فقدان بهره‌برداری متناسب از ظرفیت‌ معادن/دخالت برخی دستگاه‌ها در پهنه‌های معدنی

ذبیح‌الله خداییان در نشست هم‌اندیشی با رئیس هیأت عامل ایمیدرو و مدیران صنایع معدنی، با اشاره به اینکه ایران یکی از کشور‌های معدنی برجسته در جهان است، اظهار کرد: طبق ارزیابی کارشناسان، کشور دارای ۶۸ نوع ماده معدنی و ۷ درصد ذخایر معدنی جهان است؛ اما سهم این بخش از تولید ناخالص داخلی تنها یک درصد است که به هیچ‌وجه با ظرفیت‌های موجود تناسب ندارد.

وی، وضعیت نامطلوب ماشین‌آلات معدنی را از موانع اساسی توسعه دانست و تصریح کرد: در حالی که بسیاری از کشور‌ها با بهره‌گیری از تجهیزات هوشمند و کم‌مصرف به استخراج می‌پردازند، ما همچنان از ماشین‌آلات مستعمل استفاده می‌کنیم.

رئیس سازمان بازرسی با اشاره به حذف محدودیت واردات تجهیزات نو در برنامه هفتم پیشرفت، خواستار مدیریت جدی و تحول در این حوزه شد.

خداییان بهره‌مندی برخی معادن از یارانه‌های سنگین انرژی را از عوامل سودآوری غیرواقعی این واحد‌ها دانست و تأکید کرد که این وضعیت باید به‌صورت اصولی ساماندهی شود.

خام‌فروشی منابع معدنی کشور؛ چالش جدی

رئیس سازمان بازرسی کل کشور، خام‌فروشی منابع معدنی کشور را چالش جدی دانست و گفت: در برخی سنگ‌های معدنی کشور، عناصر نادر و ارزشمند نهفته است، اما امکان تفکیک و فرآوری آنها وجود ندارد؛ در حالی که کشور‌هایی مانند چین همین مواد را از ایران وارد کرده و با فناوری‌های پیشرفته، همه عناصر آن را استخراج می‌کنند.

خداییان با نقد سلطه نگاه دولتی بر اقتصاد تصریح کرد: باوجود واگذاری‌های گسترده طی دهه‌های اخیر، همچنان بیش از ۸۰ درصد اقتصاد در اختیار دولت یا بخش‌های شبه‌دولتی است.

وی با اشاره به احکام برنامه هفتم پیشرفت، تأکید کرد که صندوق‌های بازنشستگی و مؤسسات عمومی غیردولتی مکلف به واگذاری سهام مدیریتی و کنترلی همچنین سهام شرکت‌های وابسته به خود هستند.

رئیس سازمان بازرسی اظهار کرد: اگر معدن بناست جایگزین نفت شود، باید میدان را برای بخش خصوصی واقعی و سرمایه‌گذاران توانمند باز کرد.

خداییان با تأکید بر جلوگیری از ایجاد انحصار در پهنه‌های معدنی گفت: افرادی که توان مالی و فنی ندارند، نباید با اتکای به رانت، محدوده‌های اکتشافی را تصاحب کرده و آن را حبس کنند.

ضرورت توسعه زیرساخت ریلی در حوزه معادن

وی بر توسعه زیرساخت ریلی در حوزه معدن تأکید کرد و آن را ضرورتی اجتناب‌ناپذیر دانست.

نبود شایسته‌سالاری در انتصابات معدنی؛ معضل جدی

رئیس سازمان بازرسی، نبود شایسته‌سالاری در انتصابات معدنی را معضل جدی برشمرد و افزود: مدیریت در حوزه معدن نیازمند دانش و تجربه عمیق است و بدون توجه به شایسته‌سالاری، ارتقای این بخش ممکن نیست.

وی، اجرای جدی ماده ۲۴۱ قانون تجارت – ممنوعیت عضویت هم‌زمان افراد در چندین هیأت‌مدیره – را ضروری دانست و اعلام کرد سازمان بازرسی با بخشنامه‌ای موضوع را به‌صورت دقیق در دست بررسی دارد.

خداییان با تأکید بر ضرورت ایجاد پنجره واحد الکترونیکی، اظهار کرد: سرمایه‌گذار نباید میان ده‌ها دستگاه سرگردان باشد، همه دستگاه‌ها موظف‌اند از طریق سامانه ملی صدور مجوز‌ها پاسخگو باشند.

وی، سازمان زمین‌شناسی را یکی از بخش‌های زیربنایی صنعت معدن دانست و تأکید کرد: این سازمان به دلیل محدودیت‌های بودجه‌ای مورد بی‌توجهی قرار گرفته است. حال آن‌که طبق برنامه هفتم، تمام داده‌های پایه معادن باید در اختیار عموم قرار گیرد.

صادرکنندگان به انحاء مختلف از رفع تعهدات ارزی خودداری می‌کنند

رئیس سازمان بازرسی، وضع عوارض صادرات مواد معدنی را عاملی برای کاهش رقابت‌پذیری شرکت‌های ایرانی دانست و افزود: در شرایطی که صادرکنندگان باید ارز حاصل از صادرات را با نرخ ۷۰ هزار تومان عرضه کنند، شاهد آن هستیم که صادرکنندگان به انحاء مختلف از رفع تعهدات ارزی خودداری می‌کنند.

وی با انتقاد از رهاسازی پهنه‌های معدنی پس از پایان کار ادامه داد: تخریب راه‌های روستایی و بی‌توجهی به زیرساخت‌های منطقه موجب تبدیل مردم بومی به معارضان محلی می‌شود.

خداییان تأکید کرد: اعتبارات مسئولیت اجتماعی ملک طلق مدیرعامل نیست و هزینه‌کرد نادرست آن، مسئولیت شرعی و قانونی دارد.

وی هشدار داد که مصرف این منابع برای تجهیز دفاتر یا تخصیص خودرو به دستگاه‌ها از مصادیق انحراف و قابل برخورد است.

رئیس سازمان بازرسی با اشاره به بی‌توجهی به معادن زغال‌سنگ گفت: در حالی که کشور واردات زغال‌سنگ دارد، برخی معادن غنی کشور رها شده‌اند.

خداییان نبود ایمنی در معادن فعال را تهدیدی جدی برای جان معدنکاران دانست.

وی همچنین از دخالت برخی دستگاه‌ها در پهنه‌های معدنی بدون اکتشاف یا نظارت لازم انتقاد کرد و گفت وزارت صمت در این زمینه مسئولیت نظارتی تام دارد.

دخالت غیرقانونی برخی مقامات محلی در روند‌های معدنی

خداییان، دخالت غیرقانونی برخی مقامات محلی در روند‌های معدنی را غیرقانونی خواند و افزود: واحد‌های صنعتی، سرمایه ملی هستند و ملک آن استان محسوب نمی‌شوند.

وی تأکید کرد: اولویت با نیروی بومی توانمند است، اما استفاده از نیروی کم‌کیفیت به‌واسطه بومی‌بودن، تضییع بیت‌المال است. قانون نیز در شرایط برابر اولویت را به نیروی بومی داده است.

خداییان با انتقاد از اصرار برخی افراد برای عقد قرارداد با یک شرکت خاص اظهار کرد: اگر هدف صیانت از بیت‌المال است، باید مزایده شفاف برگزار شود تا توانمندترین شرکت انتخاب شود.

رئیس سازمان بازرسی با تأکید بر رویکرد حمایتی این سازمان گفت: هشدار‌های سازمان بازرسی جنبه پیشگیرانه دارد و حمایت از مدیران شجاع و سختکوش از راهبرد‌های دوره تحول و تعالی است.

براساس این گزارش، خداییان ضمن اعلام آمادگی برای همکاری گسترده با ایمیدرو، به معاون امور تولیدی سازمان بازرسی کل کشور مأموریت داد کارگروه مشترک با ایمیدرو را تشکیل دهد.

در این نشست، مسعود سمیعی‌نژاد رئیس ایمیدرو، حضور رئیس سازمان بازرسی کل کشور را «فرصتی ارزشمند برای بخش معدن» دانست و بر لزوم همکاری‌های ساختاری در مسیر توسعه این صنعت تأکید کرد.

سمیعی‌نژاد با بیان اینکه همکاری نزدیک سازمان بازرسی با بخش معدن می‌تواند به نتایج درخشان در اجرای سیاست‌های توسعه‌ای منجر شود، درخواست تشکیل کارگروهی مشترک با حضور مدیران مرتبط در سازمان بازرسی، ایمیدرو و در صورت لزوم شرکت‌های تابعه را مطرح کرد.

به گفته وی، مأموریت این کارگروه بررسی روند‌ها و فرایند‌های مرتبط با حمایت از سرمایه‌گذاری، اجرای سیاست‌های برنامه هفتم، رعایت مقررات و پشتیبانی از مدیران در تصمیم‌گیری‌های شجاعانه خواهد بود.

وی افزود: این کارگروه می‌تواند پیش از بروز مشکلات، تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری دقیق انجام دهد تا در آینده با حجم بالای پرونده‌های احتمالی مواجه نشویم.

رئیس ایمیدرو با اشاره به تأکید رهبر معظم انقلاب مبنی بر اینکه معدن باید جایگزین نفت شود، گفت: تحقق این راهبرد مستلزم توجه جدی به توسعه، سرمایه‌گذاری و ایجاد فضای امن برای صاحبان سرمایه است.

سمیعی‌نژاد با قدردانی از حمایت‌ها، راهنمایی‌ها و رویکرد حل‌مسئله سازمان بازرسی کل کشور، ابراز امیدواری کرد که در دوره اخیر، شاهد جهش در سرمایه‌گذاری معدنی و صنایع معدنی باشیم.