بازار ارز در فاز تخلیه هیجان؟ | نزول ۱۰هزار تومانی قیمت دلار در ۲هفته

به گزارش همشهری آنلاین، آنطور که آمارها نشان می‌دهد، نرخ دلار آزاد که در روز دهم مهرماه به اوج تاریخی خود در محدوده ۱۱۷ هزار تومان رسیده بود، تا امروز بیست‌وششم مهر به حدود ۱۰۶هزار و ۶۰۰تومان عقب نشست؛ به این ترتیب، ظرف کمتر از ۲هفته، دلار حدود ۱۰ هزار و ۴۰۰ تومان معادل ۹درصد افت کرده است.

همزمان با افت دلار، سایر دارایی‌های وابسته نیز مسیر نزولی در پیش گرفتند. یورو با افت ۹درصدی به ۱۲۴ هزار و ۲۵۰تومان و درهم امارات با همین میزان کاهش به ۲۹ هزار و ۳۰تومان رسید. در بازار طلا و سکه نیز سکه امامی از ۱۱۷ میلیون و ۱۰۰ هزار تومان به ۱۱۲ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان کاهش یافت و ربع‌سکه که در اوج خود به ۳۵میلیون و ۸۰۰ هزار تومان رسیده بود، با افت نزدیک به ۹درصد، در محدوده ۳۲ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان معامله شد. طلای ۱۸عیار نیز در همین بازه حدود ۲درصد کاهش یافت و به سطح ۱۰‌میلیون و ۷۲۳هزار تومان بازگشت.

نکته جالب در این میان، رشد ۱۰.۷ درصدی بهای جهانی طلا در همین دوره است؛ به‌طوری‌که قیمت هر اونس از ۳۸۳۸ دلار به ۴۲۵۲ دلار رسید. با وجود این رشد جهانی، افت بهای ارز در داخل موجب شد طلا و سکه در بازار تهران خلاف جهت بازار جهانی حرکت کند.

از هیجان سیاسی تا تعدیل انتظارات تورمی

فعال‌سازی مکانیسم ماشه در ۲۰شهریورماه و انعکاس گسترده آن در رسانه‌های داخلی و خارجی، به شکل طبیعی موجی از انتظارات تورمی را در بازار ایران ایجاد کرد. فعالان بازار که تجربه جهش‌های ارزی در سال‌های گذشته را در ذهن دارند، در روزهای نخست با افزایش تقاضای سفته‌بازی و خرید احتیاطی به رشد شتابان نرخ دلار دامن زدند.

در نتیجه، بازار در کمتر از ۳هفته، شاهد جهش بیش از ۱۵ درصدی نرخ ارز بود و دلار تا مرز ۱۱۸ هزار تومان نیز در برخی معاملات لحظه‌ای پیش رفت.

اما روند صعودی دیری نپایید. از دهم مهرماه به بعد، با افزایش عرضه ارز از سوی صرافی‌ها، کنترل نرخ حواله درهم و کاهش تقاضای هیجانی، مسیر بازار تغییر جهت داد. گزارش‌های میدانی از میدان فردوسی و بازار متشکل ارزی نشان می‌دهد که در روزهای اخیر، بانک مرکزی از طریق مسیر حواله درهم و تزریق هدفمند اسکناس به بازار آزاد، به شکل مؤثری سطح عرضه را بالا برده است.

کاهش نرخ حواله درهم به زیر ۳۰هزار تومان یکی از نشانه‌های روشن این مداخله است؛ موضوعی که به سرعت در نرخ تبدیل دلار نیز اثر گذاشت و باعث شد نرخ نقدی به زیر ۱۰۷هزار تومان عقب‌نشینی کند.

به‌زعم کارشناسان نزول بیش از ۱۰هزار تومانی دلار در ۲هفته اخیر، نتیجه همزمان ۳عامل یعنی افزایش عرضه ارزی و کنترل بانک مرکزی، کاهش هیجان و انتظارات تورمی و رشد ظرفیت‌های تجارت غیردلاری ایران بوده است.

تله روانی مهم‌تر از تله تحریمی

تحلیل روند بازار در هفته‌های اخیر نشان می‌دهد که اثر مکانیسم ماشه بر اقتصاد ایران بیش از آنکه واقعی باشد، نمادین و روانی بوده است. پس از جهش اولیه نرخ‌ها، بازار به‌تدریج به تعادل برگشت و نرخ ارز حدود ۹ درصد از سقف خود فاصله گرفت.

در بازار طلا و سکه نیز همزمان با افت انتظارات تورمی، حباب قیمتی سکه امامی از حدود ۵ درصد به کمتر از ۳ درصد کاهش یافته است؛ نشانه‌ای از بازگشت تدریجی منطق عرضه و تقاضا به بازار.

با توجه به داده‌های موجود، به‌نظر می‌رسد ۳عامل می‌تواند ثبات نسبی را تا پایان سال حفظ کند که مهم‌ترین آن افزایش صادرات و ثبت تراز تجاری مثبت و ورود پایدار ارز حاصل از صادرات است.

همچنین ذخایر ارزی و طلای مطمئن بانک مرکزی که ابزار مداخله‌گری در مواقع اضطرار را فراهم می‌کند و تداوم همکاری با شرکای کلیدی در شرق و مسیرهای غیردلاری تجارت نیز بر بازار ارز تأثیرات بالقوه‌ای داشته باشد.

با این حال، کارشناسان هشدار می‌دهند که نوسانات سیاسی منطقه‌ای یا تغییرات در سیاست پولی آمریکا می‌تواند دوباره اثرات روانی جدیدی ایجاد کند.

به‌گفته فعالان بازار، تثبیت دلار در محدوده ۱۰۷ تا ۱۰۸ هزار تومان می‌تواند کف حمایتی جدیدی برای بازار ایجاد کند و درصورت عبور از این سطح به سمت پایین، احتمال ورود به فاز رکودی موقت نیز وجود دارد.

در نهایت، تجربه مهرماه ۱۴۰۴ نشان داد که اقتصاد ایران، برخلاف سال‌های گذشته توانسته است از یک شوک سیاسی عبور کند.

کارشناسان اقتصادی معتقدند تحریم‌های اصلی اقتصادی و بانکی علیه ایران، سال‌هاست از مسیر تحریم‌های ثانویه آمریکا اعمال می‌شوند و مکانیسم ماشه عملا ابزار اجرایی تازه‌ای در حوزه اقتصاد ندارد.

وحید حاجی‌حتم‌لو، کارشناس اقتصاد سیاسی در این‌باره می‌گوید: آنچه امروز باید کنترل شود، نه تله تحریمی، بلکه تله روانی است. به‌گفته او، جامعه و فعالان اقتصادی ایران به‌دلیل تجربه طولانی تورم و بی‌ثباتی، نسبت به اخبار منفی واکنش بیش از حد نشان می‌دهند و درگیر انتظارات خودتقویت‌شونده می‌شوند.