در دیدار محرمانه علی امینی با شاه در آبان ۵۷ چه گذشت؟

باشگاه خبرنگاران جوان – صبح پنجشنبه ۱۱ آبان ۱۳۵۷، در حالی که خیابان‌های تهران زیر سایه دود و شعار تند می‌جوشید،  تنها سه روز پیش از استعفای شریف‌امامی و روی کار آمدن دولت نظامی ازهاری، علی امینی؛ مردی که ماه‌ها از او به عنوان چهره بالقوه «کابینه آشتی ملی» یاد می‌شد، در گفت‌وگویی با خبرنگار اطلاعات از دیدار محرمانه‌اش با محمدرضاشاه پرده برداشت؛ دیداری که معلوم نبود خبر آن چطور به گوش مطبوعات رسیده بود. به گفته امینی این دیدار «مدت‌ها به تعویق افتاده بود.»

این گفت‌وگو سندی است از آخرین تلاش‌های سیاسی پیش از ورود ارتش به صحنه‌ قدرت؛ تلاشی برای بازگرداندن روح مشروطه به حاکمیتی که دیگر رمقی برای ادامه نداشت.

در ادامه گزارش روزنامه اطلاعات (۱۱ آبان ۵۷) را از گفت‌وگو با امینی درباره این دیدار تاریخی می‌خوانیم:

«من پس از مدت‌ها به حضور شاهنشاه رسیدم، و در فرصتی مغتنم با ایشان درباره موضع درباره موضع بحرانی کشور گفت‌وگو کردم.» این گفته‌ای بود که دکتر علی امینی نخست‌وزیر اسبق ایران که نامش به عنوان احتمالی کابینه آشتی و ائتلاف ملی نزدیک به شش ماه است در فضای سیاسی کشور به گوش می‌رسد، امروز [پنجشنبه ۱۱ آبان ۱۳۵۷] صبح به خبرنگار سیاسی روزنامه اطلاعات عنوان کرد. دکتر امینی گفت:

«با آن‌که به دفعات در جراید خارجی و داخلی اخباری پیرامون ملاقات من و اعلیحضرت عنوان شده بود، حقیقت این است که من مدت‌ها بود که با معظم‌له دیدار نداشتم ولی مسائلی بود که باید مطرح می‌شد، مسائل حیاتی و ضروری که به استقلال و بنیاد مملکت بستگی دارد.»

دکتر امینی افزود: «براساس همین مسائل بود که دیروز [چهارشنبه ۱۰ آبان ۵۷] به حضور اعلیحضرت رسیدم. در این دیدار بحران فعلی کشور و زیر و بم آن مورد بحث قرار گرفت. در قسمت دیگری از این دیدار سوءتفاهماتی که گه‌گاه به علت عنوان شدن نظرات من در جراید داخلی و خارجی پیش آمده بود برطرف گردید.»

دکتر امینی در قسمت دیگری از سخنان خود گفت: «دیدار من با اعلیحضرت کاملا خصوصی بود و تعجب می‌کنم که چگونه خبر آن بدین‌گونه منتشر شده است.»

وی افزود: «آن‌طور که در مذاکرات حس کردم، اعلیحضرت واقعا علاقمند به احیای مشروطیت به معنای واقعی آن، و تعمیم و گسترش اصول قانون اساسی به طور کامل در همه شئون هستند. البته باید دید در این میان این خواست چگونه به اجرا درمی‌آید. من فکر می‌کنم، اگر شما مطبوعاتی‌ها بخصوص، به آرام کردن وضع کشور کمک کنید، یک جامعه دموکرات در پناه قانون اساسی فراهم می‌شود. من نقطه‌نظرهای خود را در زمینه مسائل گوناگون کشور به عرض اعلیحضرت رساندم.»

دکتر امینی اضافه کرد:

«شاید لازم بود مدت‌ها پیش من خدمت رهبر مملکت می‌رسیدم تا سوءتفاهمات پیش‌آمده برطرف می‌شود. ما در شرایطی هستیم که باید دست در دست هم برای آرام کردن کشور از وضع ملتهب کنونی بکوشیم، اگر کشور آرام نباشد زمینه برای هر نوع اقدام افراطی از دو سو آماده می‌شود. چرا می‌خواهیم کاری کنیم که راهی به جز دولت نظامی و حکومت اسلحه نباشد. بیاییم متمدن باشیم. بیاییم اصول انسانی را برای اجرای قانون اساسی رعایت کنیم. اگر ما در درخواست‌های خود معتقد به پیشرفت قدم به قدم باشیم، اگر ما یکباره نخواهیم بنیاد مملکت را به هم بریزیم، خیلی از مسائل ما حل می‌شود.»

مبارزه حقه ملت ما برای رسیدن به آزادی زمانی به نتیجه می‌رسد که خشونت را کنار بگذاریم. از دو سو من مطمئنم بعضی از این تیترها که از قول رهبران ملی در روزنامه‌ها عنوان می‌شود سخنان این رهبران نیست. روزنامه‌نگار باید به تعهدات خود پابند باشد. در برابر ملتش، در برابر استقلال مملکتش، و در برابر شرافت قلمش.»

نخست‌وزیر اسبق بدون اشاره دقیق به مسائلی که در مذاکراتش با اعلیحضرت مطرح کرده، بار دیگر به لزوم همبستگی نیروهای سیاسی ملی اشاره کرد و گفت: «در حال حاضر باید بینش سیاسی خود را به صورت علاقمند کردن مردم به تحزب واقعی در آرامش، و آماده شدن برای زندگی در یک جامعه دموکرات نشان دهیم.»

از دکتر امینی سوال شد «آیا درباره احتمال روی کار آمدن یک دولت وحدت ملی از گروه‌های مترقی سیاسی پیشنهادات و یا سخنانی به اعلیحضرت گفتید؟»

دکتر امینی گفت: «من درباره همه مسائل به طور کلی صحبت کردم و شاید اشاره به جزئیات در حال حاضر ضروری نباشد.»

منبع: خبر آنلاین