سن طلاییِ درمان لکنت زبان و اختلالات گفتاری کودکان

اگر کودک شما با وجود رشد طبیعی جسمی، هنوز نمی‌تواند مثل هم‌سالان خود به درستی صحبت کند، قدرت بیان کردن یک عبارت یا جمله کامل را ندارد، نمی‌تواند افکار یا منظور خود را در قالب کلمات بیان کند، نمی‌تواند حرف‌های دیگران را درک کند یا در پاسخ دادن به سوالات ساده ناتوان است، ممکن است “اختلال در تکلم” داشته باشد. اختلال در تکلم یا اختلال گفتاری در کودکان یعنی کودک در صحبت کردن، تلفظ درست صداها، یا جمله‌سازی مشکل دارد و گفتارش متناسب با سنش نیست.

چرا بعضی از کودکان دچار این مشکل می‌شوند؟

تاخیر در گفتار و اختلال در تکلم کودکان، یک مشکل شایع جهانی است که هنوز علت اصلی آن شناخته نشده است. به گفته متخصصان ممکن است عوامل ژنتیکی و خانوادگی، تاخیر رشدی یا ذهنی، مشکلات عصبی و روانی (مثل اضطراب)، دیجیتال‌باز شدن کودکان و حتی تغذیه در این مساله نقش داشته باشند اما خیلی از این موارد هنوز اثبات نشده‌اند. گاهی تأخیر در تکلم، به مشکلات رشدیِ دیگری مثل کم‌شنوایی و اوتیسم کودک نیز مرتبط است اما کودکان زیادی نیز هستند که بدون داشتن این دو مشکل، اختلالات گفتاری دارند.

اختلال در تکلم، چیزی نیست که با گذشت زمان یا با خوراندن داروهای خانگی و داروهای موجود در عطاری‌ها برطرف شود و تنها با کمک گفتاردرمانگر و طی جلسات متعدد و منظم می‌توان این مشکل را برطرف کرد. آن هم در سن طلاییِ این اختلال.

شهرام شفیعی، کارشناس گفتاردرمانی در گفتگو با همشهری‌آنلاین تاکید می‌کند: «سن طلایی درمان اختلالات گفتاریِ کودکان تا قبل از ۷ سالگی است و هرچقدر از این سن بگذرد، احتمال بهبود کودک خیلی کمتر و گاه غیرممکن می‌شود.»

او در توضیح اختلالات گفتاری می‌گوید: «اختلالات گفتاری در کودکان به هر نوع مشکل در تولید، تلفظ، روان بودن گفتار یا کاربرد صحیح صداها و کلمات گفته می‌شود؛ یعنی کودک می‌خواهد صحبت کند اما گفتارش واضح، روان یا متناسب با سنش نیست. مثلا موقع حرف زدن زیاد مکث می‌کند یا یک کلمه را مدام تکرار می‌کند یا صداها را می‌کشد، یا صدایش موقع حرف‌زدن، بیش‌ازحد بلند و ناهنجار است.»

کودک‌تان باید این کلمات را بگوید

این کارشناس در پاسخ به این که والدین، اختلالات گفتاری کودکان را چطور باید تشخیص دهند و او را نزد متخصص ببرند، می‌گوید: «یک کودک تا ۱۸ ماهگی باید بتواند یک کلمه معنی‌دار بگوید، یک کودک ۲ ساله باید بتواند ترکیب‌های دوتایی بگوید. مثل مال منه، بابا رفت، آب بده. یک کودک ۳ ساله باید بتواند ترکیب‌های سه‌تایی بگوید و همچنین ۷۰ درصد وضوحِ گفتارِ یک فرد طبیعی را داشته باشد. در غیر این صورت به گفتاردرمانی نیاز دارد. یک کودک ۴ ساله باید در جملاتش حروف اضافه مثل از، با، در و … را هم به کار ببرد و همچنین ۹۰ درصد وضوح گفتار یک فرد طبیعی را داشته باشد. در غیر این صورت به گفتاردرمانی نیاز دارد. بنابراین والدین باید به جزئیات حرف زدن کودک خود توجه کنند و تا حدودی درباره اختلالات گفتاری اطلاعات داشته باشند.»

شفیعی می‌گوید: «ما در درمان اختلالات گفتاری چیزی داریم به اسم تشخیص و مداخله زودهنگام. اگر این مورد به‌موقع اتفاق بیفتد، باعث می‌شود که تاخیر در گفتار زودتر جبران شود. کودکی که در حرف زدن مناسب، ۶ ماه از همسن و سال‌های خود عقب است، باید هرچه زودتر نزد گفتاردرمانگر برده شود.»

باورهای اشتباه فقط درمان را بی‌اثر می‌کند

به گفته این کارشناس گفتاردرمانی، «باورهای غلط رایج مثل: خاله‌اش هم همین طور دیر به حرف آمد، پدر یا عمویش هم همین طور بود، تخم کفتر و بلدرچین درستش می‌کند و حرف‌ها و کارهایی از این دست فقط باعث می‌شوند که زمان طلاییِ بهبودی یک کودک برای همیشه از دست برود.»

این گفتاردرمانگر می‌گوید: «ما علاوه بر کودکان، مراجعین بزرگسال هم داریم. مراجعینی که بالای ۵۰ سال هستند و دارای مشکلات تلفظی هستند و مثلا حرف “س” را “ت” تلفظ می‌کنند و این مشکل را از کودکی داشته‌اند و اگر همان موقع مراجعه می‌کردند، خیلی راحت‌تر درمان می‌شدند.»

مقایسه این کودک با سایر کودکان، کار درستی است؟

«درست است که مقایسه کودکان با هم اصلا کار درستی نیست اما گاهی می‌تواند باعث شود که والدین، کودک خود را قبل از آن که سن طلایی از دست برود، پیش پزشک ببرند.» این را شفیعی می‌گوید و ادامه می‌دهد: «مقایسه‌هایی مثل این که پسرعمویش هم‌سنش است اما بهتر از او حرف می‌زند، یا برادر و خواهر بزرگ‌ترش زودتر از او به حرف آمدند، درواقع یک مقایسه است که از طریق آن می‌توانند بفهمند کودک به گفتاردرمانی نیاز دارد یا نه. پس مقایسه تا حدی خوب است. چون می‌تواند والدین را نگران کند و باعث شود کودک را پیش متخصص گفتاردرمانگر ببرند.»

راست است که پسرها دیرتر حرف می‌زنند؟

این کارشناس در پاسخ به این سوال که آیا صحت دارد پسرها دیرتر از دخترها حرف‌زدن را شروع می‌کنند، می‌گوید: «کلا در اختلال گفتاری نسبت‌ها ۳ به یک است. یعنی از هر ۳ پسرِ دارای اختلال گفتاری، یک دختر دچار این اختلال است. در لکنت و اوتیسم هم تعداد پسرها ۳ به یک است. این، موضوعی علمی و اثبات‌شده است. اما این که می‌گویند پسرها کلا دیرتر از دخترها به حرف می‌آیند، علمی نیست. دخترها نیمکره چپ مغزشان فعال‌تر است و همین موضوع ممکن است باعث شود زودتر از پسرها حرف بزنند، اما همین هم در حد فرضیه است.»