یادداشت‌های علم، شنبه ۲۵ فروردین ۱۳۵۲: به سفیر انگلیس گفتم «اگر شما بین ما و عراق اختلاف می اندازید که بتوانید اسلحه به ما بفروشید که وای به حال ما و وای به حال شما»

سرویس تاریخ «انتخاب»: اسدالله علم (۱ مرداد ۱۲۹۸ بیرجند – ۲۵ فروردین ۱۳۵۷ نیویورک)، یکی از مهم‌ترین چهره‌های سیاسی دوران محمدرضا شاه، وزیر دربار از ۱۳۴۵ تا ۱۳۵۶ و نخست‌وزیر ایران از سال ۱۳۴۱ تا ۱۳۴۲ بود.  

«انتخاب» هر شب یادداشت‌های روزنوشت علم را منتشر می‌کند.

شنبه ۲۵ فروردین ۱۳۵۲: صبح ملاقاتهای زیادی بود که در منزل انجام شد. منجمله زن شهبازی که شوهرش در زمان نخست وزیری من بر علیه اصلاحات ارضی یاغی بود و بعد با سایر طاغیان فارس دستگیر و به دار آویخته شده بود، پیش من آمده بود که بدهی به بانک دارم، نمیتوانم بپردازم. ترتیب کارش را دادم، چون مبلغ کمی بود (در حدود پنجاه هزار تومان).

 بعد به کاخ نیاوران رفته شرفیاب شدم. شرفیابی بسیار کوتاه بود. یکی دو تلگراف خارجی توشیح فرمودند. جواهراتی هم که باید هدیه مرحمت میکردند به نظر رساندم. انتخاب فرمودند. جهانگیر آموزگار سفیر اقتصادی ما در آمریکا به دیدنم آمد. میخواهیم یک شرکت نفتی بزرگ به مبلغ دو ملیارد دلار در آمریکا بخریم، برای این امر آمده است. شرحی هما از مسأله [واترگیت] Watergate که عوامل نیکسون میخواستند در ستاد انتخاباتی دموکراتها جاسوسی کنند و قضیه بر ملا شده است حکایت می‌کرد. آبروی نیکسون واقعاً رفته است و اگر مطلب ثابت شود، بیشتر خواهد رفت. مقاله خوبی در خصوص قیمت نفت چنان که شرکتهای بزرگ نفتی وانمود میکنند اضافه قیمت به جیب کشورهای تولید کننده نمی رود، در نیویورک تایمز نوشته بود، بسیار خوب بود. خواندم. برای او وقت گرفتم فردا شرفیاب شود.

عصری سفیر انگلیس به دیدنم آمد. میخواست خودش و دولتش را تبرئه کند که تانکهای چیفتن اگر به جای ۷۵۰ اسب فعلاً ۶۸۰ اسب قوه دارند این عیب را رفع میکنیم و توپهای کشتیهای خریداری انگلیس اگر سیستم آخری نیست علت آن چیست و کارهای تجارتی. بعد هم جریان مسافرت هویدا نخست وزیر را به انگلیس که برحسب دعوت هیث، نخست وزیر انگلیس، صورت گرفته است تعریف می کرد که البته [اهمیت] significance کاری نداشته، ولی خوش و بش خوبی بوده است برای افکار عمومی ایران و انگلیس و تظاهر به نزدیکی دو ملت. در خصوص عراق به تفصیل صحبت کردیم. گفتم: افکار قدیمی ایران هنوز معتقد است که شما در عراق انگشت دارید و این حکومت بعثی هم در دست شماست. ولی من این عقیده را ندارم، چون شما دیگر قدرتی نیستید که بتوانید از این کارها بکنید و مسلماً قدرت روسها که به طرف خلیج فارس و کشورهای آفریقایی سرازیر شده اند از شما بیشتر است. چیزی که هست شما به هر حال سابقه در این مناطق دارید و منافع هم دارید که همان جریان نفت است. مطلب در این جاست که ببینیم اگر نفت به شما برسد، آیا فرقی میکند که یک رژیم کمونیست یا کمونیست مآب آن را به شما برساند یا یک کشور شاهنشاهی؟ در این امر من مشکوک هستم، به این جهت با آن که عقیده ندارم که حکومت عراق ممکن است در دست شما باشد، ولی معتقدم که از ته مانده نفوذ خودتان هم نمیخواهید برای خلاصی مردم عراق از دست این حکومت اقدامی بکنید. ناراحتی یا عدم ناراحتی ما هم برای شما فرقی ندارد. اگر هم باز مثل مردم بدبین ایران این عقیده را بگیریم که شما بین ما اختلاف میاندازید که بتوانید اسلحه به ما بفروشید که وای به حال ما و وای به حال شما. وای به حال ما از این وضعیت و از این مخارج و وای به حال شما که به دست خود گور خودتان را میکنید. تعجب دارم که در تمام مدت سکوت داشت و فقط حرفهای مرا… یادداشت میکرد. 

مدتی هم راجع به هند و پاکستان صحبت کردیم، که به هر حال وضعیت سرحدات شرقی ما هم مایه نگرانی ماست، با این تحریکاتی که از طرف هند و شوروی به عمل می آید. گفت: حالا که مجیب الرحمن در بنگلادش انتخاب شد و بوتو قانون اساسی را از مجلس گذراند و ایندیرا گاندی هم از مخارج نگهداری ۹۰ هزار اسیر پاکستانی عاجز شده است، ممکن است راه حلهایی پیدا شود. درمورد عراق هم آخر یک حرف گفت که چه خوب است بیشتر در این زمینه مطالعه و مبادله اطلاعات بکنیم!

سر شام رفتم. مطرب مهمی مذاکره نشد. علی دشتی را من استدعا کرده بودم سر شام بیاید. مدتی از مناقب اعلیحضرت عقید حکایت کرد و سر شاهنشاه و علیاحضرت را گرم کرد. من هم یک شعر خنده‌دار از مرحوم بهروز خواندم.