قسمت صد و پنجم خاطرات میلسپو: تخلیه قوای شوروی از ایران بدون قید و شرط نبوده، بلکه با مسئله آذربایجان و نفت مربوط بوده

سرویس تاریخ «انتخاب»: کتاب ماموریت آمریکایی‌ها در ایران اثر آرتور میلسپو ترجمۀ حسین ابوترابیان در سال ۱۳۵۶ است.

آرتور میلسپو متولد مارس ۱۸۸۳ در روستایی در میشیگان، حقوقدان و کارشناس مالی آمریکایی که در سالهای ۱۹۲۲-۱۹۲۷ و ۱۹۴۲-۱۹۴۵ برای اصلاح مالیه به استخدام دولت ایران درآمد. او دانش آموخته (دکترای) دانشگاه جانز هاپکینز و (کارشناسی ارشد) دانشگاه ایلینوی بود‌.

وقتی پاسخ دولتین در ۳ آوریل واصل شد، هنوز پاره‌ای اختلافات باقی بود و درباره «تفاهم» ادعائی نکات تاریک وجود داشت. با این همه شورا مصلحت دانست این نظر را اتخاذ کند که دولت شوروی وعده داده که نیروهایش را قبل از ۶ مه ١٩٤٦ بدون قید و شرط از ایران خارج سازد و مسئله تخلیه قوای بیگانه با سایر مسائل از قبیل خود مختاری آذربایجان و اعطای امتیاز نفت ارتباطی ندارد؛ بنابراین شورای امنیت در ۴ آوریل قطعنامه‌ای را که آقای برنز پیشنهاد کرده بود تصویب کرد که به موجب آن رسیدگی به قضیه را تا ٦ مه ١٩٤٦ به تعویق می‌افکند، ولی شکایت ایران را در دستور کارش باقی می‌گذاشت و از دو دولت ذینفع میخواست که گزارشی در ۶ مه به شورا تسلیم کنند. 

در ۵ آوریل یک روز پس از آنکه شورای امنیت قطعنامه مزبور را تصویب کرد، قوام نخست وزیر و سادچیکوف سفیر شوروی در تهران یک اعلامیه مشترک انتشار دادند و اعلام داشتند که در مسائل مورد اختلاف به توافق نایل شده‌اند. این اعلامیه نشان می‌داد، برخلاف آنچه در نیویورک تصور می‌شد تخلیه قوای شوروی بدون قید و شرط نبوده بلکه با مسئله آذربایجان و نفت مربوط بوده است. 

بدیهی است که دولت‌های ایران و شوروی بعضی از مواد موافقتنامه را پنهان کردند، ولی تا جایی که فاش شده است، این معامله ثمره سیاست خرابکاری و تهدید و ارعاب شوروی بوده است. از نقطه نظر داخلی این کار مترادف با خیانت و بازگشت به قهقرا و از نقطه نظر بین المللی زیر پا گذاشتن اصول روشن و آشکار و بازگشت به دکترین مناطق نفوذ و امپریالیسم جهان خوار گذشته است.