نزدیک شدن دنباله‌دار 3I/ATLAS به زمین یک هدیه استثنایی برای ستاره‌شناسان

باشگاه خبرنگاران جوان؛ جواد فراهانی – در یک رویداد نجومی نادر، دنباله‌دار 3I/ATLAS، که از یک منظومه شمسی دوردست آمده است، به سیاره ما نزدیک خواهد شد و در ۱۹ دسامبر، تنها چند روز قبل از کریسمس، به نزدیکترین نقطه خود به زمین خواهد رسید.

این دنباله‌دار بخشی از منظومه شمسی ما نیست؛ بلکه یک جرم میان‌ستاره‌ای است که میلیارد‌ها سال پیش در اطراف یک ستاره دیگر تشکیل شده است. سپس توسط گرانش یک سیاره غول‌پیکر در کهکشان ما به حرکت درآمده و در فضا سفر کرده تا به ما رسیده است.

این دنباله‌دار سومین جرم میان‌ستاره‌ای است که، پس از جرم مرموز «اوموآموا» (کشف شده در سال ۲۰۱۷) و دنباله‌دار بوریسوف (کشف شده در سال ۲۰۱۹) توسط انسان کشف شده است.

آنچه این اجرام را متمایز می‌کند این است که مدار‌های باز دارند و به آنها اجازه می‌دهد وارد منظومه شمسی ما شوند و سپس برای همیشه آن را ترک کنند، برخلاف اکثر دنباله‌دار‌ها و سیارک‌هایی که به دور خورشید ما می‌چرخند. بنابراین، آنها فرصتی بی‌نظیر برای مطالعه مواد تشکیل‌شده در سایر منظومه‌های شمسی هستند.

پس از کشف اولین شیء بین‌ستاره‌ای در سال ۲۰۱۷، متوجه شدیم که منظومه شمسی ما گهگاه میزبان بازدیدکنندگانی از منظومه‌های ستاره‌ای دیگر است. این اشیاء که “مهمانان بین‌ستاره‌ای” نامیده می‌شوند، اساساً با همه چیز در منظومه شمسی ما متفاوت هستند: آنها به دور خورشید ما نمی‌چرخند، بلکه از اعماق فضا می‌آیند، به سرعت از کنار ما عبور می‌کنند و سپس برای همیشه آنجا را ترک می‌کنند. مدار‌های بسیار دور آنها نشان دهنده منشأ بیگانه آنهاست.

آنچه مطالعه این بازدیدکنندگان را بسیار مهم می‌کند این است که آنها اسرار تشکیل سیارات در منظومه‌های ستاره‌ای دور را با خود حمل می‌کنند. هر دنباله‌دار یا سیارک مانند یک کپسول زمان است که مواد را از مراحل اولیه منظومه سیاره‌ای که از آن آمده‌اند، حفظ می‌کند. با تجزیه و تحلیل ترکیب شیمیایی آنها، می‌توانیم اطلاعات زیادی در مورد شرایطی که تحت آن شکل گرفته‌اند، کسب کنیم.

شواهد علمی نشان می‌دهد که منظومه شمسی ما خود منبع چنین اشیاء بین‌ستاره‌ای بوده است. در مراحل اولیه، با مهاجرت و تغییر مدار‌های سیارات غول‌پیکر، مقادیر عظیمی از مواد را به فضای بین‌ستاره‌ای پرتاب کردند. تخمین زده می‌شود که معادل ۳۰ برابر جرم زمین، اجرامی به اندازه این دنباله‌دار از منظومه شمسی ما به کهکشان راه شیری پرتاب شده‌اند.

از آنجایی که اکنون می‌دانیم اکثر ستارگان دارای سیاراتی هستند که به دور آنها می‌چرخند، منطقی است که سایر منظومه‌های سیاره‌ای نیز دنباله‌دار‌های خود را به فضا پرتاب کرده‌اند. بنابراین، مطالعه‌ی بازدیدکنندگان ستاره‌ای مانند ۳I/ATLAS نگاهی اجمالی به فرآیند‌های رخ داده در سایر منظومه‌های شمسی به ما می‌دهد.

از این بازدیدکننده چه می‌توانیم بیاموزیم؟

مطالعات قبلی نشان داد که دنباله‌دار بوریسوف غنی از مونوکسید کربن بوده است، که نشان می‌دهد در مناطق بسیار سرد و دور از ستاره‌ی مادر خود تشکیل شده است. مشاهدات تلسکوپ فضایی جیمز وب نشان داده است که دنباله‌دار فعلی، 3I/ATLAS، غنی از دی‌اکسید کربن است، ماده‌ی دیگری که برای یخ زدن به سرمای شدید نیاز دارد. این امر دانشمندان را به این نتیجه می‌رساند که این دنباله‌دار در مناطق سرد و دور از منظومه شمسی اولیه خود تشکیل شده است.

این یافته‌ها سوالات عمیقی را مطرح می‌کنند: آیا دنباله‌دار‌های خورشیدی ما در مناطقی نزدیک‌تر به خورشید تشکیل شده‌اند؟ یا اینکه آیا منظومه شمسی ما دنباله‌دار‌های دوردست خود را به فضای بین ستاره‌ای پرتاب کرده است؟ پاسخ می‌تواند به ما بگوید که منظومه شمسی ما در مقایسه با سایر منظومه‌های کهکشان ما چقدر منحصر‌به‌فرد است.

چگونه می‌توانید آن را ببینید؟

با نزدیک شدن 3I/ATLAS به زمین در ۱۹ دسامبر، این دنباله‌دار با تلسکوپ‌های آماتور قدرتمند یا دوربین‌های دوچشمی با کیفیت بالا قابل مشاهده خواهد بود. برای ستاره‌شناسان، این نزدیکی فرصتی طلایی برای تجزیه و تحلیل دقیق‌تر ترکیب آن با استفاده از تلسکوپ‌های غول‌پیکر است، جایی که سیگنال‌های دریافتی آن قوی‌تر و واضح‌تر خواهد بود.

در نهایت، این بازدیدکننده ستاره‌ای به ما یادآوری می‌کند که منظومه شمسی ما در جهان منزوی نیست، بلکه بخشی از یک سیستم تبادل کیهانی بزرگتر است. همانطور که ما مواد را به فضای بین ستاره‌ای پرتاب کرده‌ایم، به نوبه خود موادی را از سایر منظومه‌های ستاره‌ای دریافت می‌کنیم. هر بازدیدکننده‌ای از این نوع، درک عمیق‌تری از نحوه شکل‌گیری منظومه‌های سیاره‌ای در سراسر کهکشان ما ارائه می‌دهد و به ما کمک می‌کند تا تعیین کنیم که آیا منظومه شمسی ما در این جهان پهناور نمونه است یا منحصر‌به‌فرد.

منبع: Space.com