گروه دیپلماتیک – همشهری آنلاین: اخوان المسلمین که روزگاری یک جنبش مردمی پرنفوذ به شمار می‌رفت، امروز در سیاست خارجی ترکیه به ابزاری راهبردی بدل شده است؛ ابزاری که آنکارا بسته به منافع خود، گاه آن را فعال می‌کند و گاه در مقام ذخیره برای روزهای حساس نگه می‌دارد.
با این حال، بحران اقتصادی و فشارهای داخلی ترکیه توان این کشور برای پشتیبانی از شبکه‌های خارجی را محدود کرده و در کنار آن، شکاف‌های درونی اخوان نیز ظرفیت این ابزار را کاهش داده است.
ریشه‌های اخوان المسلمین
- حزب عدالت و توسعه ترکیه (AKP) ریشه در جنبش «ملی گوروش» نجم‌الدین اربکان دارد.
- این جنبش و اخوان‌المسلمین هر دو بر «اسلام سیاسی فراملی» به‌عنوان ابزاری برای نفوذ منطقه‌ای تکیه دارند.
- «بهار عربی» در سال ۲۰۱۱ فرصتی برای همگرایی ایجاد کرد؛ اخوان در مصر و تونس به قدرت رسید و آنکارا خود را پرچمدار «اسلام دموکراتیک» معرفی کرد.
مصر و تبعید رهبران اخوان به استانبول
- سقوط حکومت محمد مرسی در ۲۰۱۳ رهبران اخوان را به ترکیه کشاند.
- استانبول به پایگاه رسانه‌ای و لجستیکی اخوان تبدیل شد (شبکه‌های «مکملین»، «الشرق» و «وطن» از آنجا پخش می‌شدند).
- آنکارا به برخی رهبران اخوان تابعیت یا حمایت حقوقی داد و مانع استرداد آنان به قاهره شد.
- مصر، ترکیه را متهم کرد که نیروهای اخوان را از مسیر لیبی و سوریه آموزش داده و منتقل کرده است.
اخوان المسلمین در سوریه
- اخوان در سوریه از دهه ۷۰ و ۸۰ میلادی سرکوب و عملاً حذف شده بود.
- با به قدرت رسیدن ابومحمد جولانی تحت حمایت ترکیه، غرب و اسرائیل، بحث درباره استفاده ابزاری ترکیه از اخوان در منطقه دوباره مطرح شد.
اخوان المسلمین در اردن
- این گروه از سال ۱۹۴۵ در اردن فعال بود و حتی در بزنگاه‌های تاریخی از حکومت حمایت کرده بود.
- اما در سال‌های اخیر، امان سیاست سختگیرانه‌تری در پیش گرفت: تجزیه اخوان به شاخه‌های قانونی و غیرقانونی، کنترل منابع مالی آن، و همکاری امنیتی با مصر، عراق و حتی اسرائیل.
- در سال ۲۰۲۵، پس از متهم شدن اخوان به دست داشتن در توطئه تولید پهپاد و راکت، فعالیت رسمی این گروه در اردن ممنوع شد.
اخوان؛ میراث استعماری غرب
- اخوان در ۱۹۲۸، در مصرِ تحت استعمار انگلیس تأسیس شد و با ارائه خدمات اجتماعی، آموزشی و خیریه‌ای، پایگاه مردمی به دست آورد.
- اما خیلی زود، لندن برای مقابله با ناسیونالیسم عربی از این جنبش بهره‌برداری کرد.
- در دهه‌های اخیر، قطر تأمین مالی و رسانه‌ای اخوان را برعهده گرفت و ترکیه نیز پشتیبانی ایدئولوژیک آن را دنبال کرد.
سناریوهای پیشِ رو برای اخوان در سیاست ترکیه
- عمل‌گرایی محتاطانه:
محدود شدن فعالیت‌های اخوان به عرصه خیریه و فرهنگی؛ تمرکز بر همکاری‌های انرژی با مصر و حمایت نمادین از مسئله فلسطین. - بازگشت به حداکثرگرایی ایدئولوژیک:
در صورت وقوع بحران داخلی یا شکست خارجی، احیای رسانه‌های اخوان در استانبول، تأمین مالی شبکه‌ها و بسیج دوباره علیه مصر و اردن. - بازنگری کامل دیپلماتیک (احتمال ضعیف):
توافق جامع ترکیه با مصر، یونان و قبرس؛ تعطیلی رسانه‌های اخوان و حتی استرداد برخی رهبران به قاهره.
به‌نوشته کرادل: اخوان‌المسلمین امروز بیش از آنکه یک پروژه مستقل سیاسی باشد، به ابزاری در خدمت طرح‌های امپریالیستی و منطقه‌ای بدل شده است؛ برگی در دست بازیگران بزرگ که بسته به نیازهای لحظه‌ای، به‌کار گرفته یا کنار گذاشته می‌شود.
ارسال نظر شما
مجموع نظرات : 0 در انتظار بررسی : 0 انتشار یافته : 0