نقشه راه بازار برق؛ از کاهش تصدی‌گری دولت تا تعمیق نقش بورس انرژی ایران

 در ابتدای این نشست که به میزبانی بورس انرژی برگزار شد؛ محمد نظیفی، مدیرعامل بورس انرژی ایران، با تاکید بر اینکه بازار برق نیازمند اراده‌ای جدی و تصمیمات واقع‌بینانه است، کاهش مداخله دولت، تقویت منطق بازار، رفع چالش نقدینگی صنعت برق و توسعه سازوکارهایی نظیر بازار تابلوی برق سبز و گواهی انرژی‌های تجدیدپذیر را از مهم‌ترین الزامات اصلاح و توسعه این بازار عنوان کرد.

حرکت به سمت بورس انرژی تکلیف قانونی و ضرورت اجتناب‌ناپذیر وزارت نیرو است

دیگران چه می خوانند:

در ادامه صحبت‌های مدیرعامل بورس انرژی، ماشاالله تابع جماعت، مشاور وزیر نیرو و مدیرکل حوزه وزارتی وزارت نیرو، با تاکید بر لزوم توسعه بورس انرژی گفت: حرکت به سمت بورس انرژی یک تکلیف قانونی و در عین حال ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است که باید با جدیت دنبال شود.

وی با اشاره به ظرفیت‌های بازار انرژی اظهار کرد: بازار انرژی، بازاری بزرگ و دارای عمق است و تشدید ناترازی انرژی، نیاز به توسعه و استفاده از ظرفیت‌های این بازار را بیش از پیش آشکار کرده است. در این مسیر، لازم است از نگاه تصدی‌گری فاصله بگیریم.

مدیرکل وزارتی وزارت نیرو با تشریح رویکردهای کلان این وزارتخانه افزود: دو رویکرد مهم وزارت نیرو، اصلاح ساختار و دوری از تصدی‌گری است؛ به‌گونه‌ای که دولت صرفا بر وظایف اصلی خود یعنی تنظیم‌گری و سیاست‌گذاری متمرکز شود. رویکرد دوم نیز اصلاح ساختار در حوزه آب و برق است که به‌طور جدی در دستور کار وزارت نیرو قرار دارد.

تابع جماعت در ادامه، محورهای همکاری وزارت نیرو با بورس انرژی را تشریح کرد و گفت: توسعه بازار انرژی، نخستین محور بوده و یک وظیفه قانونی محسوب می‌شود که در عین حال بهترین ابزار برای مدیریت به شمار می‌آید. از سوی دیگر، بورس انرژی باید به‌عنوان ابزار توسعه مورد استفاده قرار گیرد، چرا که دولت منابع بودجه‌ای کافی را برای اجرای پروژه‌ها در اختیار ندارد.

وی با اشاره به لزوم تعمیق ابزارهای مالی در بورس انرژی تصریح کرد: در این راستا باید به ابزارهایی همچون گواهی ظرفیت و گواهی صرفه‌جویی عمق بیشتری داده شود. در حال حاضر، حدود 200 هزار میلیارد تومان پروژه ناتمام در حوزه آب وجود دارد که می‌توان با طراحی سازوکارهای مناسب و استفاده از ابزارهای بازار سرمایه، از جمله گواهی ظرفیت برق، به تامین مالی و تکمیل این پروژه‌ها کمک کرد.

مدیرکل حوزه وزارتی وزارت نیرو در پایان با اشاره به چالش‌های حوزه آب گفت: در بخش آب نیز با تمرکز بر صرفه‌جویی، بهینه‌سازی مصرف و کاهش هدررفت از طریق نشت‌یابی و با بهره‌گیری از ظرفیت‌های بازار انرژی، می‌توان اقدامات مؤثر و پایداری را به اجرا گذاشت.

امنیت شبکه برق، شرط اساسی توسعه بازار معاملات انرژی

در ادامه این نشست، اردشیر مذکوری، مدیرعامل شرکت مدیریت شبکه برق ایران، با اشاره به گسترش فناوری در سطح جهان گفت: با توسعه تکنولوژی، تقاضا برای انرژی به‌ویژه در حوزه برق در حال افزایش است و بر اساس آمارهای جهانی، یک گفتمان جدید در این حوزه در حال شکل‌گیری است.

وی با بیان اینکه عملکرد سیستم انرژی کشور بر اساس شاخص‌ها رضایت‌بخش نبوده است، افزود: در این حوزه‌ها عمدتا با نگاهی صرفا فنی و مهندسی مواجه بوده‌ایم، در حالی که مدیریت بازار و حکمرانی انرژی نیازمند رویکردی فراتر از نگاه مهندسی است.

مدیرعامل مدیریت شبکه برق ایران با تاکید بر نقش امنیت شبکه در بازار انرژی تصریح کرد: اولویت و هدف ما در مدیریت شبکه برق، ایجاد بازاری امن برای انجام معاملات است و تمامی مبادلات باید در چارچوب حفظ امنیت شبکه صورت گیرد، چرا که منافع تمامی ذی‌نفعان در گرو امنیت بازار است.

مذکوری هماهنگی کامل بازار با امنیت شبکه را یک اصل اساسی دانست و گفت: بازار برق در حوزه مدیریت شبکه تعریف می‌شود و همین هماهنگی با مدیریت شبکه، مؤید صحت این رویکرد است.

وی شفافیت اطلاعات را از دیگر الزامات توسعه بازار برق برشمرد و اظهار کرد: آمادگی داریم با هدف ایجاد بازاری شفاف، فرآیندها را تسهیل کرده و شفافیت معاملات را در بازار برق ارتقا دهیم.

مدیرعامل مدیریت شبکه برق ایران خبر داد که در آینده 12 میلیون مشترک اضافه خواهد شد و در راستای آن تقاضای خوبی در بورس انرژی شکل خواهد گرفت، گفت: برای توسعه بورس انرژی نیاز به زیرساخت است که یکی از این اقدامات می‌تواند معاملات آنلاین برای خرید و فروش باشد.

مدیرعامل مدیریت شبکه برق ایران با اشاره به وجود قوانین و خط‌مشی‌های مناسب در این حوزه خاطرنشان کرد: چالش اصلی، شکاف اجرایی و نحوه اجرای قوانین است که امیدواریم در نشست‌ها و تعاملات تخصصی، موانع موجود برطرف شود، چرا که همه ذینفعان این حوزه در یک مسیر در حال حرکت بوده و بر یک کشتی قرار دارند.

وی در پایان با اشاره به شرایط ناترازی در صنعت برق کشور تأکید کرد: در شرایط فعلی، تقویت نقش بازار در مدیریت مصرف برق یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است و می‌تواند به بهبود پایداری شبکه کمک کند.

کاهش نقش دولت و تقویت تنظیم‌گری، محور توسعه بازار برق و انرژی است

سید مجید میری لاریمی، مدیرکل دفتر اقتصاد، سرمایه‌گذاری و تنظیم مقررات وزارت نیرو، با تاکید بر ضرورت اصلاح حکمرانی در حوزه انرژی گفت: اجماع جدی وجود دارد که نقش دولت در بخش برق و به‌طور کلی در حوزه انرژی باید به حداقل برسد و در مقابل، بخش تنظیم‌گری تقویت شود.

وی با اشاره به رویکرد وزارت نیرو در سال‌های اخیر اظهار کرد: با همین نگاه تلاش شده است ارتباط مستقیم میان تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان نهایی برقرار شود. در حوزه بورس انرژی نیز هدف اصلی این است که تولیدکننده و مصرف‌کننده نهایی بتوانند بدون واسطه با یکدیگر تعامل داشته و انواع معاملات را انجام دهند.

مدیرکل دفتر اقتصاد، سرمایه‌گذاری و تنظیم مقررات وزارت نیرو افزود: رویکرد اصلی ما توسعه تعداد مشترکان و افزایش حجم تقاضا در بورس انرژی است؛ به‌گونه‌ای که هم سمت تقاضا و هم عرضه‌کنندگان در این بازار افزایش یابند. امیدواریم در آینده، سوخت نیز در بورس انرژی معامله شود و قیمت آن به‌صورت شفاف کشف شود.

میری لاریمی با اشاره به تکالیف قانونی وزارت نیرو تصریح کرد: بند «ب» ماده 43، وزارت نیرو را مکلف به بهبود محیط کسب‌وکار و افزایش رقابت‌پذیری کرده است و این دو هدف، محور اصلی اقدامات ما به شمار می‌روند. در حوزه بهبود محیط کسب‌وکار، لازم است اقدامات مؤثرتری انجام شود و در بخش مجوزها، شاهد یک تحول جدی باشیم.

وی با بیان اینکه در نقطه ایده‌آل، نقش وزارت نیرو در تجارت باید به حداقل برسد، گفت: وظیفه اصلی وزارت نیرو صدور مجوزها، تعیین اهداف و اعمال نظارت است. در همین راستا، طرح «مجوزهای بی‌نام» را آغاز کرده‌ایم تا فرآیند صدور مجوز، ورود به کسب‌وکار و سرمایه‌گذاری با همکاری وزارت امور اقتصادی و دارایی تسهیل شود.

مدیرکل دفتر اقتصاد، سرمایه‌گذاری و تنظیم مقررات وزارت نیرو ادامه داد: در مسیر بهبود محیط کسب‌وکار، باید ورود بازیگران جدید تسریع شود؛ در این زمینه، تجمیع‌کنندگان برق می‌توانند نقش مؤثری در ارتقای فضای کسب‌وکار ایفا کنند.

میری لاریمی با تاکید بر توسعه ابزارهای معاملاتی در بورس انرژی اظهار کرد: توسعه مدل‌های قراردادی در بورس انرژی در دستور کار قرار دارد و طی یک ماه گذشته، «گواهی آتی صرفه‌جویی» تصویب و ابلاغ شده است. همچنین «گواهی آتی ظرفیت» نیز در حال بررسی و در دستور کار قرار دارد.

وی در پایان با اشاره به ضرورت اصلاح قواعد مخل رقابت گفت: باید بپذیریم که در شرایط فعلی، برخی مقررات مخل رقابت در بازار وجود دارد و لازم است با همکاری بورس انرژی، این قواعد شناسایی شده و برای رفع آن‌ها، قوانین و راهکارهای مناسب تدوین شود. شفافیت داده‌ها و دسترسی برابر همه بازیگران به اطلاعات بازار، از موضوعات بسیار مهمی است که می‌تواند نقش مؤثری در افزایش رقابت‌پذیری ایفا کند.

بورس انرژی ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای اصلاح حکمرانی بازار انرژی

امیر گنجی‌دوست، مدیرعامل هلدینگ برق و انرژی گروه سرمایه‌گذاری غدیر، با تاکید بر ضرورت توسعه بورس انرژی، گفت: حرکت دولت به سمت بورس انرژی یک ضرورت بوده و این بازار می‌تواند به‌عنوان ابزاری موثر در جهت شفافیت، انضباط مالی و ارتقای رقابت‌پذیری در بخش انرژی ایفای نقش کند.

گنجی‌دوست با اشاره به چالش‌های موجود در حکمرانی بازار انرژی اظهار کرد: یکی از چالش‌های اساسی، ورود دولت به نقش بازیگری به‌جای تنظیم‌گری در بازار است؛ در حالی‌ که رگولاتوری وظیفه ذاتی دولت‌ها بوده و بازیگری باید به نهادهای اقتصادی و سازوکار بازار واگذار شود.

گنجی‌دوست بااشاره به برخی چالش‌های مهم بازار حامل‌های انرژی افزود: قیمت‌گذاری دستوری، یکی از مشکلات جدی نیروگاه‌ها در شرایط فعلی است و انتظار می‌رود بورس انرژی با کارکردهای مثبت خود، به اصلاح این روند کمک کند.

مدیرعامل هلدینگ برق و انرژی غدیر افزایش نقدشوندگی را از جمله چالش‌های اصلی نیروگاه‌ها دانست و تصریح کرد: این موضوع می‌تواند از طریق حضور مؤثر نیروگاه‌ها در بورس انرژی ایران تا حد زیادی محقق شود.

وی همچنین با اشاره به چالش‌های پیش‌ روی بورس انرژی گفت: یکی از چالش‌های اساسی بازار، مسائل حاکمیتی و استمرار قیمت‌گذاری دستوری است که برای عبور از آن باید به سمت تنظیم‌گری هوشمند و متناسب با الگوهای موفق جهانی حرکت کنیم.

گنجی‌دوست با بیان اینکه بورس انرژی در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر عملکرد مناسبی داشته است، خاطرنشان کرد: سیاست‌های دولت نیز خوشبختانه در مسیر حمایت از این بازار قرار گرفته، اما همچنان با چالش جدی ثبات مقررات مواجه هستیم که رفع آن نیازمند حمایت عملی و موثر است.

وی تاکید کرد: هم‌راستایی سیاست‌های یارانه‌ای با واقعیت‌های اقتصادی، به‌ویژه در بازار انرژی، ضرورتی انکارناپذیر است و باید به‌طور جدی مورد توجه سیاست‌گذاران قرار گیرد.

لزوم بازگشت سرمایه‌گذاران به صنعت برق

در ادامه نشست، ابوالفضل اسدی، معاون برنامه‌ریزی و اقتصادی شرکت توانیر، با اشاره به چالش ناترازی در صنعت برق کشور گفت: در سال‌های اخیر با ناترازی حدود 20 هزار مگاواتی مواجه بودیم و از همین رو، مهم‌ترین اقدامی که می‌بایست صورت می‌گرفت، بازگرداندن سرمایه‌گذاران به صنعت برق و بهبود فضای کسب‌وکار این حوزه بود.

وی با بیان اینکه این هدف مستلزم اقدامات همزمان در بخش عرضه و تقاضا بود، افزود: در این راستا، در سال 1402 «تابلوی سبز»، در سال 1403 «تابلوی آزاد» و در سال 1404 «تابلوی گواهی صرفه‌جویی» راه‌اندازی شد و امروز تعداد قراردادهای منعقدشده در بخش گواهی صرفه‌جویی به 41 قرارداد رسیده و دو تابلوی دیگر رشد خوبی داشته‌اند و این مسیر، نقش مؤثری در بازگرداندن سرمایه‌گذاران به صنعت برق داشت.

معاون برنامه‌ریزی و اقتصادی توانیر با اشاره به اقدامات انجام‌شده برای تعمیق بازار تصریح کرد: در سال جاری، به‌منظور افزایش عمق این تابلوها، توجه به بازیگران سمت تقاضا نیز در دستور کار قرار گرفت و اقدامات لازم در این زمینه انجام شد.

اسدی با تاکید بر نقش ساتبا در توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر اظهار کرد: هدف اصلی ساتبا، رونق احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر است و با مسیری که در پیش گرفته شده و با کمک بورس انرژی، می‌توان اقدامات بسیار موثری در حوزه انرژی کشور انجام داد.

وی در ادامه به موضوع تامین مالی اشاره کرد و گفت: در سال‌های 1401 و 1402 امکان انتشار اوراق سلف فراهم نشد، اما خوشبختانه در سال 1403 و 1404 با همکاری سازمان بورس و اوراق بهادار، انتشار این اوراق محقق شد.

معاون برنامه‌ریزی و اقتصادی توانیر همچنین از افزایش قابل توجه اسناد خزانه خبر داد و افزود: میزان اسناد خزانه در سال گذشته 19 هزار میلیارد تومان بود که این رقم در سال جاری به 60 هزار میلیارد تومان افزایش یافت. بخش نخست این منابع که حدود 19 همت بود، تخصیص داده شد و عمده آن به نیروگاه‌ها اختصاص پیدا کرد.

اسدی با اشاره به مطالبات توانیر تصریح کرد: در حال حاضر حدود 110 هزار میلیارد تومان مطالبات از مشترکان وجود دارد که نزدیک به 70 هزار میلیارد تومان آن به بخش صنعت بازمی‌گردد. این موضوع از سوی رئیس‌جمهور نیز مطرح شده و با همراهی وزارت صنعت، معدن و تجارت، به‌طور جدی پیگیر وصول این مطالبات هستیم تا بتوانیم هم بازار بورس انرژی را تقویت کنیم و هم بدهی‌ها را پرداخت کنیم.

وی در پایان خاطرنشان کرد که افزایش تعرفه برق، تنها راهکار رفع ناترازی نیست و باید مجموعه‌ای از راهکارها به‌صورت هم‌زمان دنبال شود؛ در این میان، بورس انرژی می‌تواند نقشی اساسی و تعیین‌کننده ایفا کند.

نقشه راه بازار برق؛ از کاهش تصدی‌گری دولت تا تعمیق نقش بورس انرژی ایران