فریب زالودرمانی برای درمان سکته مغزی را نخورید | هر شب در تهران ۱۵۰ نفر ناتوان می‌شوند یا می‌میرند

همشهری آنلاین – مریم سرخوش: ۲۹ اکتبر (۷ آبان) روز جهانی سکته مغزی است که اگر در لحظات اولیه و با آگاهی از علائم منجر به دریافت به موقع خدمات درمانی شود، کیفیت زندگی مبتلایان را حفظ می‌کند اما با گذشت زمان هم توانایی و هم جان افراد را تهدید خواهد کرد.

دکتر بابک زمانی، رئیس انجمن سکته مغزی در نشست خبری روز جهانی سکته مغزی گفت: هر دقیقه برای درمان سکته مغزی حیاتی است و در ساعت اول درمان، دو نفر از ۳ نفر بیمار سکته مغزی ۱۰۰درصد نجات می‌یابند که به نسبت سایر بیماری‌ها از جمله سکته قلبی، آمار بسیار خوبی است.

به گفته زمانی سه عامل توانایی و توانمندسازی مردم، سیستم اورژانس و سیستم درمان در کارآمدی پیشگیری و درمان سکته مغزی دخیل هستند و در توضیح بیشتر بیان کرد: اگر در کشوری سکته مغزی حاد درمان نمی‌شود، باید در توانایی درمان سایر بیماری‌های آن کشور نیز شک کرد. به عبارتی توانایی سیستم بهداشت و درمان با پیشرفت درمان سکته مغزی برای هر گونه بیماری حاد تقویت خواهد شد.

او ادامه داد: درمان سکته از ۷ تا ۸ سال پیش در کشور آغاز شده و پیشرفت کرده، اما به شدت از دنیا عقب هستیم. این مساله را به ویژه در سیستم‌های درمانی که در سال‌های اخیر درباره همه بیماری‌ها تضعیف شده شاهدیم.

زمانی در پاسخ به سوالی درباره ادعاهای درمانی. در فضای مجازی برای سکته مغزی بیان کرد: این خرافات وجود دارد و شاهد محبوبیت آنها هم هستیم که جای سوال دارد. حتی دنبال کنندگان این صفحات از صفحه انجمن سکته‌ مغزی هم بیشتر است و قابل مقایسه نیست. این در حالی است که در کشور ما اعتبار دولتی به طب سنتی غیرآکادمیک هم داده می‌شود. این در حالی است که ما بارها مشاهده کردیم که بیماران پول زیادی را صرف زالودرمانی کرده‌اند و حالا هم که گفته می‌شود نیشتر به نوک انگشت سکته مغزی را درمان می‌کند که قطعا خرافات است و تاثیر ندارد.

سه شهر با خدمات درمانی خوب

او با تاکید بر این که درمان در یکساعت اول بعد از بروز سکته مغزی ۱۰۰ درصد است، عنوان کرد: درمان سکته مغزی در برخی شهرها مثل کرمانشاه، زنجان و تبریز نسبت به تهران بهتر است چون جامعه محدودتری دارند و بیمارستان‌های متعدد خصوصی ندارند. به همین دلیل مردم به بیمارستان‌های دولتی و مرکزی مراجعه و سریع‌تر درمان می‌گیرد. در تهران به ویژه مناطق شمالی اصرار به مراجعه به بیمارستان‌های خصوصی وجود دارد اما درمان سکته مغزی حاد در بیمارستان‌های خصوصی انجام نمی‌شود چون جزو کد ۷۲۴ نیستند و در بیمارستان‌های دانشگاهی در حال انجام است.

این متخصص به اجرای طرح موبایل استروک یونیت (واحد درمان سکته مغزی سیار) در کشورها اشاره کرده و گفت: هزینه این دستگاه زیر یک میلیون یورو است و می‌توان برای نجات بیشتر جان بیماران تهیه کرد اما در کشورمان نداریم.

زمانی درباره این که استرس هم به عنوان فاکتور خطر سکته مغزی مطرح می‌شود، بیان کرد: استرس کلیه بیماری ها را تشدید می‌کند و عامل عمومی است. اما به نظر می‌رسد به عنوان عامل سکته مغزی اغراق‌آمیز شده و عوامل دیگر را کمرنک‌تر دیده می‌شوند.

رئیس انجمن سکته مغزی درباره پیشگیری از بروز سکته مغزی بیان کرد: این مساله دو جنبه فردی و اجتماعی دارد که نقش عوامل اجتماعی بسیار مهم است. باید میزان نمک در غذا کنترل شود و این مساله در غذاهای آماده اهمیت زیادی دارد. باید امکان پیاده‌روی در شهر وجود داشته باشد و هوایی که تنفس می‌کنیم هم مهم است. تبلیغات فرهنگساز برای محدودیت‌ها و تشویق‌ها هم باید بیشتر و توسط دولت و سیستم‌های اجتماعی لحاظ شوند.

علائم مهم سکته مغزی

دکتر حسن نوری ساری، متخصص طب اورژانس و معاون اورژانس کشور هم در این نشست خبری عنوان کرد: سکته مغزی به عنوان یکی از مهم‌ترین علل مرگ و ناتوانی جامعه ایران نیاز به اقدامات بیشتر دارد و مطالبات عمومی می‌تواند این مساله را محقق کند. این در حالی است که تغییرات روزافزون در درمان وجود دارد و ایران هم باید به این سمت حرکت کند اما سرعت کم است.

او با تاکید بر این که مهم‌ترین نکته در سکته مغزی آگاهی مردم از علائم آن است، بیان کرد: با بروز این سکته و هر یک دقیقه تاخیر ۲ میلیون نورون در مغز از بین می‌رود. مردم باید آگاه باشند که با علائم سکته مغزی به جای درمان‌های سنتی که زمان را می‌گیرد با ۱۱۵ تماس بگیرند. مهم‌ترین علائم BEFAST است. B اختلال تعادل و هر کسی به شکل حاد دچارش شد باید با اورژانس تماس بگیرد. E اختلال بینایی، F کج شدن یک طرف صورت، ‌ A ضعف در یک دست یا پا یا یک صرف بدن، S از دست رفتن قدرت تکلم و T هم زمان و تماس فوری با ۱۱۵. اگر این دستورالعمل بین مردم جا بیفتد که تعادل، بینایی، ضعف یکطرفه اندام و اختلال تکلم را بلافاصله به شماره ۱۱۵ اورژانس گزارش کنند، ‌ بخش قابل توجهی از آسیب‌های فعلی کاهش پیدا می‌کند.

به گفته نوری ساری، سکته مغزی امکان بروز سکته مغزی در همه گروه‌های سنی وجود دارد و اگر فرد درمان شود به مدت چند دهه زندگی مناسب خواهد داشت.

تفاوت سکته مغزی و قلبی

این مسئول در پاسخ به سوالی درباره مقایسه سکته مغزی و قلبی هم بیان کرد: سکته قلبی علائم مشخص‌تری دارد چون مهم‌ترین مشخصه مثل مشکلات تنفسی را متوجه می‌شود، به همین دلیل تصمیم برای اقدام به درمان سریع‌تر رخ می‌دهد. اما این نیاز در سکته‌های مغزی با تاخیر ایجاد می‌شود. در بسیاری موارد هم فرد قادر به تماس با اورژانس نیست چون اختلال توجه و تکلم دارد و شاید تا متوجه شدن اطرافیان زمانبر شود.

معاون اورژانس کشور درباره راه‌اندازی واحد درمان سکته مغزی سیار در سازمان اورژانس کشور هم توضیح داد: چند سالی است که پیگیر ورود این سیستم هستیم. در کرمانشاه توافقات اولیه صورت گرفته و احتمالا به عنوان پایلوت اجرایی خواهد شد. اما در این باره نیازمند یک مطالبه جدی هستیم.

۱۵۰ سکته مغزی روزانه در تهران

دکتر احسان شریفی‌پور، متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب و دبیر انجمن سکته مغزی هم با تاکید بر این که هر شب در شهر تهران ۱۵۰ نفر به دلیل سکته مغزی ناتوان می‌شوند یا جان خود را به این دلیل از دست می‌دهد، عنوان کرد: بروز سالانه سکته مغزی در ایران ۱۵۰ به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر در سال و این آمار نسبت به متوسط جهانی ۱.۵ برابر بیشتر است. این بیماری با روند رو به افزایش بسیار مهیب در ۲۰ سال اخیر مواجه بوده و حتی افراد با سنین پایین را هم گرفتار کرده است. به همین دلیل آگاهی مردم و قرار گرفتن در اولویت‌های وزارت بهداشت و به‌روز شدن پزشکان در این باره اهمیت زیادی دارد.

او با بیان این که علائم سکته مغزی به شکل عام باید به مردم نشان داده شود، عنوان کرد: نباید با دریافت توصیه‌های غیرآکادمیک جان بیماران را به خطر انداخت. این که برخی زالودرمانی و نیشتر زدن به انگشت را برای درمان سکته مغزی مناسب عنوان می‌کنند، به شدت آسیب‌زاست. اگر زالو و نیشتر اثر داشت پزشکان از آن استقبال می‌کردند و بهتر است از مسیر درست و مناسب اورژانس، بیمار را به درمان صحیح برسانیم.

شریفی‌پور درباره اهمیت توجه به علائم این بیماری هم بیان کرد: ارجاع بیمارانی که سکته مغزی حاد هستند ضرورت دارد و با بروز برخی علائم حتی اگر سکته مغزی هم نباشد باید اقدامات لازم انجام شود تا اطمینان از عدم بروز این بیماری داشته باشیم.

نقشه ذهنی فایده ندارد

این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در پاسخ به سوالی درباره نقشه مغزی و تشخیص احتمال سکته مغزی هم عنوان کرد: درباره سکته مغزی نقشه‌برداری ذهنی اتلاف وقت است و قبل از آن هم اثری ندارد و نباید اجازه سوءاستفاده بدهیم. در سال ۱۹۲۰ دستگاه نوار مغز کشف شد و همه فکر می‌کردند احساساتت و عواطف انسان‌ها را کشف می‌کند اما ۵ سال بعد همه متوجه شدند که این دستگاه برای تشخیص صرع، کما و مشکلات مغزی است.

او تاکید کرد: سکته مغزی و قلبی بیش از ۵۰ درصد مرگ و میر ایرانی‌ها را به خود اختصاص می‌دهند. دو کد ۲۴۷ و ۷۲۴ در سیستم بهداشت و درمانی ما ثبت شده و هدف این است که مردم علائم را بشناسند و به مسیر درست درمان هدایت شوند. البته از سال ۲۰۲۱ هم ایران از سوی سازمان جهانی بهداشت جزو کشورهای توانمند در درمان سکته‌های مغزی شده است.

به گفته شریفی‌پور زمان طلایی درمان سکته مغزی در گذشته ۳ تا ۴ ساعت و اکنون ۶ تا ۲۴ ساعت هم بیان می‌شود اما هر دقیقه درمان شانس مرگ و میر و سلامت را افزایش می‌دهد.

او درباره داروهای در دسترس سکته‌های مغزی هم بیان کرد: درمان حاد سکته مغزی درمان لخته است و دسترسی به داروی ۲ داروی قدیمی و جدید را داریم. اما داروی جدید بیمه نیست و چیزی حدود ۱۹ میلیون تومان برای بیماران هزینه دارد. این دارو نیاز به سرم ندارد و مستقیم تزریق می‌شود، به همین دلیل عوارض کمتری نسبت به داروی قبل دارد.

مشکل تجهیزات داریم

این متخصص با تاکید بر این که درمان فاز حاد دارویی ۳۰ درصد بهبود کامل و ۳۰ درصد بهبود نسبی دارد، ادامه داد: اما در مراکز درمانی مشکل تجیهزات داریم. به عنوان مثال تجهیزات ترومبکتومی در کشور نیست و فردی که دچار سکته می‌شود بیمارستان‌ها تجهیزات لازم برای خدمات‌دهی ندارند. باید بسته‌های ویژه سکته مغزی تصویب شود تا این مشکل برطرف شود. با این شرایط ما یک تا ۵ درصد مردم را درمان می‌کنیم و ۹۵ درصد از درمان محروم می‌مانند. این عدد در دنیا چیزی حدود ۱۵ درصد است و ما با دنیا فاصله داریم.

به گفته شریفی‌پور هزینه هر فرد مبتلا به سکته مغزی در تمام دوران بیماری و ناتوانی پس آن در طول عمرش ۹۰۰ میلیارد دلار است. در کشور ما مطالعات اقتصاد سلامت انجام نشده و حتی اگر این عدد ۱۰۰ میلیارد دلار. باشد هم بسیار بالاست.

عوامل خطر

او درباره ریسک‌فاکتورها غیرقابل اصلاح و قابل اصلاح سکته مغزی هم اشاره کرد و گفت: جنسیت (بروز بیشتر در مردان)، ‌ سن (بالای ۵۰ سال)، سابقه خانوادگی، نژادهای خاص، وزن کم موقع تولد از جمله ریسک‌فاکتورهای غیرقابل اصلاح هستند. اما عوامل خطر قابل اصلاح هم داریم؛ شامل بیماری‌های متابولیک (در راس آنها فشار خون)، دیابت، چربی خون بالا، ‌ بی‌تحرکی، چاقی، رژیم غذایی نامناسب، مصرف سیگار و دخانیات. درباره استرس هم نکات نظرات متفاوتی وجود دارد.

دبیر انجمن سکته مغزی در پاسخ به این سوال که آیا راهی برای پیش‌بینی بروز سکته مغزی وجود دارد، عنوان کرد: باید سیستم‌های جامع بهداشتی وارد عمل شوند و غربالگری دوره‌ای و هدفمنمد داشته باشیم. باید فشار خون در مردم شناسایی و درمان شود. چون عامل مهم بروز سکته مغزی است و می‌توان از بروز آن پیشگیری کرد. ۱۵۰ دقیقه ورزش در هفته هم سکته‌ها را کاهش می‌دهد.

شریفی‌پور درباره توانبخشی بعد از سکته‌های مغزی هم بیان کرد: حمایت‌ها در این باره کافی نیست و افراد ترخیص می‌شوند بدون این که خدمات لازم را دریافت کنند. هزینه‌های فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتار درمانی و بلع درمانی هزینه‌بر است و مشکلات برای بیماران ایجاد می‌کند.