۱۶ هزار ساختمان ناایمن در کشور وجود دارد/ ارائه دستورالعمل ساخت‌وساز در مناطق فرونشست

 باشگاه خبرنگاران جوان؛ محبوبه کباری – غزال راهب، رئیس مرکز تحقیقات راه و شهرسازی، در جمع خبرنگاران اظهار داشت: در بخش شناسایی محدوده‌ی گسل‌ها و تدوین دستورالعمل ساخت‌وساز در پهنه‌های گسلی، طی سال‌های اخیر اقدامات مهمی با همراهی معاونت شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی انجام شده است؛ محدوده‌های حریم گسلی در شش کلان‌شهر کشور تعیین و ابلاغ شده، این فرآیند در ۹ شهر دیگر به اتمام رسیده و در مرحله بررسی در شورای برنامه‌ریزی استان و سپس انتقال به شورای‌عالی شهرسازی و معماری برای ابلاغ قرار دارد.

وی ادامه داد: همچنین در ۲۴ شهر دیگر ضوابط ساخت‌وساز در حریم گسلی ابلاغ و مبنای عمل قرار گرفته است.

رئیس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با اشاره به توسعه شبکه شتاب‌نگاری کشور گفت: در حال حاضر بیش از ۱۴۰۰ تا ۱۶۰۰ دستگاه شتاب‌نگار نصب شده داریم و برنامه‌ریزی برای توسعه این شبکه تا حدود هزار دستگاه دیگر در دستور کار است.

او بیان کرد: یکی از سیستم‌هایی که در این راستا دنبال می‌کنیم، ایجاد سیستم پاسخ سریع در مقابل زلزله است؛ سامانه‌ای که بتواند در لحظه وقوع بحران، نقطه کانونی خطر را شناسایی و مسیر کمک‌رسانی را برای نهادهای امدادی تسهیل کند.

وی تصریح کرد: تجربه سوانح گذشته نشان داده که نهادهای کمک‌رسان معمولاً محدوده کلی وقوع سانحه را شناسایی می‌کنند و در مسیر رسیدن به مناطق آسیب‌دیده، بخشی از تجهیزات را پیش از رسیدن به کانون اصلی مصرف می‌کنند. اجرای طرح سیستم پاسخ سریع می‌تواند این ضعف را برطرف کند. چند شهر پایلوت برای این طرح در نظر گرفته شده و در صورت تأمین اعتبار، شبکه مذکور در نقاط با ریسک بالای زلزله عملیاتی می‌شود.

راهب در ادامه درباره شناسایی ساختمان‌های ناایمن گفت: این موضوع یکی از وظایف قانونی مرکز در حوزه کاهش بحران است. در شهر تهران با همکاری مدیریت بحران شهرداری، اقدامات مؤثری انجام شده و تاکنون حدود ۹ هزار ساختمان ناایمن شناسایی شده است؛ در حالی‌که برآورد می‌شود تعداد کل ساختمان‌های ناایمن حدود ۱۶ هزار مورد باشد.

وی افزود: در استان‌های مختلف نیز چک‌لیست‌ها و الگوهای آموزشی تهیه و به استان‌ها ابلاغ شده است تا با همکاری استانداری‌ها، شهرداری‌ها و ستادهای مدیریت بحران استانی، روند شناسایی و ایمن‌سازی ساختمان‌ها ادامه یابد. این فرآیند هم شامل ساختمان‌های پرخطر و هم ساختمان‌های دستگاه‌های اجرایی است که هر دو در قوانین مرتبط مورد تأکید قرار گرفته‌اند.

رئیس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی درباره موضوع فرونشست زمین نیز گفت: شناسایی عرصه‌های فرونشست و کنترل ساخت‌وساز در این عرصه‌ها از دیگر اولویت‌های مهم مرکز است. وزارت راه و شهرسازی به‌صورت پسینی در این حوزه وارد می‌شود و در کنترل نرخ فرونشست نقش مستقیم ندارد، اما کارگروه‌ها و کمیته‌هایی با مشارکت سازمان نقشه‌برداری کشور، سازمان زمین‌شناسی، نیروهای مسلح و پژوهشگاه فضایی برای پایش میزان نرخ فرونشست و هشداردهی به ابنیه فنی و سکونتگاه‌ها تشکیل شده است.

به گفته راهب، تاکنون بیش از ۳۵۰ پاسخ استعلام درخصوص محدودیت‌های ساخت‌وساز در عرصه‌های فرونشست از سوی مرکز ارائه شده است. همچنین دستورالعمل ساخت‌وساز در عرصه‌هایی که در معرض فرونشست قرار دارند، چه در حوزه سکونتگاه‌ها و چه در حوزه ابنیه فنی و شریان‌های حیاتی، در حال تدوین است و به‌زودی به اجرا خواهد رسید.

وی با اشاره به ضرورت نگاه واقع‌بینانه به موقعیت جغرافیایی ایران تصریح کرد: بخشی از سوانح کشور ناشی از موقعیت جغرافیایی ایران است؛ به تعبیر دکتر بهشتی، «ایران در عرصه بی‌قرار» قرار دارد و این ویژگی طبیعی کشور است که هم تهدید و هم فرصت به همراه دارد. اما در کنار آن، بخشی از بحران‌ها ناشی از رویکردهای توسعه‌ای ماست که بدون توجه به پایداری زیست‌محیطی اجرا شده و خود منشاء بحران شده‌اند.

راهب تأکید کرد: در رویکردهای کلاسیک توسعه، صنایع آلاینده یا آب‌بر صرفاً جریمه می‌شوند، اما این جرایم معمولاً به‌درستی پایش نمی‌شوند و درآمد حاصل از آنها در مسیر جبران خسارات زیست‌محیطی هزینه نمی‌شود، بلکه گاه خود به تشدید بحران دامن می‌زند.

وی افزود: با توجه به افزایش بحران‌ها و اثرات آن بر فقر، نابرابری و بی‌عدالتی، نیازمند تغییر پارادایم در نگاه توسعه‌ای کشور هستیم. ضروری است دستگاه‌های اجرایی هر سال عملکرد خود را از منظر تأثیر بر محیط‌زیست ارزیابی کنند. صرف داشتن پیوست زیست‌محیطی (EIA) برای طرح‌ها کفایت نمی‌کند، زیرا بسیاری از فعالیت‌های شهری و زیرساختی ما خود آلاینده و بحران‌زا هستند.