کشف غیرمنتظرۀ گنجینۀ سکه‌های دوران جنگ صلیبی

فرادید| در جریان تحقیقات جاری در باتینا در منطقه بارانیا، مکانی که بیشتر با سکونت‌های عصر آهن و سیستم مرزی روم مرتبط است، باستان‌شناسان به شکلی غیرمنتظره، انبوهی از سکه‌های نقره‌ای قرون وسطایی اولیه مربوط به دوران نخستین جنگ صلیبی را کشف کردند. 

به گزارش فرادید، کارشناسان معتقدند این کشف می‌تواند درک فعلی از مسیرهای گردش سکه در قرون وسطی، تاریخ اقتصادی و حرکت صلیبیون در اروپای مرکزی و جنوب‌شرقی را بازتعریف کند. 

کشفی که نباید در این مکان رخ می‌داد

باتینا به دلیل لایه‌های غنی از عصر آهن و سیستم مرزی روم شناخته‌شده است. کارهای باستان‌شناسی از سال ۲۰۰۸ بیشتر روی دژها و سازه‌های نظامی روم و افق‌های فرهنگی ماقبل‌تاریخی متمرکز بوده است. به همین دلیل، باستان‌شناسان انتظار یافتن هیچ اثر مهم قرون وسطایی را نداشتند، چه برسد به یک دستاورد بزرگ سکه‌شناسی! 

داماگوج دوجمیچ، باستان‌شناس و متصدی موزه، تأکید کرده که این کشف بسیار غیرمنتظره رخ داده است. تیم تحقیق در حال بررسی رسوبات دوران روم بود که با اشیائی مواجه شد که به روشنی متعلق به لایه‌های باستانی نبودند. او توضیح داد: «ما انتظار نداشتیم اینجا چیزی از دوران قرون وسطی پیدا کنیم، به‌ویژه این سکه‌های نقره‌ای نادر. حتی در فرانسه، جایی که این سکه‌ها ضرب می‌شدند، نمونه‌های این نوع بسیار کمیاب است و این به دلیل کمبود نقره در سراسر قاره در این دوران بوده است.» 

این گنجینه شامل ۵۶ سکه نقره‌ای فرانسوی از شهرهای لیماژ، تولوز، آلبی و حوزه اسقفی لو پی می‌شود. این سکه‌ها بین اواخر قرن نهم تا اواسط قرن سیزدهم تولید شده‌اند، دوره‌ای که با دوران نخستین جنگ صلیبی (۱۰۹۶–۱۰۹۹) هم‌پوشانی قابل‌توجهی دارد. حضور آن‌ها در کرواسی که فاصله زیادی با مراکز ضرب سکه دارد، ارتباطات غیرمنتظره‌ای بین مناطق غرب اروپا و حوضه دانوب را نشان می‌دهد. 

دلیل نادر بودن این سکه‌ها

دوران قرون وسطی که این سکه‌ها نماینده آن هستند، با بحران شدید نقره در سراسر اروپا مشخص می‌شود. کاهش تولید معادن، بی‌ثباتی سیاسی و اختلال در مسیرهای تجاری سبب کمبود گسترده نقره شد. در نتیجه، عملیات ضرب سکه در قلمروهای فرانسوی بسیار کمتر از قرون قبل یا بعد بود. بسیاری از انواع این سکه‌ها امروز تنها در نمونه‌های محدود یا منفرد باقی مانده‌اند. 

این وضعیت سبب می‌شود برخی از سکه‌های کشف‌شده در باتینا بیش از ۱۰ درصد از کل نمونه‌های شناخته‌شده از نوع خود در جهان را تشکیل دهند. از دید سکه‌شناسی، چنین تمرکزی شگفت‌آور است و نه‌تنها کرواسی را در نقشه کشفیات مهم سکه‌های قرون وسطی قرار می‌دهد، بلکه این یافته را به یکی از مهم‌ترین کشفیات سکه‌شناسی قرون وسطی در اروپا تبدیل می‌کند. 

این گنجینه اکنون برای بازدید عموم در موزه باستان‌شناسی اوسییک در دسترس است

ازآنجاکه این سکه‌ها مربوط به دورانی هستند که نخستین جنگ صلیبی در آن جریان داشت و از مناطقی می‌آیند که به شدت در بسیج صلیبیون نقش داشتند، پژوهشگران معتقدند این گنجینه ممکن است با حرکت صلیبیون یا زائران به سوی سرزمین مقدس مرتبط باشد. 

موقعیت جغرافیایی کرواسی آن را به گذرگاهی برای گروه‌هایی تبدیل کرده بود که از راه بالکان به سمت قسطنطنیه و شام حرکت می‌کردند. اگرچه متون تاریخی ارتش‌های بزرگ صلیبی را در مسیرهای شناخته‌شده ذکر می‌کنند، گروه‌های کوچک‌تر، خانواده‌ها یا زائران مستقل احتمالاً از مسیرهای کمتر مستندشده عبور می‌کردند. 

افزون بر هیجان فوری ناشی از کشف، باستان‌شناسان معتقدند این یافته می‌تواند تفسیرهای تاریخی گسترده‌تری از تجارت، زیارت و تدارکات نظامی قرون وسطی ارائه دهد. سکه‌های نقره‌ای نادر از دوران نخستین جنگ صلیبی، سرنخ‌های ارزشمندی درباره شرایط اقتصادی، گردش پول در مسافت‌های طولانی و تعاملات فرهنگی ارائه می‌دهند. 

همچنین ازآنجاکه این سکه‌ها در مکانی کشف شده‌اند که پیش‌تر با سکونت یا فعالیت قرون وسطایی مرتبط نبود، پرسش‌های جدیدی درباره چگونگی و چرایی حضور چنین ارز باارزشی در این بخش از کرواسی مطرح می‌شود. آیا آن‌ها آگاهانه مخفی شده‌اند؟ در مسیر سفر گم شده‌اند؟ در دوران درگیری دفن شده‌اند؟ تحلیل‌های آینده ممکن است پاسخ این پرسش‌ها را روشن کند. 

مترجم: زهرا ذوالقدر