نقش بانکداری باز در توسعه خدمات مالی هوشمند و شخصی‌سازی‌شده

بر اساس گزارش Grand View Research، بازار جهانی بانکداری باز در سال ۲۰۲۴ حدود ۳۱٫۶ میلیارد دلار برآورد شده و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ با نرخ رشد مرکب سالانه (CAGR) حدود ۲۷٫۶٪ به ۱۳۵٫۱۷ میلیارد دلار برسد. از سوی دیگر گزارش ها بیان می‌کند که بازار «راهکارهای بانکداری باز» در سال ۲۰۲۳ به ارزش حدود ۵٫۵ میلیارد دلار بوده و تا سال ۲۰۲۸ با نرخ رشد سالانه حدود ۱۶٪ رشد کند.در بریتانیا، تا مارس ۲۰۲۵ تعداد کاربران فعال بانکداری باز  اعم از افراد حقیقی و کسب‌وکارهای کوچک به ۱۳٫۳ میلیون نفر رسیده است که نسبت به سال قبل حدود ۴۰٪ رشد داشته است. 

همچنین طبق گزارش Adoption Analysis (2025)، در مارس ۲۰۲۵ تقریباً ۱ نفر از هر ۵ نفر (۱۸٫۴٪) از کاربرانی که دسترسی آنلاین به حساب بانکی دارند، تعامل فعال با سرویس‌های بانکداری باز داشته‌اند.این آمارها گویای آن است که بانکداری باز از مرحله آزمایشی به مرحله پذیرش عمومی در بسیاری از بازارها رسیده است، روندی که در کشورهای پیشرو در حوزه فین‌تک با شدت بیشتری دنبال می‌شود.

چگونه بانکداری باز خدمات مالی را هوشمندتر می‌کند؟

شخصی‌سازی خدمات بر مبنای داده:

 با دسترسی کنترل‌شده به داده‌های حساب بانکی (با رضایت کاربر)، کسب‌وکارها می‌توانند الگوریتم‌های تحلیلی ایجاد کنند و پیشنهادهایی دقیق (مانند اقساط وام مناسب، برنامه پس‌انداز، هشدارهای مالی) عرضه کنند.

تجمیع خدمات در یک پلتفرم:

کاربران قادر خواهند بود همه حساب‌ها، تراکنش‌ها و ابزارهای مالی‌شان را در یک اپ یا وب‌سایت مشاهده کنند (بنا بر مجوز) و مجبور به رفتن بین اپ‌های متعدد نشوند.

تسریع فرآیندها و کاهش هزینه‌ها:

بسیاری از عملیات بانکی (احراز هویت، استعلام وضعیت مالی، انتقال وجه) که پیش‌تر زمان‌بر بودند، با استفاده از APIهای بانکداری باز در لحظه انجام می‌شوند.

افزایش رقابت و نوآوری:

بانک‌ها و فین‌تک‌ها در کنار هم و در رقابت با یکدیگر، خدمات نوآورانه‌ای ارائه می‌دهند که فشار رقابتی به بهبود کیفیت خدمات نهایی منجر می‌شود.

فرصت‌ها، چالش‌ها و موانع در مسیر اجرایی

در ادامه نگاهی داریم به فرصت های پیش روی کسب و کارها با بانکداری باز، چالش‌هایی که ایجاد می‌کند و موانعی که ممکن است در مسیر به کارگیری این سرویس کسب و کارها با آن مواجه شوند.

فرصت‌ها:

• افزایش نفوذ خدمات مالی به اقشار کم‌دسترسی، با کاهش وابستگی به شعب فیزیکی

• نوآوری سریع‌تر و آزمایش مدل‌های کسب‌وکاری جدید

• تقویت ارتباط مشتری با سیستم مالی و افزایش وفاداری

• کاهش هزینه‌های عملیاتی و زائد بانکی

چالش‌ها:

• چارچوب قانونی و مقررات ناقص: در بسیاری از کشورها استانداردهای مشترک برای امنیت، حریم خصوصی، مسئولیت‌پذیری و کنترل داده هنوز تکمیل نشده‌اند.

• مقاومت نهادهای بانکی سنتی: این مقاومت در بخش سنتی ممکن است از تسهیم داده‌ها بیم داشته باشند.

• مسائل امنیتی و حریم خصوصی: استفاده نادرست از داده‌ها، حملات سایبری، یا نفوذ به APIها می‌تواند تهدید جدی باشد.

• فقر فرهنگی دیجیتال و اعتماد کاربران: برخی کاربران ممکن است نگران به اشتراک‌گذاری اطلاعات بانکی‌شان باشند.

• تفاوت بلوغ فناورانه بانک‌ها: برخی بانک‌ها زیرساخت آماده ندارند یا ریسک‌پذیری کمتری دارند.

وضعیت ایران؛ گام اول در اکوسیستم نوین مالی

در ایران نیز ایده بانکداری باز از سال‌های گذشته مطرح شده، اما هنوز در آغاز راه است.

 برخی نکات قابل اشاره:

• کشور ما با جمعیتی جوان، نفوذ بالای موبایل و اکوسیستم فین‌تک در حال رشد، پتانسیل بالایی برای پذیرش بانکداری باز دارد.

• چالش‌هایی مانند نبود چارچوب قانونی شفاف، عدم هماهنگی بین بانک‌ها و ترس از تسهیم داده‌ها، مسیر رشد را کند کرده‌اند.

• با کاهش تعداد شعب فیزیکی در سال‌های اخیر (به‌منظور تمرکز بر خدمات دیجیتال) که طبق آمار بانک مرکزی تعداد شعب بانکی کشور اکنون در حدود ۱۹ هزار و ۱۶۷ شعبه است، فضای دیجیتال‌محور خدمات بانکی اهمیت بیشتری یافته است.

• همچنین آمارها در ایران نشان می‌دهند هر ایرانی به‌طور متوسط ۴ تا ۵ کارت بانکی دارد.

• از سوی دیگر، در صنعت مالی ایران بحث‌هایی درباره ضرورت تصویب مقررات مشابه استانداردهای جهانی جهت حمایت از بانکداری باز مطرح است تا زمینه‌ساز رشد فین‌تک‌ها و تعامل میان مؤسسات مالی شود.

بانکداری باز زرین‌پال؛ تجربه بومی در مسیر تحول مالی

زرین‌پال، که به عنوان یکی از پیشتازان و بازیگران کلیدی در اکوسیستم پرداخت اینترنتی و الکترونیک کشور شناخته می‌شود، رویکردی نوین برای مدیریت عملیات‌های مالی کسب‌وکارها در پیش گرفته است.

این شرکت با راه‌اندازی سرویس بانکداری باز خود، هدف اصلی‌اش را هوشمندسازی و تسهیل فرآیندهای سنتی بانکی تعریف کرده است. قابلیت محوری این سرویس، ایجاد یکپارچگی میان حساب‌های بانکی متعدد است؛ به‌طوری که صاحبان کسب‌وکار می‌توانند تمامی امور مالی و تراکنش‌ها را از طریق یک پنل مدیریتی واحد یا با استفاده از APIهای پیشرفته مدیریت کنند.

از برجسته‌ترین امکانات این بستر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• انتقال وجوه جامع: فراهم کردن امکان انتقال پول به شیوه‌های مختلف (شامل ساتنا، پایا، پل و انتقال لحظه‌ای) از طریق اتصال به بیش از ۱۴ بانک عامل.

• تسویه و بازپرداخت لحظه‌ای: قابلیت اجرای سریع تسویه حساب‌ها و بازگرداندن آنی وجوه به مشتریان.

• اتوماسیون مالی: تعریف و اجرای خودکار دستورات پرداخت دوره‌ای و مدیریت کارآمد وجوه با استفاده از سیستم توزیع از طریق حساب مادر (حساب مرکزی).

این نوآوری زرین‌پال، مدیریت مالی را برای کسب‌وکارهای ایرانی به سطح جدیدی از دقت، سرعت و اتوماسیون ارتقا می‌دهد.با توجه به اینکه بسیاری از کاربران ایرانی از بسترهای پرداخت دیجیتال استفاده می‌کنند، زرین‌پال با راه‌اندازی سرویس بانکداری باز خود، قصد دارد قدمی عملی در بازار ایران بردارد. این سرویس چهار چوبی فراهم می‌کند که:

• کسب‌وکارها بتوانند با مجوز کاربر، به داده‌های حساب بانکی متصل شوند

• عملیات‌هایی مانند انتقال وجه مستقیم، اعتبارسنجی لحظه‌ای، تجمیع تراکنش‌ها و تحلیل رفتار مالی در درون اپلیکیشن‌های خودشان اجرا شود.

• امنیت، کنترل و شفافیت رعایت شود تا کاربر همواره بتواند دسترسی‌ به داده‌هایش را مدیریت کند.

در واقع، بانکداری باز زرین‌پال تلاش دارد تا تجربه مالی در ایران را از حالت «عام و یک‌سویه» به تجربه‌ای «دقیق، هوشمند و سازگار با نیاز فرد» ارتقاء دهد، آن هم در بستر مقررات داخلی و شرایط بازار محلی.

جمع‌بندی

بانکداری باز، بیش از آنکه صرفاً یک فناوری نو باشد، رویکردی تازه به مفهوم «همکاری در نظام مالی» است. این مدل با در اختیار گذاشتن داده‌ها به‌صورت امن و شفاف، به بانک‌ها، فین‌تک‌ها و کسب‌وکارها اجازه می‌دهد تا خدماتی طراحی کنند که دقیق‌تر، سریع‌تر و متناسب با نیاز هر کاربر است.روندهای جهانی نشان می‌دهند که پذیرش بانکداری باز نه‌تنها موجب رشد رقابت و نوآوری در بازار مالی می‌شود، بلکه به افزایش بهره‌وری، شفافیت و اعتماد کاربران نیز کمک می‌کند. در ایران نیز هرچند مسیر هنوز در آغاز راه است، اما ظرفیت‌های بالای دیجیتال، جمعیت جوان و گسترش خدمات پرداخت آنلاین، زمینه‌ای مناسب برای شکوفایی این مدل فراهم کرده است.

زرین‌پال با ارائه مجموعه‌ای کامل از خدمات، از دریافت اینماد و درگاه پرداخت کارآمد گرفته تا راه اندازی سرویس بانکداری باز، به شریک مطمئن کسب‌وکار شما در این مسیر تبدیل شده است. اکنون زمان آن است که کسب‌وکار خود را به این زنجیره هوشمند متصل کرده و از مزایای انقلاب مالی بهره‌مند شوید. این اقدام می‌تواند سنگ‌بنای نسل تازه‌ای از خدمات مالی باشد که بر اساس داده، اعتماد و تجربه کاربری هوشمند شکل می‌گیرد؛ مسیری که در نهایت، به نفع کاربران، کسب‌وکارها و کل اکوسیستم مالی کشور خواهد بود.