تصاویر؛ سفر در زمان؛ پیکان و ایران خودرو مال این دو برادر بود!

در آخرین روزهای اردیبهشت‌ماه ۱۳۴۶ نخستین پیکان تولیدی کارخانه «ایران ناسیونال» در حالی ازسوی محمدرضا پهلوی استارت خورد که حدود ۴ سال از آغاز به‌کار شرکت اتومبیل‌سازی برادران خیامی می‌گذشت؛ کارخانه‌ای که پس از شرکت ملی نفت و ذوب‌آهن، به‌عنوان «بزرگ‌ترین مجموعه صنعتی ایران» در آن مقطع شناخته می‌شد.

تقریبا همه مسئولان ارشد کشور، از شاه و نخست‌وزیر گرفته تا روسای مجلسین و شهردار تهران و… به ایران‌ناسیونال آمده بودند تا به‌گفته علی‌نقی عالیخانی، وزیر اقتصاد وقت، «یکی از ثمرات انقلاب سفید» را به جشن بنشینند و برنامه «صنعتی کردن کشور» را با سرعت بیشتری پیش ببرند.

عالیخانی طی گزارشی که در روز افتتاح بخش سواری‌سازی ایران‌ناسیونال به شاه داد، اعلام کرد که این کارخانه روزانه ۱۰دستگاه اتومبیل سواری و ۷دستگاه اتوبوس و وسایل نقلیه دیگر تولید می‌کند و قرار است ظرفیت اتومبیل سواری ایران‌ناسیونال طی حدود ۲ماه آینده به روزانه ۲۰دستگاه افزایش یابد.

احمد خیامی، رئیس هیات‌مدیره ایران‌ناسیونال هم آن روز گزارش مفصلی از روند تولید محصولات این کارخانه و وضعیت تجهیزات و ماشین‌آلات مورد استفاده، از جمله فرایند قالب‌سازی جدید ارائه داد و تاکید کرد و از همکاری‌های گسترده با شرکت «دایملر بنز» آلمان در حوزه اتوبوس‌سازی و همچنین شرکت انگلیسی «روتس» در بخش سواری‌سازی خبر داد.

آن روز براداران خیامی یک ماشین مخصوص کتابخانه به فرح پهلوی اهداء کردند تا در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان مورد استفاده قرار گیرد.

آغاز به کار در وضعیت بحرانی

۲۴اردیبهشت‌ماه ۱۳۴۶ در شرایطی به عنوان مبدایی برای صنعت سواری سازی در ایران مطرح است که سنگ بنای ایران‌ناسیونال، به‌عنوان نخستین واحد تولیدی انواع ماشین‌های ایرانی، از اتوبوس گرفته تا سواری، در ۱۴خردادماه ۱۳۴۲ گذاشته شد. این کارخانه درحالی در «کیلومتر ۱۸ جاده کرج»، در زمین‌هایی میان اتوبان و جاده مخصوص، آن‌هم در زمینی به مساحت تقریبی ۱۸هزارمتر مربع آغاز به‌کار کرد که کشور روزهای پرالتهابی را پشت‌سر می‌گذاشت و همه توجه‌ها به قیام مردمی در اعتراض به بازداشت امام‌خمینی(ره) معطوف شده بود.

روزنامه اطلاعات در خبری که درباره آغاز به کار ایران‌ناسیونال منتشر کرد، سرمایه‌گذاری نقدی آن را ۱۰میلیون تومان و «تماما ایرانی» دانست؛ کارخانه‌ای که همه مهندسان و کارکنان آن ایرانی بودند و ۲۰۰نفر از دیپلمه‌های صنعتی را هم زیرنظر مهندسان شرکت، مشغول به کار گرفته بود. گفته می‌شد این کارخانه ۸۰درصد اتوبوس‌ها و سواری‌های و ۱۰۰درصد «تریلی‌های کشاورزی و سردخانه‌دار» را به‌صورت بومی و در ایران تولید می‌کند. نخستین تولیدهای شرکت اتوبوس‌های معروف به «ال‌پی» بود که شاسی آنها از آلمان وارد می‌شد.

ایران‌ناسیونال چند ماه بعد، یعنی در ۲۸اسفندماه ۱۳۴۲، فعالیت خود را به‌صورت رسمی آغاز کرد؛ آن‌هم در شرایطی که بحران‌های سیاسی موجود در کشور اسدالله علم را مجبور به استعفا کرد تا محمدرضا فرمان نخست‌وزیری را برای حسنعلی منصور صادر کند.

میراث احمد و محمود

احمد و محمود خیامی، به‌عنوان بنیانگذاران ایران‌ناسیونال و صنعت اتومبیل‌سازی در ایران، در دوره‌ای موفق شدند رویای کودکی‌شان را برآورده کنند که علی‌نقی عالیخانی، وزیر اقتصاد و تیم تکنوکرات او، از جمله رضا نیازمند، معاون وقت وزیر اقتصاد، با راه‌اندازی ساختارهایی مانند «سازمان مدیریت صنعتی» و «سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران» برنامه صنعتی ویژه‌ای را برای ایران تعریف کرده بودند؛ برنامه‌ای که پیش از هر چیز برآورنده «رویاهای شاهانه» محمدرضا پهلوی بود.

برادران خیامی که در ابتدای مسیر اتومبیل‌سازی‌شان بر ساخت و صادرات اتوبوس، متمرکز بودند، از میانه دهه۴۰ شمسی، به تولید اتومبیل سواری، با نام «پیکان» روی آوردند؛ ایده‌ای که با توسعه فعالیت‌های ایران‌ناسیونال، به تولید پیکان با مدل‌های مختلف کار، لوکس، جوانان و… انجامید.

در کنار اینها، وانت و اتوبوس در مدل‌های اتوبوس ۳۰۲شهری، بیابانی و سوپرلوکس و مینی‌بوس و آمبولانس از دیگر تولیدهای ایران‌ناسیونال به‌حساب می‌آمد. براساس برخی آمارهای موجود، تولید ماشین سواری در این کارخانه در سال۱۳۵۶ به حدود ۹۸هزار دستگاه پیکان رسید و فعالیت‌ برادران خیامی آنقدر گسترش یافت که کارخانه‌هایی در مشهد و زنجان راه‌اندازی کردند.

ایران‌ناسیونال که در سال ۱۳۴۲ فعالیت خود را با سرمایه‌گذاری ۱۰میلیون تومانی آغاز کرده بود، در سال ۱۳۵۳ گزارشی منتشر کرد که شگفتی همه را به‌دنبال داشت؛ سرمایه شرکت به بیش از ۵۷۹میلیون دلار رسیده‌ بود؛ آن‌هم در شرایطی که در اواخر سال۱۳۵۱ برادران خیامی از یکدیگر جدا شدند و احمد ترجیح داد وارد سرمایه‌گذاری در سایر حوزه‌های اقتصادی کشور شود.

شاید امروز بسیاری ندانند که ترانه معروف «تولدت مبارک» نخستین‌بار برای جشن رونمایی از «پیکان ۴۹» پخش شد؛ آهنگی که ترانه‌سرای آن «نوذر پرنگ» بود که آهنگسازی آن را  «انوشیروان روحانی» برعهده داشت.

منبع: اطلاعات آنلاین