رمزگشایی از پدیده انفجارهای مرموز دریاچه سِنِکا

همشهری آنلاین: این پدیده که با نام «توپ‌های سِنِکا» یا «طبل‌های سِنِکا» شناخته می‌شود، از قرن هفدهم میلادی در منابع مکتوب ثبت شده؛ اما ریشه‌های آن به افسانه‌ها و باورهای بومیان آمریکا بازمی‌گردد. اما اکنون راز این پدیده مرموز کشف شد.

قوم سِنِکا، یکی از قبایل بومی آمریکا که در اطراف این دریاچه زندگی می‌کردند، این صداها را خشم خدایان نسبت به جنگجویانی می‌دانستند که به قلمرو مقدس شکار تجاوز کرده بودند. مهاجران اولیه نیز این صداها را به طبل‌هایی نسبت می‌دادند که ارواح سربازان کشته‌شده در جنگ استقلال آمریکا می‌نواختند. بااین‌حال تا قرن بیستم میلادی هیچ توضیح علمی قانع‌کننده‌ای برای این پدیده ارائه نشد.

در سال۱۹۳۴ زمین‌شناس آلمانی، هرمان فِرچایلد نظریه‌ای تحت عنوان «انفجار گازهای زیرزمینی» مطرح کرد. او معتقد بود که گاز متان محبوس زیر بستر دریاچه گاه‌به‌گاه از طریق شکاف‌هایی به سطح می‌رسد و هنگام عبور از آب، صدایی انفجاری ایجاد می‌کند. با وجود دقت بالای این فرضیه، در آن زمان امکان اثبات آن وجود نداشت.

در دهه‌های بعد تلاش‌های علمی برای کشف منشأ این صداها ادامه یافت. برخی دانشمندان از سونار برای نقشه‌برداری از کف دریاچه استفاده کردند و برخی دیگر به ابزارهای تشخیص گاز متوسل شدند؛ اما ماهیت ناگهانی و غیرقابل پیش‌بینی این پدیده مانع دستیابی به نتیجه قطعی شد.

نقطه عطف این پژوهش‌ها عملیات میدانی گسترده‌ای بود که بین سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۴ در دریاچه سِنِکا انجام شد. هدف اولیه این پروژه مستندسازی لاشه کشتی‌های بخار قرن نوزدهم در کف دریاچه بود؛ اما با بهره‌گیری از تجهیزات پیشرفته بیش از ۱۴۰فرورفتگی بزرگ (pockmarks) در بستر دریاچه شناسایی شد که قطر آنها از چندده تا چندصد متر متغیر بود. دانشمندان به ارتباط این ساختارهای غیرعادی با پدیده «توپ‌های سِنِکا» مشکوک شدند.

درنهایت تیمی مشترک از دانشگاه ایالتی نیویورک در مدرسه علوم زیست‌محیطی و جنگلداری و دانشگاه کرنل، با نمونه‌برداری از آب و رسوبات کف دریاچه حضور گاز متان را تأیید کردند. تحلیل داده‌ها نشان داد که نظریه فِرچایلد پس از ۹۰سال درست بوده است: صدای مهیب دریاچه سِنِکا حاصل انفجارهای گاز متان زیر بستر دریاچه است.

این کشف نه‌تنها یکی از اسرار دیرینه طبیعت را حل کرد، بلکه اهمیت پژوهش‌های زمین‌شناسی در درک پدیده‌های زیست‌محیطی را نیز برجسته کرد. در ایران نیز پدیده خروج و انتشار گاز متان به‌ویژه در مناطق نفت‌خیز، خطوط لوله، مراکز دفع زباله و حتی در برخی مناطق شهری مانند تهران ثبت و پایش شده است.