یارانه نقدی : بررسی دقیق لایحه بودجه سال ۱۴۰۵ نشان میدهد که دولت در حال آمادهسازی یک تحول ساختاری در نظام یارانهای کشور است؛ تحولی که اگر بهطور کامل اجرا شود، میتواند شکل دریافت حمایتهای معیشتی را برای میلیونها خانوار تغییر دهد. بر اساس متن بودجه و تحلیلهای کارشناسی، سه محور اصلی بهعنوان ستونهای این «جراحی یارانهای» مطرح شدهاند: تغییر مدل یارانه سوخت، تغییر شیوه پرداخت یارانه نان و بازتوزیع منابع حاصل از حذف ارز ترجیحی.
این سه مسیر، در صورت تصویب نهایی، میتوانند به شکلگیری ۳ یارانه جدید منجر شوند که بهجای توزیع پنهان و غیرشفاف منابع، بهصورت مستقیم به حساب سرپرستان خانوار واریز خواهد شد. هدف اعلامشده این سیاست، کاهش هدررفت منابع، جلوگیری از قاچاق و توزیع عادلانهتر یارانهها میان دهکهای پایین است.
یارانه جدید اول: یارانه بنزین بر پایه قیمت واقعی
مدل جدید یارانه بنزین چگونه است؟
دولت در بودجه ۱۴۰۵، ردیف درآمدی قابلتوجهی برای «فروش بنزین وارداتی با قیمت تمامشده» در نظر گرفته است. قیمت تمامشده هر لیتر بنزین وارداتی با احتساب دلار آزاد، حدود ۶۰ تا ۷۵ هزار تومان برآورد میشود. این در حالی است که قیمت فروش داخلی بنزین بهمراتب کمتر است.
سناریوی طراحیشده این است که بنزین وارداتی با قیمت واقعی عرضه شود و مابهالتفاوت درآمد حاصل، بهصورت یارانه سوخت یا اعتبار نقدی به دهکهای هدف بازگردد.
هدف یارانه بنزین چیست؟
-
حذف رانت ناشی از تفاوت قیمت داخلی و خارجی
-
کاهش قاچاق سوخت
-
بازگشت مستقیم منابع به مردم بهجای توزیع غیرمستقیم
در این مدل، بهجای آنکه همه مردم یارانه پنهان سوخت دریافت کنند، یارانه بهصورت هدفمند به دهکهای پایین پرداخت میشود.
یارانه جدید دوم: یارانه نان از طریق کارت بانکی
تغییر مدل یارانه نان
در حال حاضر یارانه نان بهصورت یارانه آرد به نانواییها پرداخت میشود. این مدل باعث ایجاد قاچاق آرد، هدررفت منابع و نابرابری در توزیع شده است.
دولت در بودجه ۱۴۰۵ مکلف شده است مدل پرداخت یارانه نان را بازنگری کند. در صورت اجرای این طرح، یارانه آرد حذف شده و بهجای آن، اعتبار خرید نان مستقیماً به کارت بانکی سرپرستان خانوار شارژ خواهد شد.
پیامدهای مدل جدید نان
-
شفافشدن هزینه واقعی یارانه نان
-
جلوگیری از قاچاق آرد
-
افزایش اختیار مصرفکننده در انتخاب محل خرید
-
کاهش اتلاف منابع عمومی
این مدل پیشتر بهصورت آزمایشی در برخی استانها اجرا شده و نتایج آن در حال ارزیابی است.
یارانه جدید سوم: یارانه جبرانی حذف ارز ۲۸۵۰۰ تومانی
حذف ارز ترجیحی چه اثری دارد؟
دولت در لایحه بودجه ۱۴۰۵ بر تکنرخی شدن ارز تأکید کرده است. این یعنی حذف ارز ترجیحی ۲۸۵۰۰ تومانی برای واردات کالاهای اساسی و دارو.
حذف این ارز منجر به افزایش قیمت کالاهای اساسی میشود، اما در مقابل، منابع عظیمی را آزاد میکند که پیشتر بهصورت یارانه پنهان توزیع میشد.
یارانه جبرانی چگونه پرداخت میشود؟
در متن بودجه تصریح شده که منابع حاصل از حذف ارز ترجیحی باید صرف «حمایت مستقیم از مصرفکننده» شود. این حمایت میتواند به شکل:
-
افزایش یارانه نقدی ماهانه
-
شارژ اعتبار خرید کالای اساسی
-
یا ترکیبی از هر دو
باشد.
مجموع یارانه خانوارها چقدر افزایش مییابد؟
تحلیلهای کارشناسی نشان میدهد اگر هر سه مدل بهطور همزمان اجرا شوند، مجموع یارانه دریافتی دهکهای اول تا سوم میتواند بیش از دو برابر رقم فعلی شود.
این افزایش بهمعنای چاپ پول نیست، بلکه بازتوزیع منابعی است که پیشتر بهصورت غیرمستقیم و عمدتاً ناعادلانه توزیع میشد.
خلاصه ۳ یارانه جدید در یک نگاه
-
یارانه بنزین: عرضه با قیمت واقعی و بازگشت مابهالتفاوت به دهکهای هدف
-
یارانه نان: انتقال یارانه از نانوایی به مصرفکننده از طریق کارت بانکی
-
یارانه ارز: جبران افزایش قیمت کالاهای اساسی پس از حذف ارز ترجیحی
مزایا و چالشهای جراحی یارانهای
مزایا
-
شفافیت مالی
-
عدالت بیشتر در توزیع
-
کاهش قاچاق و رانت
-
تقویت هدفمندی یارانهها
چالشها
-
احتمال شوک تورمی کوتاهمدت
-
نیاز به زیرساخت دقیق بانکی و اطلاعاتی
-
خطر حذف اشتباهی برخی خانوارهای نیازمند
جمعبندی
بودجه ۱۴۰۵ نقطه عطفی در سیاست یارانهای کشور است. اگر دولت بتواند این سه مدل را با دقت و شفافیت اجرا کند، نظام یارانهای از یک ساختار پرهزینه و ناکارآمد به یک ابزار هدفمند حمایتی تبدیل خواهد شد.
سوالات متداول
۱. آیا یارانه نقدی فعلی حذف میشود؟
خیر، احتمالاً یارانه فعلی حفظ میشود و یارانههای جدید به آن افزوده میشوند.
۲. چه کسانی مشمول یارانههای جدید میشوند؟
دهکهای اول تا سوم و احتمالاً تا پنجم جامعه.
۳. یارانه بنزین به چه شکل پرداخت میشود؟
بهصورت اعتبار سوخت یا اعتبار نقدی در کارت بانکی.
برای پیگیری آخرین اخبار یارانهها، بودجه و سیاستهای حمایتی، گزارشهای اختصاصی رستا نیوز را دنبال کنید.
منبع : اعتمادآنلاین، اقتصادآنلاین
مسئولیت این خبر با سایت منبع و جالبتر در قبال آن مسئولیتی ندارد. خواهشمندیم در صورت وجود هرگونه مشکل در محتوای آن، در نظرات همین خبر گزارش دهید تا اصلاح گردد.
