روش‌های پیشگیری از سرطان روده

با انتخاب سبک زندگی سالم، غربالگری منظم و مراقبت از سلامت دستگاه گوارش، می‌توان احتمال ابتلا به این بیماری را تا بیش از ۶۰ درصد کاهش داد.

در ادامه، مهم‌ترین روش‌های علمی و عملی پیشگیری از سرطان روده را مرور می‌کنیم 

 ۱. تغذیه سالم و متعادل

رژیم غذایی نقش اساسی در سلامت روده دارد. برای کاهش خطر سرطان روده:

• مصرف فیبر زیاد (میوه، سبزی، حبوبات و غلات سبوس‌دار) را در برنامه غذایی روزانه قرار دهید.
• از مصرف زیاد گوشت قرمز و فرآوری‌شده مثل سوسیس و کالباس خودداری کنید.
• غذاهای سرخ‌شده، چرب و فست‌فودها را به حداقل برسانید.
• از روغن‌های سالم مانند روغن زیتون و کنجد استفاده کنید.
• نوشیدن آب کافی (۸ لیوان در روز) به حرکت طبیعی روده‌ها کمک می‌کند.

۲. انجام منظم غربالگری

غربالگری سرطان روده از سن ۴۵ سالگی به بعد توصیه می‌شود. روش‌های رایج شامل:

• کولونوسکوپی: تشخیص و برداشتن پولیپ‌های پیش‌سرطانی پیش از تبدیل شدن به سرطان.
• تست خون مخفی در مدفوع (FOBT): تشخیص خونریزی‌های پنهان در مراحل اولیه.
• افرادی که سابقه خانوادگی سرطان روده دارند، باید غربالگری را زودتر (از سن ۴۰ سالگی یا حتی پایین‌تر) آغاز کنند.

۳. ترک سیگار و الکل

مصرف دخانیات و نوشیدنی‌های الکلی یکی از عوامل اصلی افزایش خطر سرطان‌های گوارشی، به‌ویژه روده، است. ترک این عادات نه‌تنها خطر سرطان را کاهش می‌دهد، بلکه سلامت عمومی بدن و عملکرد روده را نیز بهبود می‌بخشد.

۴. فعالیت بدنی منظم

بی‌تحرکی باعث کند شدن عملکرد دستگاه گوارش و افزایش التهاب مزمن در بدن می‌شود. پیاده روی روزانه، شنا یا دوچرخه‌سواری حداقل ۳۰ دقیقه در روز باعث تنظیم حرکات روده و تقویت سیستم ایمنی می‌شود.

۵. کنترل وزن و پیشگیری از چاقی

چاقی یکی از مهم‌ترین عوامل خطر سرطان روده است. تجمع چربی در ناحیه شکم باعث افزایش سطح انسولین و التهاب در بدن می‌شود که در درازمدت می‌تواند زمینه‌ساز تغییرات سلولی خطرناک باشد.

۶. مصرف ویتامین‌ها و مواد معدنی مفید

برخی تحقیقات نشان داده‌اند که ویتامین D، کلسیم و آنتی‌اکسیدان‌ها می‌توانند در پیشگیری از سرطان روده نقش داشته باشند. اما مصرف آن‌ها باید تحت نظر پزشک انجام شود تا از تداخل دارویی یا مصرف بیش از حد جلوگیری شود.

۷. درمان به‌موقع بیماری‌های روده‌ای

برخی بیماری‌ها مانند پولیپ روده، کولیت زخمی یا بیماری کرون در صورت درمان‌نشدن، می‌توانند خطر سرطان روده را افزایش دهند. تشخیص زودهنگام و درمان این بیماری‌ها نقش مهمی در جلوگیری از تغییرات سرطانی دارد.

چه کسانی در معرض خطر بیشتر ابتلا به سرطان روده هستند؟

به گفته دکتر سعید نجاری فلوشیپ فوق تخصصی جراحی کولورکتال و روده بزرگ، سرطان روده می‌تواند هر فردی را در هر سنی درگیر کند، اما برخی افراد به دلایل ژنتیکی، سبک زندگی یا شرایط پزشکی، در معرض خطر بالاتری قرار دارند.

شناسایی این عوامل، مهم‌ترین گام در پیشگیری و تشخیص زودهنگام بیماری است.

۱. افراد بالای ۴۵ سال

با افزایش سن، احتمال بروز تغییرات سلولی در دیواره روده بیشتر می‌شود، به همین دلیل، پزشکان توصیه می‌کنند که از سن ۴۵ سالگی به بعد، غربالگری منظم (به‌ویژه کولونوسکوپی) انجام شود، حتی در افرادی که هیچ علامتی ندارند.

۲. افرادی با سابقه خانوادگی سرطان روده یا پولیپ

اگر یکی از بستگان درجه‌یک (مثل پدر، مادر، خواهر یا برادر) به سرطان روده مبتلا بوده است، خطر برای سایر اعضای خانواده ۲ تا ۳ برابر افزایش پیدا می‌کند. این افراد باید غربالگری را زودتر (از سن ۴۰ سالگی یا ۱۰ سال قبل از سن ابتلای فرد خانواده) آغاز کنند.

۳. مبتلایان به بیماری‌های التهابی روده

افرادی که دچار بیماری‌هایی مانند کولیت زخمییا بیماری کرون هستند، به دلیل التهاب مزمن دیواره روده، در معرض خطر بیشتری قرار دارند و باید هر سال معاینه شوند.

۴. افراد دارای پولیپ روده

پولیپ‌ها زائده‌های کوچکی هستند که ممکن است در دیواره روده رشد کنند.ف بیشتر آن‌ها خوش‌خیم‌اند، اما برخی از آن‌ها در طول زمان می‌توانند سرطانی شوند.

برداشتن پولیپ‌ها در مراحل اولیه، یکی از مهم‌ترین راه‌های پیشگیری از سرطان روده است.

5. افرادی با سبک زندگی ناسالم

چاقی، مصرف زیاد گوشت قرمز، کمبود فیبر در رژیم غذایی، سیگار، مصرف الکل و بی‌تحرکی از مهم‌ترین عوامل خطر قابل پیشگیری هستند، این عوامل باعث التهاب مزمن، تجمع مواد سرطان‌زا در روده و اختلال در عملکرد سلولی می‌شوند.

۶. مبتلایان به دیابت نوع دو

بر اساس تحقیقات، افراد مبتلا به دیابت نوع دو، به دلیل مقاومت به انسولین و افزایش التهاب در بدن، تا ۳۰ درصد بیشتر از سایرین در معرض خطر ابتلا به سرطان روده قرار دارند.

۷. افرادی با سابقه قبلی سرطان

کسانی که قبلاً به سرطان‌های دیگر دستگاه گوارش، رحم یا تخمدان مبتلا بوده‌اند، به دلیل زمینه ژنتیکی یا درمان‌های گذشته (مثل شیمی‌درمانی یا رادیوتراپی)، احتمال بیشتری برای بروز سرطان روده دارند.

علائم اولیه سرطان روده که نباید نادیده گرفته شوند!

سرطان روده معمولاً آهسته و خاموش شروع می‌شود. در مراحل ابتدایی ممکن است هیچ علامت خاصی نداشته باشد، اما بدن معمولاً نشانه‌هایی هرچند ظریف می‌فرستد که اگر به آن‌ها توجه شود، می‌توان بیماری را در مرحله قابل درمان شناسایی کرد.

شناخت این علائم و مراجعه زودهنگام به پزشک، می‌تواند جان فرد را نجات دهد.

۱. تغییر در عادات روده‌ای: اگر به‌طور ناگهانی دچار یبوست، اسهال یا تغییر در شکل مدفوع شده‌اید و این وضعیت بیش از دو هفته ادامه دارد، باید بررسی شود، به‌ویژه اگر حس می‌کنید روده‌ها بعد از دفع، به‌طور کامل تخلیه نمی‌شوند.

۲. وجود خون در مدفوع: یکی از مهم‌ترین علائم هشداردهنده است. ممکن است خون قرمز روشن (از قسمت انتهایی روده) یا تیره‌رنگ (از بخش‌های بالاتر) باشد.

در هر دو حالت، لازم است بررسی تخصصی انجام شود تا منبع خون‌ریزی مشخص گردد.

۳. درد یا گرفتگی مکرر در ناحیه شکم: احساس درد، نفخ، فشار یا کرامپ‌های شکمی مداوم، به‌ویژه در یک نقطه خاص، می‌تواند نشانه التهاب یا انسداد در روده باشد.

۴. کاهش وزن بی‌دلیل: اگر بدون تغییر در رژیم غذایی یا فعالیت بدنی، در چند ماه اخیر چند کیلو وزن از دست داده‌اید، ممکن است یکی از علائم متابولیکی سرطان روده باشد.

۵. ضعف، بی‌حالی یا کم‌خونی مزمن: سرطان روده گاهی باعث خونریزی آهسته و نامرئی می‌شود که بدن متوجه آن نمی‌شود، اما به مرور موجب کم‌خونی (کاهش گلبول‌های قرمز) و خستگی مداوم خواهد شد.

۶. نفخ و احساس پری مداوم: بسیاری از بیماران در مراحل اولیه احساس می‌کنند شکمشان همیشه ورم دارد یا حتی بعد از غذاهای سبک، دچار پری می‌شوند.

۷. تهوع و استفراغ بدون علت مشخص: در موارد پیشرفته‌تر، انسداد نسبی روده می‌تواند باعث تهوع‌های مکرر و بی‌دلیل شود. وجود یکی از این علائم به‌تنهایی به معنی سرطان روده نیست، اما اگر دو یا چند علامت هم‌زمان و به‌صورت طولانی‌مدت وجود داشته باشند، باید حتماً به پزشک مراجعه کرد.

تشخیص زودهنگام با آزمایش‌هایی مانند کولونوسکوپی یا تست خون مخفی در مدفوع، می‌تواند بیماری را در مراحل اولیه شناسایی کرده و درمان کامل را ممکن سازد.

کلام پایانی

سرطان روده از جمله بیماری‌هایی است که ترسناک به نظر می‌رسد، اما حقیقت این است که در بیشتر موارد قابل پیشگیری و درمان پذیر است. این سرطان معمولاً به‌آرامی شکل می‌گیرد و در صورت تشخیص زودهنگام، می‌توان آن را به‌طور کامل درمان کرد.

پیشگیری از سرطان روده در گروی انتخاب‌های روزمره ما است: تغذیه سالم، فعالیت بدنی منظم، ترک دخانیات و انجام غربالگری‌های منظم. هر یک از این اقدامات، گامی بزرگ برای حفظ سلامت روده و جلوگیری از ابتلا به این بیماری است.

یادتان باشد، آگاهی بهترین سلاح در برابر سرطان است. گوش دادن به بدن، بی‌توجه نبودن به علائم و مراجعه به پزشک در زمان مناسب، می‌تواند جان انسان را نجات دهد.

در دنیای امروز، با پیشرفت علم پزشکی و افزایش دسترسی به آزمایش‌های تشخیصی، سرطان روده دیگر حکم پایان را ندارد؛ بلکه می‌توان با آگاهی و اقدام به‌موقع، گفت: سرطان روده قابل پیشگیری است، اگر امروز مراقب خود باشیم.