غنی‌سازی صفر؟ غیرت ایرانی اجازه نمی‌دهد!

شایانیوز– سید عباس عراقچی در تازه‌ترین پیام تلگرامی خود تأکید کرده است که «به هیچ ‌وجه غنی‌سازی صفر را نمی‌پذیریم».

از ظاهر کلام او مشخص است که او این موضع را صرفاً یک بحث فنی نمی‌ایاداند، بلکه آن را «افتخار ملی» و نماد تلاش‌های مادی و معنوی ایران می‌خواند؛ دستاوردهایی که طی دهه‌ها برای توسعه دانش هسته‌ای، تاسیسات و حتی به بهای شهادت برخی چهره‌های هسته‌ای حاصل شده‌اند. از دیدگاه عراقچی، هر توافقی که غنی‌سازی را به صفر برساند، خیانت به این سرمایه تاریخی محسوب می‌شود.

این موضع سیاسی نمادین، پس از حملات هوایی تابستان ۲۰۲۵ امریکا و اسرائیل به برخی تاسیسات هسته‌ای تهران از جمله سایت‌های غنی‌سازی نطنز و فوردو وارد فازی پیچیده‌تر شد. این حملات باعث آسیب دیدگی تعدادی از تأسیسات و توقف غنی‌سازی در برخی سایت‌های هسته‌ای گردید. در چنین شرایطی، پرسش اصلی این است که با وجود تمام ایستادگی‌ها که به بهای تحریم‌ها و رنج و فلاکت ملت رنج دیده ایران تمام شده است، ابن روزها برنامه هسته‌ای ایران در چه فازی قرار دارد؟

احوالات کنونی یک برنامه قدیمی

حجم ذخیره اورانیوم غنی ‌شده

طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) تا اردیبهشت 1404، ایران حدود ۴۰۸.۶ کیلوگرم اورانیوم غنی ‌شده تا سطح ۶۰٪ در اختیار دارشت. کل ذخیره اورانیوم غنی ‌شده در تمام سطوح تقریباً ۹٬۲۴۷ کیلوگرم است. تحلیل انستیتو علم و امنیت بین المللی ( Institute for Science and International Security (ISIS) نشان می‌دهد که ایران در این دوره، غنی‌سازی سطح بالا را تشدید کرده و به‌ ویژه در فوردو از خوراک غنی ‌شده برای تولید اورانیوم ۶۰٪ استفاده کرده است. بر اساس این تحلیل، ایران توانایی تبدیل سریع این اورانیوم به سطح بسیار بالا و «سلاح هسته‌ای ‌پتانسیلی» را در تأسیسات فوردو دارد.

تأثیر حملات خردادماه بر غنی‌سازی

عراقچی و مقامات ایرانی اذعان کرده‌اند که پس از حمله به تأسیسات هسته‌ای، عملیات غنی‌سازی در آنها موقتاً متوقف شده است. با این حال، گزارش آژانس و تحلیلگران مستقل نشان می‌دهد آسیب‌ها «شدید بوده‌اند اما نه کامل»؛ و برخی سایت‌ها همچنان زیرساخت سانتریفیوژ و ذخایر اورانیوم را حفظ کرده‌اند. همچنین، توافق کامل میان ایران و آژانس برای بازدید از تمامی سایت‌های آسیب دیده هنوز حاصل نشده است که مانع راستی‌آزمایی کامل ذخایر شده است. بر اساس برخی ارزیابی‌ها، تا خرداد 1404، ذخیره اورانیوم ۶۰٪ ایران به ۴۴۰.۹ کیلوگرم رسیده بود، یعنی افزایش نسبت به ماه قبل.

سابقه ظرفیت فنی و سانتریفیوژها

طبق گزارش ISIS، ایران در این دوره تعداد سانتریفیوژهای فعال خود را افزایش داده و حدود ۱۸٬۰۰۰ دستگاه در حال کار بوده‌اند. ظرفیت غنی‌سازی ایران حدود ۵۰٬۰۰۰ سو بهره (SWU) در سال برآورد می‌شود و بخشی از سانتریفیوژها، به ویژه در فوردو و نطنز، از نوع پیشرفته IR‑6 هستند که می‌توانند سرعت غنی‌سازی را بالا ببرند.

تحلیل گفته عراقچی در بستر فنی موجود

از منظر بازی‌های سیاسی،  آنچه که عراقچی بدان تصریح کرده، چند محور  مفهومی دارد:

1. پیام سیاسی قاطع

موضع عراقچی مبنی بر رد کامل «صفر غنی‌سازی» بیش از آنکه یک درخواست فنی باشد، سیگنالی سیاسی است؛ نشان دادن اینکه ایران حاضر نیست دانش و ظرفیت هسته‌ای خود را به‌ طور کامل کنار بگذارد، حتی با وجود آسیب برخی تأسیسات. این پیام اهداف دوگانه دارد:

الف- تقویت موضع چانه‌زنی ایران در مذاکرات

ب- بسیج افکار عمومی داخلی با استناد به دستاوردهای ملی و هزینه‌های گذشته.

2. ادعای ملی‌گرایانه و زیرساختی

عراقچی از «افتخار ملی» و «شهدا» در مسیر هسته‌ای سخن می‌گوید، واضح است به جنبه نمادین و استراتژیک برنامه غنی‌سازی اشاره دارد: این برنامه نه تنها یک پروژه فنی، بلکه نمادی از استقلال و خوداتکایی ملی است. پذیرش «صفر» می‌تواند هزینه سیاسی سنگینی برای دولت داشته باشد.

3. استراتژی فشار و مذاکره

اعلام قاطعیت بر خط قرمز «صفر» بخشی از یک استراتژی فشار بر طرف مقابل است: تهران با این اقدام ابزار چانه‌زنی قوی‌تری ایجاد می‌کند، به ویژه در شرایطی که آژانس و جامعه بین‌المللی نگران ذخایر اورانیوم ۶۰٪ و توان فنی ایران هستند.

گزینه‌ها و چشم‌انداز دیپلماسی هسته‌ای

توافق با نظارت و تضمین: ایران می‌تواند بخشی از غنی‌سازی را تحت نظارت کامل آژانس ادامه دهد و در ازای آن امتیازات اقتصادی یا حقوقی دریافت کند؛ شرط اصلی برای این اتفاق، تضمین واقعی و بلندمدت است تا تهران احساس کند ظرفیت ملی‌اش محفوظ مانده است.

بازگشت نظارت آژانس: بازدید منظم از تأسیسات، به ‌ویژه سایت‌های آسیب ‌دیده، و شفافیت کامل می‌تواند نگرانی‌های بین‌المللی درباره ذخایر اورانیوم ۶۰٪ را کاهش دهد و فشارهای بین المللی را کم کند.

راه‌حل حقوقی-نظامی: اگر مذاکرات شکست بخورد، امریکا و اسرائیل ممکن است گزینه تحریم یا فشار امنیتی-نظامی را دنبال کنند؛ این مسیر، قطعی و بسیار پرخطر است و می‌تواند علاوه بر موج معضلات در داخل ایران، تنش و بی‌ثباتی منطقه‌ای را نیز تشدید کند.

موضع اخیر عراقچی نشان می‌دهد که «غنی‌سازی صفر» برای ایران نه فقط یک موضوع فنی، بلکه خط قرمز سیاسی و نمادین و یک بحران حیثیتی است. وضعیت کنونی برنامه هسته‌ای حاکی از آن است که ذخایر اورانیوم با درصد غنی‌شدگی بالا و بخشی از تأسیسات آسیب دیده‌اند، گرچه که ظرفیت فنی و دانش فنی همچنان محفوظ است. گزینه واقعی برای کاهش تنش‌های داخلی، منطقه‌ای و بین المللی، توافقی تلفیقی شامل نظارت، تضمین حقوقی و حفاظت فنی است؛ تفاهمی که هم موضع نمادین و فنی ایران را حفظ کند و هم برای جامعه بین‌المللی اعتمادسازی کند.