هشدار ژاپن درباره ابرزلزله؛ آیا «بزرگ‌ترین زمین‌لرزه» در راه است؟

بی بی سی: پس از زمین‌لرزه‌های اخیر در ژاپن، مقام‌های این کشور بار دیگر درباره احتمال وقوع ابرزلزله‌ای در آینده هشدار دادند.

این به آن معناست که ذهن‌ها در ژاپن دوباره متوجه «زلزله بزرگ» شده است، زلزله‌ای که یک‌بار در هر یک قرن رخ می‌دهد.

در ماه سپتامبر، هیات تحقیقات زمین‌لرزه ژاپن گفت که ۶۰ تا ۹۰ درصد احتمال دارد که ابرزلزله‌ای در «گودال نانکای»، منطقه‌ای از فعالیت لرزه‌ای که در امتداد ساحل اقیانوسی ژاپن کشیده شده، در ۳۰ سال آینده رخ دهد.

در ماه آوریل، مقام‌ها هشدار داده بودند که یک ابرزلزله این پتانسیل را دارد که یک سونامی‌ بیش از ۲۰ متری به راه بیندازد که می‌تواند بخش‌هایی از توکیو و سایر استان‌ها را درنوردد. آن‌ها پیش‌بینی کرده بودند که حدود ٣٠٠ هزار نفر کشته و میلیاردها دلار خسارت اقتصادی وارد خواهد شد.

یا این وصف «زلزله بزرگ» چیست؟ آیا قابل پیش‌بینی است؟ و آیا احتمال دارد به ‌زودی رخ بدهد؟

در آخرین هشدار چه گفته شد؟

مقام‌ها از ساکنان در هفت استان از هوکایدو در شمال تا چیبا در مرکز ژاپن خواستند که در آماده‌باش کامل برای احتمال وقوع یک ابرزلزله بمانند.

این منطقه‌ای بسیار گسترده با میلیون‌ها نفر جمعیت است.

یک مقام دولتی اعلام کرد که احتمال دارد «زمین‌لرزه‌ای بزرگ با بزرگی ۸ یا بیشتر به‌عنوان پس‌لرزه در این منطقه رخ دهد.

مقام‌ها همچنین از مردم خواستند مسیرهای خروج اضطراری را بررسی کنند، وسایل خانه را محکم کنند و بسته‌های اضطراری شامل غذا، آب و توالت‌های قابل‌حمل آماده کنند.

با این حال، دستور تخلیه صادر نشد.

مدیر مدیریت بحران ژاپن در یک نشست خبری گفت داده‌های جهانی زلزله نشان می‌دهد که احتمال و نه پیش‌بینی وقوع لرزه‌ای بزرگ‌تر وجود دارد.

مقام‌ها گفتند احتمال وقوع زلزله‌ای بزرگ‌تر، حدود یک در صد است.

ابر زلزله چیست؟

ژاپن کشوری است که به زلزله عادت دارد. این کشور روی «حلقه آتش» قرار گرفته و در نتیجه سالانه حدود هزار و ۵۰۰ زمین‌لرزه را تجربه می‌کند.

اکثریت قریب‌ به‌ اتفاق این زلزله‌ها خسارت چندانی وارد نمی‌کنند، اما برخی مانند زلزله‌ای که در سال ٢٠١١ با بزرگی ۹ رخ داد، سونامی‌ را به ساحل شمال‌شرقی فرستاد و بیش از ۱۸ هزار نفر را کشت.

اما آن زلزله‌ای که مقام‌ها نگران‌اند شاید در این منطقه بسیار پرجمعیت‌تر در جنوب رخ دهد می‌تواند، در بدترین سناریوی ممکن، حتی مرگبارتر باشد.

زمین‌لرزه‌ها در امتداد گودال نانکای پیش‌تر نیز هزاران کشته برجای گذاشته‌اند.

در سال ١٧٠٧، گسیختگی در تمام طول ۶۰۰ کیلومتری آن، دومین زلزله بزرگ ثبت‌شده در تاریخ ژاپن را رقم زد و سپس فوران کوه فوجی را در پی داشت.

این زمین‌لرزه‌های موسوم به «مگاتراست» معمولا هر صد سال یک‌بار رخ می‌دهند و اغلب به صورت جفت اتفاق می‌افتند؛ آخرین موارد در سال‌های ۱۹۴۴ و ۱۹۴۶ بوده است.

و این رویداد که مدت‌ها انتظارش می‌رفت، به گفته‌ زمین‌شناسان کایل بردلی و جودیت ای. هابارد، «تعریف اصلی اصطلاح ‹بزرگ‌ترین زمین‌لرزه› است».

این دو در خبرنامه «دیدگاه‌ها درباره زلزله» نوشتند که «تاریخچه‌ زمین‌لرزه‌های بزرگ در نانکای به‌طرز قانع‌کننده‌ای ترسناک است» و همین موضوع جای نگرانی دارد.

اما آیا اساسا می‌توان زلزله‌ها را پیش‌بینی کرد؟

رابرت گلر، استاد ممتاز زمین‌لرزه‌شناسی در دانشگاه توکیو، چنین نظری ندارد.

وقتی مقام‌ها سال گذشته پس از وقوع زمین‌لرزه‌ای با بزرگی هفت ‌و یک در جنوب ژاپن هشدار ابرزلزله صادر کردند، پروفسور گلر به بی‌بی‌سی گفت آن هشدار «تقریبا هیچ ارتباطی با علم ندارد».

او اظهار داشت که این هشدار «فاقد ارزش اطلاعاتی» بوده است.

او استدلال کرد دلیل این موضوع آن است که هرچند زمین‌لرزه‌ها پدیده‌ای «خوشه‌ای» شناخته می‌شوند، اما «امکان تشخیص پیشاپیش این‌که یک زمین‌لرزه پیش‌لرزه است یا پس‌لرزه وجود ندارد».

کایل بردلی و جودیت ای. هابارد گفتند که در واقع تنها حدود ۵ درصد زمین‌لرزه‌ها «پیش‌لرزه» هستند.

با این حال آن‌ها یادآوری می‌کنند که زلزله ٢٠١١ با پیش‌لرزه‌ای به بزرگی هفت‌ودو همراه بود، لرزه‌ای که تا حد زیادی نادیده گرفته شد.

پس از سال ٢٠١١ یک سیستم هشدار طراحی شد تا مانع تکرار فاجعه‌ای در آن ابعاد شود. اوت ۲۰۲۴ نخستین بار بود که آژانس هواشناسی ژاپن از چنین سیستمی استفاده کرد.

اما نکته مهم این بود که هرچند به مردم گفته شد آماده باشند، اما به کسی گفته نشد که منازل خود را تخلیه کند. در واقع، مقام‌ها تلاش داشتند هرگونه خطر قریب‌الوقوع بزرگ را کم‌اهمیت جلوه دهند.

آژانس هواشناسی ژاپن در آن زمان اعلام کرد: «احتمال وقوع یک زمین‌لرزه بزرگ بیش از حد معمول است، اما این به معنای قطعیت رخ دادن چنین زمین‌لرزه‌ای نیست».