذشت، بلکه نابود کرد.

در مقابل این نگاه، امارت اسلامی افغانستان نیز به انحاء گوناگون حمایت ارتش پاکستان از داعش خراسان را متذکر شده است و نسبت به این موضوع اعلام خطر کرده است، پس هر یک از دو کشور مدعی حضور نیروی معارض نظامی خود در خاک کشور مقابل هستند و بهانه پاکستان برای بمباران هم همین مسأله است.

۳- پشت صحنه نزاع :

آمد و شد میان مقامات ارشد پاکستانی (فرمانده ارتش پاکستان، فرمانده آی.اس.ای و دولتمردان پاکستانی) با رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا در ماههای اخیر شدیدا گستر‌ش یافته است، به نحوی که پس از ملاقات عاصم منیر و ملک عاصم با ترامپ ( پاکستان او (ترامپ) را به عنوان کاندیدای صلح نوبل معرفی کرد… در هفته های اخیر نیز وقتی تمایل و اشتهای ترامپ به پایگاه بگرام بیش از پیش‌ علنی شد، طالبان پاسخ محکم «نه» به او دادند لذا سپردن مسئولیت تحمیل فشار به افغانستان از سوی ارتش پاکستان به نیابت از آمریکا بسیار محتمل است. ارتش پاکستان به دلیل وابستگی مالی شدید به آمریکا و احساس نیاز شدید به حمایت خارجی -خصوصا حمایت آمریکا و چین – در مقابل هند، انگیزه کافی برای همراه شدن با طرح های امریکایی دارد، مضاف بر اینکه بحث های داخلی در پاکستان نیز به این انگیزه می افراید.

تنش بین پاکستان و افغانستان، سبب تعمیق و تحکیم روابط هند و افغانستان شده است و هند از موقعیت پیش آمده کاملا بهره مند شده است، اما به نظر می رسد در درازمدت همه کشورهای منطقه از جمله هند از گسترش نزاع به شکل منفی متأثر خواهند شد و فقط ایالات متحده آمریکا و غرب هستند که از نزاع بین پاکستان و افغانستان بهره مند می شوند و در موقعیتی کاملا متفاوت، چین و ایران و روسیه و حتی کشورهای آسیای مرکزی (خصوصا ازبکستان و ترکمنستان) هستند که حفظ آرامش در مرز دو کشور یادشده را موافق منافع خود می بینند.