به عطارها اعتماد کنیم؟ – همشهری آنلاین

همشهری آنلاین – آرش نهاوندی: عطاری‌ها از گذشته نقشی مهم در تأمین نیازهای گیاهی و سنتی مردم داشته‌اند اما گسترش فعالیت‌های غیرمجاز و مداخلات درمانی خارج از ضوابط، سال‌هاست که به یکی از چالش‌های جدی نظام سلامت تبدیل شده است. بر اساس اعلام مسئولان سازمان غذا و دارو، مجوز فعالیت عطاری‌ها از سوی وزارت صمت و اتحادیه اصناف صادر می‌شود، اما نبود نظارت مؤثر از سوی نهادهای مجوزدهنده باعث شده این مسئولیت بر دوش وزارت بهداشت و دانشگاه‌های علوم پزشکی قرار بگیرد. در بازرسی‌های انجام‌شده نیز مواردی همچون فروش داروهای مخدر، داروهای سقط جنین و مداخلات غیرمجاز درمانی گزارش می‌شود؛ موضوعی که با توجه به افزایش تعداد عطاری‌های فاقد مجوز، نگرانی‌ها درباره سلامت عمومی را دوچندان کرده است. در تلویزیون اینترنتی همشهری با دکتر محمد مهدی مجاهدیان، معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی ایران و رامین تاج‌بخش، استاد دانشگاه و عطار و حمید صفت‌بقا، عضو اتحادیه عطاران و سقط‌فروشان در این باره گفتگو کردیم که در ادامه می‌خوانید. فیلم کامل این برنامه را می‌توانید از این لینک مشاهده کنید. [تندرستی؛ به عطارها اعتماد کنیم؟]

عطاری برای متخلفان سرپوش است

مجاهدیان درباره سازوکار نظارت دانشگاه‌های علوم پزشکی و وزارت بهداشت بر عطاری‌ها گفت: در سازمان غذا و دارو رگولاتوری و بحث سیاستگذاری انجام می‌شود و دانشگاه‌های علوم پزشکی بازوی اجرایی این سازمان هستند. در تهران سه دانشگاه علوم پزشکی، تهران، ایران و شهید بهشتی و دانشگاه‌های علوم پزشکی در سایر شهرها بحث نظارت‌ها تفویض اختیار شده و یکی از وظایف بحث نظارت بر عملکرد عطاری‌هاست. همکاران ما در کنار معاونت بهداشتی دانشگاه، این نظارت‌ها را انجام می‌دهند و اگر ضرورتی وجود داشته باشد، در کنار همکاران نیروی انتظامی به گشت‌های مشترک در سطح شهر می‌پردازند.

او درباره تخلفاتی که از جانب عطاری‌ها رخ می‌دهد، عنوان کرد: این مساله مربوط به الان نیست و در برخی زمان‌ها چنین اخبار در صدر قرار می‌گیرد. این که تصور کنید در یک سال گذشته به یکباره تخلف‌ها بیشتر شده درست نیست. یکسری تخلفات رایج در سطح عطاری‌ها وجود دارد که برخی از آنها کوچک هستند و با آگاهی و آموزش برطرف می‌شود. البته این مساله سوای فعالیت عطارانی است که هم شریفند و هم با وجدان. در همه اصناف هم تخلف وجود دارد و صنف عطاری جدا از این شرایط نیست. گاهی یک عطاری را برای انجام تخلف راه‌اندازی می‌کنند و این یعنی عطاری سرپوشی بر تخلفاتی است که می‌خواهند انجام دهند.

فروش کالای قاچاق

مجاهدیان درباره تخلفات شدید و شیوه برخورد با آن‌ها بیان کرد: تخلف‌های شدید مربوط به مغازه‌هایی است که در آن فراورده‌های قاچاق می‌فروشند و نمی‌توانند بگویند از قاچاق بودن چنین فرآورده‌هایی آگاهی نداشتند. یعنی این محصولات را با علم به قاچاق بودن عرضه می‌کردند. عطاری‌ها حق فروش داروی شیمیایی و گیاهی و همچنین مکمل را ندارند. فروش این اقلام خط قرمز وزارت بهداشت است. این صنف باید به عرضه مفردات و داروهای گیاهی بپردازد. از سوی دیگر گاهی دیده می‌شود که عطاری‌ها حتی زالودرمانی هم می‌کنند که یا داروهای ترکیبی لاغری و چاقی می‌فرشوند که به آنها جرایم بزرگ می‌گوئیم و با متخلف در این زمینه برخور می‌شود.

سه دسته عطاری داریم

تاج‌بخش در توضیح موارد بیان شده، به چند نکته اشاره کرد و گفت: سه دسته عطار داریم؛ عمده‌فروش بازار که تولیدکنندگان گیاهان دارویی یا شرکت‌های دارویی محصولات خود به آنها عرضه می‌کنند. جواز فعالیت این گروه عطاری است. یک گروه دیگر فقط گیاه را می‌شناسند،‌ کسانی که مثال می‌دانند مثلا این تخم گشنیز است، اما از خاصیت آن اطلاعی ندارند. دسته سوم هم کسانی هستند که با سال‌های تجربه در این حوزه مشغول به ارائه خدمت هستند و به نوعی میراث‌دار اجدادشان شده‌اند. آن افرادی که توصیه به مصرف دارو می‌کنند، جزو دسته سوم هستند که اطلاعات دارویی بسیار بالایی دارند. بین عطاران دسته سوم ما حتی مخترع هم داریم.
او ادامه داد: قطعا مخالف فعالیت متخلفان در این صنف هستیم و در کنار وزارت بهداشت، تعزیرات و پلیس امنیت قرار داریم. اما بهتر است اگر تصمیمی برای عطاری‌ها گرفته می‌شود، از اعضای اتحادیه ما هم در این تصمیم‌گیری‌ها شرکت داشته باشند. به عنوان مثال چندی پیش درباره ممنوعیت فروش پودرهای گیاهی تصمیم‌گیری شد که مورد تایید ما نبود. اگر برای عطاری‌ها چنین است در باقی صنف‌ها هم این اتفاق باید رخ دهد.، مثل سبزی‌فروش‌ها، آبمیوه‌فروشی‌ها یا آجیل‌فروشی‌ها. چرا به قناد نمی‌گویند بیکینگ پودر، آرد گندم، اسانس ورنگ را با هم مخطوط نکند.

این عطار با تاکید بر این که گفته‌اند فروش داروی گیاهی در عطاری قاچاق است، عنوان کرد: معنی قاچاق این نیست. محصول برچسب سلامت دارد، پس قاچاق نیست و چرا باید برای فروش آن جریمه قاچاق در نظر بگیرند. برخی از عطارهای ما انصافا دانشمند هستند و با یک جمله تحت این عنوان که عطاران متادون‌فروش هستند، نباید همه را در یک جمع قرار داد. ممکن است یک نفر در لباسی خطا کند و این شامل همه افراد فعال در آن صنف نیست. ما در صنف خود باید گل گاو زبان، سنبلتیو و لیمو عمانی را معرفی کنیم این به معنای ویزیت کردن نیست. به نظر شما زمانی که مشتری به ما بگوید خاصیت نعناع چیست؟ نباید توضیحی بدهیم.

عطاری‌های دارای صلاحیت شناسایی شوند

مجاهدیان هم بخشی از صحبت‌های تاج‌بخش را تایید کرد و گفت: معمولا بعضی از عطارها صلاحیت دارند که در مورد فراورده‌هایی که می‌فروشند توضیح بدهند. اما سوال این است که مردم چطور تشخیص بدهند این عطاری صلاحیت دارد یا خیر؟ معتقدم باید هماهنگی میان سازمان غذا و دارو و اداره طب سنتی وزارت بهداشت انجام گیرد که در صورت امکان پروانه برای آن دسته از عطارانی که به صلاحدید وزارت بهداشت صلاحیت مشورت دادن دارند، صادر شود. اگر این همفکری ایجاد شود می‌توانیم عطاری‌ها را بهتر از هم تفکیک کنیم.
او درباره اینکه اگر این تفکیک انجام گیرد، محدودیت‌های فروش دارو و برخی فراورده‌ها برداشته خواهد شد، توضیح داد: در این باره وزارت بهداشت باید نظر بدهد. ما فقط به شکل عام به عطاری نگاه می‌کنیم و برخی از مسائل و ممنوعیت‌ها در مورد عطاری‌ها حل شده است، از جمله اینکه مفردات به شکل پودر بفروشند، فقط مساله مهم این است که ترکیبات جلوی مشتری صورت بگیرد. آنها باید از محصول ترکیبی که می‌خرند آگاه باشند. به طور کلی باید به سمت آموزش‌محور شدن و صدور پروانه برای عطاری‌ها پیش ‌برویم. این مشکل را وزارت بهداشت باید به گونه‌ای با عطاران حل و برای افراد آگاه‌تر مجوز صادر کند. اگر عطاری‌ها تفکیک شوند، بازرسی‌های عطاری‌ها متفاوت خواهد بود و شاید نظارت بهتری صورت بگیرد.

داروی حاوی مخدر در عطاری‌ها فروخته می‌شود؟

تاج‌بخش در ادامه برنامه در پاسخ به این سوال که آیا واقعا عطاری‌ها داروهای لاغری و چاقی حاوی مواد مخدر ارائه می‌کنند توضیح داد: این دید که عطارها متادون فروش هستند با واقعیت چندان منطبق نیست و دید اشتباهی است. ما هیچ زمانی مواد مخدر در ترکیبات نداریم و یکی از مخالفان سرسخت چنین اقداماتی هستیم. عطاری‌ها باید مانند وکلا و مهندسین درجه‌بندی شوند و اختیارات آن‌ها مطابق با درجه‌ای که دارند تعیین شود. در نتیجه‌ این مشکل تا حد زیادی حل خواهد شد.

سوپرمارکت‌ها هم قرص برنج می‌فروشند

مجاهدیان هم درباره انتقادات از فروش قرص برنج و داروهای لاغری و چاقی حاوی مواد مخدر در عطاری‌ها عنوان کرد: اینکه گفته می‌شود قرص برنج صرفا در عطاری‌ها فروخته می‌شود، درست نیست. هفته گذشته متوجه شدیم قرص برنج در یکی از سوپرمارکت‌ها هم در حال عرضه است. دوستان ما به عنوان ناشناس مراجعه و با این تخلف برخورد کردند. البته قرص برنج موارد ساده تخلف است و ما حتی فروش قرص سقط جنین هم داریم؛ حتی در سوپرمارکت‌ها و فروشگاه‌های آرایشی و بهداشتی. نمی‌توانیم محدود کنیم و بگوئیم فلان صنف، متخلف است. تخلف هرجایی امکان دارد رخ دهد. مساله اینجاست که بتوانیم نظارت داشته باشیم.

او تاکید کرد: مردم باید آگاه باشند و برای برخی اقدامات درمانی به مکان‌های غیردرمانی مراجعه نکنند. اگر می‌خواهید لاغر شوید مناسب‌ترین گزینه‌ها برای مشورت و تجویز دارو پزشکان متخصص هستند. برای هر اقدام درمانی این فرهنگ‌سازی باید ایجاد شود که اولین جایی که باید برای درمان مراجعه کنید افراد صاحب صلاحیت نظام سلامت هستند. این با خدمات و محصول ارزان‌تر و تبلیغات غیراوقعی اثربخشی زودتر جان و سلامت‌شان را در فضای غیرقانونی به خطر می‌اندازند، واقعا درست نیست.

متخلفان عطاری‌ها را بدنام کرده‌اند

حمید صفت‌بقا، عضو اتحادیه عطاران و سقط فروشان هم مهمان تلفنی این برنامه بود درباره تعداد عطاری‌های دارای مجوز و بدون مجوز گفت: مانند همه صنوف دیگر افرادی هستند که با مجوز کار می‌کنند و تعداد قابل توجهی هم فعالیت بدون مجوز دارند. البته با توجه به تسهیلاتی که دولت قائل شد تعداد قابل‌توجهی از عطاری‌هایی که جواز نداشتند نسبت به گرفتن جواز اقدام کردند و آمار بدون مجوزها کاهش پیدا کرده است. فکر می‌کنم اکنون آمار تعداد عطاری‌های دارای مجوز به ۱۵ هزار رسیده باشد.

او درباره نظارت اتحادیه بر عطاری‌ها و فراورده‌هایی که می‌فروشند هم بیان کرد: در تمامی صنوف افرادی هستند که اصول اخلاقی را رعایت می‌کنند اما برخی هم آن را نایده می‌گیرند. تعداد قابل توجهی از اعضای اتحادیه تحصیلکرده و دارای اطلاعات فنی خوب در زمینه‌های مختلف هستند. در مقطعی که کرونا بود همکاران ما موفق به ارائه خدمات مناسب و مطلوبی شدند، اما تعدادی از همکاران ما که به صورت غیر رسمی به عنوان عطاری فعالیت می‌کنند جوی را ایجاد کردند که عطاری‌ها به عنوان منبعی از خلاف نشان داده شوند.

او درباره اینکه چرا عطاری‌ها به راحتی می‌توانند بدون مجوز فعالیت کنند، توضیح داد: این مساله در همه اصناف وجود دارد و شاهد پدیده غیرمجوزدارها هستیم. به ویژه در شهرهاییبزرگی مانند تهران که نمی‌توانند کنترل کامل و جامعی داشته باشند می‌توان یک فعالیت بدون مجوز را آغاز کرد. شاید بررسی فعالیت بدون مجوز آنها هم مدتی طول بکشد اما برخوردهای قانونی با این افراد صورت می‌گیرد.

صفت‌بقا در این باره که آیا بحث سود آور بودن فعالیت عطاری باعث چنین شرایطی شده، عنوان کرد: هم بحث سودآوری است و هم عدم آگاهی و علم برخی افراد. یک نظارت عالیه وجود ندارد و مشخص نیست که چه نهاد و سازمان و ارگان روی فعالیت این عطاری‌ها نظارت دارد که بخواهد آن‌ها را سازماندهی کند. اگر این کار انجام شود جلوی بسیاری از سوءاستفاده‌ها گرفته خواهد شد.

عطارنماها قرص برنج می‌فروشند

او درباره اینکه آیا اتحادیه گزارش‌هایی مبنی بر فروش فراورده‌های غیرمجاز از جمله قرص برنج در عطاری‌ها، دارد یا خیر، بیان کرد: این اتفاق در عطاری‌هایی که مجوز لازم را ندارند رخ می‌دهد. احتمال این اتفاقات همواره وجود دارد و در وزارت بهداشت هم سالانه آمارهایی ارائه می‌دهند مبنی بر اینکه تعدادی بر اثر مصرف قرص برنج دجار مشکل شده‌اند.

سرنوشت بی‌سرانجام ستاد گیاهان دارویی

تاج بخش در ادامه درباره تفاوت عطاری‌های مجاز و غیر مجاز گفت: پیش از شهادت آقای رئیسی،‌ ستاد گیاهان دارویی ایجاد شد که یکی از وظایفش گرفتن آزمون از عطاری‌ها بود که در ادامه متوقف شد. اگر این ستاد دوباره فعالیت خود را از سر بگیرد، مشکل عطاری‌ها حل خواهد شد. اتحادیه عطاران عزم برای نظارت و مقابله با متخلفان را دارد، اما از قدرت اجرایی برخوردار نیست. اگر اتحادیه جدا شود و اتحادیه ویژه عطاری‌ها تشکیل شود، یعنی صابون‌پزها و فروشندگان دخانیات داخل آن نباشد قدرت کافی برای مقابله وجود خواهد داشت. حتی اگر اجازه بدهند خود اتحادیه روند آموزش را شروع کند ما می‌توانیم دانشکده عطاری داشته باشیم. عطاری مجاز سال‌های سال خوش درخشیده هیچ مشکل و تخلفی نداشته است. اکثر عطاری‌ها همین طور هستند.

بیشتر بخوانید: