قطب شمال داغ‌ترین سال ثبت‌شده‌ی تاریخ خود را پشت سر گذاشت

به‌گزارش یک نهاد علمی ایالات متحده، قطب شمال گرم‌ترین سال ثبت‌شده‌ی خود را تجربه کرده است؛ رخدادی که پیامدهای زنجیره‌ای تغییرات اقلیمی را ــ از ذوب یخچال‌ها و یخ‌های دریایی گرفته تا سبز شدن چشم‌اندازها و اختلال در الگوهای آب‌وهوایی جهانی ــ به‌وضوح آشکار می‌کند.

به گزارش انتخاب و به نقل از .sciencealert؛  بر اساس «گزارش سالانه‌ی وضعیت قطب شمال» که توسط اداره‌ی ملی اقیانوسی و جوی آمریکا (NOAA) منتشر شده و داده‌هایی از سال ۱۹۰۰ تاکنون را در بر می‌گیرد، میانگین دمای بازه‌ی زمانی اکتبر ۲۰۲۴ تا سپتامبر ۲۰۲۵، ۱٫۶۰ درجه‌ی سانتی‌گراد بالاتر از میانگین دوره‌ی ۱۹۹۱ تا ۲۰۲۰ بوده است.

تام بالینجر، نویسنده‌ی همکار این گزارش از دانشگاه آلاسکا، به خبرگزاری فرانسه گفت دیدن چنین گرمایش سریعی در بازه‌ای به این کوتاهی «قطعاً نگران‌کننده» است و این روند را «به‌ظاهر بی‌سابقه در دوران اخیر و شاید حتی در هزاران سال گذشته» توصیف کرد.

طبق این گزارش، این سال شامل گرم‌ترین پاییز قطب شمال، دومین زمستان گرم، و سومین تابستان گرم از سال ۱۹۰۰ تاکنون بوده است.

قطب شمال که عمدتاً تحت تأثیر سوزاندن سوخت‌های فسیلی توسط انسان قرار دارد، با سرعتی به‌مراتب بیشتر از میانگین جهانی در حال گرم شدن است؛ پدیده‌ای که به‌دلیل وجود حلقه‌های بازخورد تقویت‌کننده، «تقویت قطبی» نامیده می‌شود.

برای مثال، افزایش دما باعث بالا رفتن میزان بخار آب در جو می‌شود؛ بخاری که مانند یک پتو عمل کرده، گرما را جذب می‌کند و مانع خروج آن به فضا می‌شود.

هم‌زمان، از بین رفتن یخ‌های دریایی روشن و بازتابنده، آب‌های تیره‌ی اقیانوس را آشکار می‌کند که گرمای بیشتری از خورشید جذب می‌کنند.

عقب‌نشینی یخ‌های دریایی

در فصل بهار ــ زمانی که یخ دریایی قطب شمال به بیشترین میزان سالانه‌ی خود می‌رسد ــ کمترین حداکثر وسعت یخ در ۴۷ سال ثبت ماهواره‌ای در مارس ۲۰۲۵ مشاهده شد.

والت مایر، نویسنده‌ی همکار این گزارش از مرکز ملی داده‌های برف و یخ، به AFP گفت:

«این موضوع فوراً برای خرس‌های قطبی، فُک‌ها و والروس‌ها مشکل‌ساز است، چون آن‌ها از یخ به‌عنوان سکویی برای جابه‌جایی، شکار و به دنیا آوردن نوزادان خود استفاده می‌کنند.»

مدل‌سازی‌ها نشان می‌دهد که قطب شمال ممکن است تا سال ۲۰۴۰ یا حتی زودتر نخستین تابستان تقریباً بدون یخ دریایی خود را تجربه کند.

از دست رفتن یخ‌های دریایی قطب شمال همچنین با افزودن آب شیرین حاصل از ذوب یخ و افزایش بارندگی به اقیانوس اطلس شمالی، گردش اقیانوسی را مختل می‌کند.

این موضوع باعث می‌شود آب‌های سطحی رقیق‌تر و کم‌نمک‌تر شوند و توانایی آن‌ها برای فرو رفتن و به حرکت درآوردن گردش معکوس اطلس ــ از جمله جریان گلف استریم که زمستان‌های اروپا را معتدل‌تر می‌کند ــ کاهش یابد.

ذوب مداوم صفحه‌ی یخی گرینلند نیز با افزودن آب شیرین به اقیانوس اطلس شمالی، بهره‌وری پلانکتون‌ها را افزایش می‌دهد، اما در عین حال ناهماهنگی‌هایی میان زمان دسترسی به غذا و زمانی که گونه‌های وابسته به آن قادر به تغذیه هستند، ایجاد می‌کند.

کاهش یخ‌های زمینی گرینلند همچنین یکی از عوامل اصلی افزایش سطح جهانی دریاها است که فرسایش سواحل و سیلاب‌های ناشی از طوفان را تشدید می‌کند.

نفوذ بیشتر توده‌های سرمای قطبی

از سوی دیگر، گرم شدن سریع‌تر قطب شمال نسبت به سایر نقاط زمین، اختلاف دمایی‌ای را که معمولاً هوای سرد را در نزدیکی قطب «محبوس» نگه می‌دارد، تضعیف می‌کند. بر اساس برخی پژوهش‌ها، این امر باعث می‌شود نفوذ موج‌های سرمای شدید به عرض‌های جغرافیایی پایین‌تر، بیشتر و مکررتر شود.

چرخه‌ی هیدرولوژیک قطب شمال نیز در حال تشدید است. دوره‌ی اکتبر ۲۰۲۴ تا سپتامبر ۲۰۲۵ ــ که به «سال آبی ۲۰۲۴/۲۵» نیز معروف است ــ بیشترین میزان بارش بهاری ثبت‌شده را تجربه کرد و در سایر فصل‌ها نیز در میان پنج سال پربارش از سال ۱۹۵۰ تاکنون قرار گرفت.

شرایط گرم‌تر و مرطوب‌تر، روندی موسوم به «بورئالیزه شدن» یا سبز شدن گسترده‌ی توندراهای قطب شمال را تسریع کرده است. در سال ۲۰۲۵، میانگین بیشینه‌ی سبزینگی توندرا در مقیاس قطبی، سومین مقدار بالای ثبت‌شده در ۲۶ سال داده‌های ماهواره‌ای مدرن بود؛ و هر پنج مقدار بالای این شاخص، همگی در شش سال گذشته رخ داده‌اند.

در همین حال، ذوب یخ‌های دائمی (پرمافراست) باعث تغییرات زیست‌زمین‌شیمیایی می‌شود؛ از جمله پدیده‌ای موسوم به «رودخانه‌های زنگ‌زده» که در اثر آزاد شدن آهن از خاک‌های یخ‌زده‌ی در حال ذوب رخ می‌دهد.

گزارش امسال با استفاده از مشاهدات ماهواره‌ای، بیش از ۲۰۰ نهر و رودخانه‌ی تغییررنگ‌داده را شناسایی کرده است که به‌طور قابل‌مشاهده‌ای نارنجی به نظر می‌رسند؛ وضعیتی که با افزایش اسیدیته و غلظت فلزات، کیفیت آب را کاهش داده و به از دست رفتن تنوع زیستی آبزیان دامن می‌زند.