ابزارهای رایگان رشد شناختی کودکان را بشناسیم

باشگاه خبرنگاران جوان – چند روز پیش، مادری برایم تعریف می‌کرد که خانواده‌شان در یکی از همین شب‌های خنک پاییزی به جای آنکه پای تلویزیون بنشینند یا مشغول گوشی‌های موبایل شوند، دور هم جمع شدند و شروع کردند به بازی‌های خانوادگی. بعد از چند دقیقه فضای خانه پر از خنده، شور و زندگی شد. 

انگار بار سنگینی از روی دل‌ها برداشته شده بود و محبت دوباره میان اعضای خانواده جاری شده بود. این داستان ساده، اما معنادار، این سوال بزرگ را پیش می‌آورد که «آیا بازی‌های خانوادگی فقط یک سرگرمی ساده‌اند یا راز نهفته‌ای برای حفظ صمیمیت و سلامت خانواده‌ها؟»

وقتی بازی مهم‌ترین ابزار می‌شود

وقتی درباره اهمیت بازی‌های خانوادگی صحبت می‌کنیم، بهتر است به پژوهش‌ها هم توجه کنیم. انجمن علمی Society of Behavioral Medicine در یکی از تازه‌ترین مطالعاتش تاکید کرده است که بازی‌های خانوادگی تاثیر چشمگیری بر کاهش استرس اعضای خانواده دارند و می‌توانند اعتماد به نفس آنها را افزایش دهند.

وقتی دور هم بازی می‌کنیم، دیوار‌های سکوت و دلخوری فرومی‌ریزند و به جای آن محبت و همدلی جایگزین می‌شود. این بازی‌ها مثل یک زبان مشترک عمل می‌کنند که همه اعضا، بدون قضاوت و بدون حرف‌های سنگین، با آن ارتباط برقرار می‌کنند.

راهی برای رشد شناختی کودک

اگر فکر می‌کنید بازی فقط راهی برای گذراندن وقت بچه‌هاست، باید بگویم سخت در اشتباه هستید. چون در مطالعه‌ای که در مجله علمی Integrated Journal for Research in Arts and Humanities منتشر شده، بازی‌های خانوادگی به عنوان ابزاری مهم برای رشد شناختی و اجتماعی کودکان شناخته شده‌اند.

این بازی‌ها به کودکان کمک می‌کنند مهارت‌های حل مسئله، تفکر انتقادی، همکاری و مدیریت هیجانات را به بهترین شکل بیاموزند. بازی در واقع همان مدرسه زندگی است که در آن کودک هم لذت می‌برد و هم می‌آموزد.

فرهنگ ایرانی و بازی‌های خانوادگی

ما ایرانی‌ها فرهنگ غنی‌ای داریم که می‌توانیم آن را به بازی‌های خانوادگی‌مان نیز منتقل کنیم. بازی‌هایی که هم آموزنده‌اند و هم مفرح. مثلا بازی «حدس بزن کی هستم؟» که هر نفر نقش یکی از شخصیت‌های تاریخی یا پیامبران را بازی می‌کند و بقیه باید با پرسش‌های بله/خیر حدس بزنند کی است. این بازی علاوه بر تقویت شناخت تاریخی و دینی، حس شوخ‌طبعی را هم پرورش می‌دهد.

بازی دیگری هست به نام «قصه‌گویی با تکه کلام» که اعضای خانواده داستان‌های کوتاهی از زندگی پیامبران را تعریف می‌کنند و هر کس باید حدس بزند که داستان مربوط به کدام پیامبر است. 

همچنین «مسابقه حدیث» وجود دارد که تیم‌ها در رقابتی جذاب حدیث‌ها را به یاد می‌آورند یا درباره آنها بحث می‌کنند. 

از طرفی بازی‌های آشپزی خانوادگی نیز می‌توانند جذاب و مفید باشند. مثلا یک مسابقه آشپزی کوچک که اعضای خانواده در گروه‌های دو یا سه نفره تقسیم می‌شوند و باید یک غذای سنتی ایرانی یا میان‌وعده سالم آماده کنند. در این بازی مهارت همکاری، خلاقیت و آموزش ارزش‌های غذایی و حتی دینی به‌طور همزمان تقویت می‌شود.

راه‌حل ایجاد یک فضای صمیمانه

مطالعه‌ای که در مجله Academia Open منتشر شده، نقش بازی‌های خانوادگی را در تقویت روابط والدین و کودکان برجسته می‌کند. این پژوهش می‌گوید وقتی والدین با فرزندان‌شان بازی می‌کنند، دنیای درونی کودکان را بهتر درک می‌کنند و فضایی صمیمانه برای رشد اعتماد و محبت شکل می‌گیرد. بازی دیوار‌های فاصله را کوتاه می‌کند و به جای آن، راهی برای همدلی و تفاهم باز می‌شود.

اکسیژن مورد نیاز خانواده‌ها

پس بازی‌های خانوادگی تنها یک سرگرمی نیستند؛ آنها همان اکسیژنی هستند که خانواده را زنده نگه می‌دارد. بازی‌ها کمک می‌کنند اعضای خانواده با هم احساس نزدیکی و شادی کنند، مهارت‌های زندگی بیاموزند و خانه‌ای بسازند پر از عشق و آرامش. همان‌طور که آن مادر گفت، وقتی خانواده‌شان دور هم بازی کردند، نه تنها سرگرم شدند بلکه دوباره یکدیگر را پیدا کردند؛ نزدیک و مهربان و صمیمی.

منبع: فارس