حمایت از بازنشستگان یا جبران کسری بودجه؟ تامین اجتماعی در دو راهی اعتماد و درآمد

جذابیت اصلی این پلتفرم‌ها در آزادی عمل کاربران است؛ هر راننده می‌تواند ساعت و میزان فعالیت خود را انتخاب کند و هر زمان خواست همکاری‌اش را پایان دهد. با این حال، طرح جدیدی که از سوی سازمان تامین اجتماعی ارائه شده، در صورت تصویب، این وضعیت داوطلبانه را تغییر می‌دهد. طبق این طرح، بیمه رانندگان تاکسی‌های اینترنتی اجباری خواهد شد و بازنشستگان شاغل در این پلتفرم‌ها، در صورت ادامه کار، مستمری خود را از دست خواهند داد. اقدامی که در ظاهر حمایتی است، اما در عمل می‌تواند فشار مضاعفی بر بازنشستگان و شاغلان این حوزه وارد کند و بخشی از آن‌ها را از فعالیت شفاف به سمت کار غیررسمی سوق دهد. در ادامه، چالش‌های این طرح با در نظر گرفتن قوانین بیمه‌ای موجود و تعهدات فعلی سازمان تأمین اجتماعی در قبال کاربران این پلتفرم‌ها بررسی می‌شود.

بازنشستگان فعال در تاکسی‌های اینترنتی زیر تیغ طرح جدید بیمه اجباری

در طرحی که از سوی سازمان تامین اجتماعی ارائه شده و اکنون در مجلس شورای اسلامی در حال بررسی است، مستمری بازنشستگانی که در تاکسی‌های اینترنتی فعالیت دارند، در صورت ادامه اشتغال، قطع خواهد شد. از سوی دیگر، پلتفرم‌ها موظف می‌شوند چهار درصد به کرایه‌ی سفر اضافه کنند و رانندگان نیز باید ماهانه 13.5 درصد از درآمد مقطوع خود را به‌عنوان حق بیمه بپردازند. این تغییرات، به معنای کاهش مستقیم درآمد رانندگان و افزایش هزینه برای مسافران است، در حالی‌که بسیاری از بازنشستگان دقیقاً به‌دلیل ناکافی بودن مستمری به سراغ تاکسی‌های آنلاین آمده‌اند. حذف مستمری و هم‌زمان افزایش هزینه‌ها برای آنان، امنیت مالی خانوارهای بازنشسته را تهدید می‌کند و با فلسفه‌ی حمایتی تأمین اجتماعی در تضاد است و می‌تواند موجب خروج بخشی از رانندگان از فعالیت شفاف در پلتفرم‌ها و گسترش سفرهای غیررسمی شود.

دیگران چه می خوانند:

تعهدات ناتمام؛ بحران اعتماد به بزرگ‌ترین صندوق بازنشستگی کشور

همانطور که در ابتدای گزارش اشاره شد، بخشی از رانندگان پلتفرم‌های تاکسی آنلاین بازنشستگانی هستند که حقوق دریافتی آنها از صندوق‌های مختلف کفاف دخل و خرج آنها را نمی‌دهد و برای همین مجبور به کار پس از بازنشستگی شده‌اند. البته این پدیده تازگی ندارد و قبل از این نیز بازنشستگان یا به‌صورت مسافرکش شخصی فعالیت می‌کردند و یا در آژانس‌های تاکسی تلفنی مشغول می‌شدند. در هر دو صورت، درآمدی مازاد بر حقوق بازنشستگی، بدون بیمه، برای آنها ایجاد می‌شد که تا حدی کمک حال آنها بود.

سوال اینجاست، که اگر سازمان تامین اجتماعی، به‌عنوان بزرگترین صندوق بازنشستگی کشور، در سال‌های گذشته موفق به اجرای تعهدات خود برای بازنشستگان شده بود، آیا این قشر امروز نباید زندگی راحت و بدون دغدغه‌ای از نظر مالی می‌داشتند و مجبور به کار مجدد نمی‌شدند؟

در همین راستا صندوق بازنشستگی کشوری نحوه محاسبه همسان‌سازی حقوق بازنشستگان در سال 1404 را در اردیبهشت امسال منتشر کرده است که مطابق با آن فرد بازنشسته‌ای که در سال گذشته 15 میلیون تومان دریافت می‌کرده است، در مرحله دوم متناسب‌سازی براساس شیوه‌نامه ابلاغی از سوی سازمان‌های اداری و استخدامی و برنامه و بودجه، امسال رقمی معادل 19 میلیون و 80 هزار تومان دریافت می‌کند. 

سمیه گل‌پور،فعال حوزه کارگری و تحلیل‌گر اقتصاد معیشتی، اینگونه توضیح داده است: «در سال 1404 با تورم 50 درصدی، خط فقر به حدود 12 میلیون تومان برای هر فرد و 40 میلیون تومان برای یک خانواده چهار نفره خواهد رسید.» این اظهار نظر بدان معنی است که حتی همسان‌سازی مد نظر دولت، موجب رفع نگرانی‌های بازنشستگان نخواهد شد و آنها مجبور به فعالیت‌های بیشتر برای کسب درآمد هستند.

آیا تأمین اجتماعی به دنبال حمایت است یا جبران کسری بودجه؟

احمد میدری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، مردادماه امسال تأکید کرد: «سازمان (تامین اجتماعی) برای پرداخت حقوق بازنشستگان با منابع محدودی روبه‌روست و ناگزیر بخش مشخصی از این منابع را به حوزه‌های دیگر، از جمله درمان، اختصاص می‌دهد.»

سجاد پادام، مدیرکل وقت بیمه‌های اجتماعی وزارت کار، نیز در گفتگویی در سال 1402 اظهار کرده بود: «300 هزار شهید دادیم که یک وجب خاک از دست ندهیم، اما ممکن است به جایی برسیم که مجبور شویم کیش، قشم و خوزستان را بفروشیم تا بتوانیم حقوق بازنشستگان را بدهیم.» البته پادام به‌دلیل این اظهار نظر در همان زمان از کار برکنار شد. 

به‌نظر می‌رسد اذعان وزیر تعاون،‌ کار و رفاه اجتماعی و مدیرکل پیشین بیمه‌های اجتماعی این وزارتخانه به منابع محدود سازمان تامین اجتماعی برای پاسخ به دغدغه‌های مالی بازنشستگان از یک سو، و فشار نهادهای بیمه‌گر بر اعمال اجباری بیمه مجدد بازنشستگان به دلیل فعالیت آنها در پلتفرم‌های آنلاین حمل‌ونقل، بیش از آنکه تلاش‌ها را به سوی ارائه خدمات مطلوب به بیمه‌شدگان متمرکز کند، تلاشی است برای پیدا کردن شیوه‌های جدید کسب درآمد برای صندوق‌های بازنشستگی.

حمایت از بازنشستگان یا جبران کسری بودجه؟ تامین اجتماعی در دو راهی اعتماد و درآمد